تحلیل آثار سیاست پولی، کنترل دولتی و تحریم بر رشد تولید در ایران
محورهای موضوعی :طاهره امیدی فتحکوهی 1 , مرتضی عزتی 2 * , رقیه حسن‌زاده 3
1 - گروه اقتصاد دانشگاه ازاد اسلامی واحد میانه
2 - پژوهشکده اقتصاد/تربیت مدرس
3 - استادیار، گروه مدیریت دولتی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه، میانه، ایران
کلید واژه: کلیدواژه‌ها: تولید, سیاست پولی, حجم نقدینگی, نرخ بهره, تحریم, رشد اقتصادی,
چکیده مقاله :
رشد تولید مهمترین هدف در همه اقتصادهای جهان است. هدف اصلی همه سیاست¬های کلان در کشورهای مختلف در گام نخست، حفظ و افزایش هر چه بیشتر تولید است. سیاست¬های گوناگونی در کشورهای مختلف اجرا می¬شود. از بین این سیاست¬ها، یک دسته اصلی، سیاست-های پولی است. هدف این مقاله برآورد آثار سیاست پولی (در چارچوب تنظیم اندازه نقدینگی و کنترل نرخ بهره)، کنترل دولتی (در بخش پولی) و تحریم بر تولید ناخالص داخلی ایران است. در این بررسی از داده¬های سال‌های 1357 تا 1399 استفاده شده است. سیاست پولی، کنترل دولتی و تحریم، متغیرهای مستقل و تولید متغیر وابسته درنظر گرفته شده است. روش تجزیه و تحلیل داده-ها، اقتصاد سنجی، اتورگرسیو با وقفه توزیعی (ARDL) است. برای برآورد مدل از نرم¬افزار ایویوز استفاده شده است. یافته¬های پژوهش نشان می¬دهند تحریم بر تولید ناخالص داخلی اثر منفی داشته است. سیاست پولی افزایش نقدینگی اعمال شده بر تولید اثر مثبت داشته است و سیاست پولی در چارچوب نرخ سود یا بهره بانکی اثر معناداری بر تولید نداشته است. همچنین، سیاست کنترل دولتی اثر مثبت بر تولید داشته است.
Abstract Production growth is the most important goal in all world economies. The main goal of all macroeconomic policies in different countries is to maintain and increase production as much as possible in the first step. Different policies are implemented in different countries. Among these policies, a main category is monetary policies. The purpose of this article is to estimate the effects of monetary policy (within the framework of liquidity regulation and interest rate control), government control (in the monetary sector) and sanctions on Iran's GDP. In this study, data from the years 1357 to 1399 were used. Monetary policy, government control and sanctions were considered as independent variables and production as a dependent variable. The method of data analysis is econometrics, autoregressive with distributed lags (ARDL). EViews software was used to estimate the model. The findings of the research show that the embargo had a negative effect on the GDP. The monetary policy of increasing the applied liquidity has had a positive effect on production, and the monetary policy within the framework of interest rate or bank interest has not had a significant effect on production. Also, government control policy has had a positive effect on production.
منابع
- ابراهیم‌زاده، عیسی؛ اسکندری‌ثانی، محمد، رمضان پور، صغری (1395). "راهبرد تعديل فقر با رویکرد اقتصاد مقاومتی، مطالعه موردی: شهر تهران"، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره ۴۴، ۲۴-۱.
- ابراهيمي ، سجاد (1390) بررسي اثرشوک¬های قميت نفت و نوسانات نرخ ارز و نااطمینانی حاصل از آنها بر رشد اقتصادي كشورهاي منتخب نفتي، پژوهشنامه بازرگانی، ش 59، تابستان 1390، 83-105.
- امیدی فتح کوهی، طاهره؛ عزتی، مرتضی؛ حسن¬زاده، رقیه (1402) بررسی آثار سیاست پولی، کنترل دولتی و تحریم بر سرمایه¬گذاری در ایران، سیاست¬های راهبردی و کلان، دوره 10 شمایره 37، 98-130.
- اثنی‌عشری امیری، ابوالقاسم؛ ابوالحسنی هیستیانی، علی اصغر؛ رنجبرفلاح، محمدرضا؛ شایگانی، بیتا (1398). اثر حجم نقدینگی بر رشد اقتصادی در ایران (با رویکرد مدل پارامتر زمان متغیر)"، فصلنامه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 9 (35).
- احمدی‌کوشا، آزاده (1398). "تأثیر تحریم‌های اقتصادی در زنجیره تأمین خدمات بانکی (مورد مطالعه: بانک خاورمیانه)"، سومین کنفرانس ملی پژوهش‌های نوین حسابداری و مدیریت در هزاره سوم، کرج، دانشگاه جامع علمی کاربردی - سازمان همیاری شهرداریها و مرکز توسعه خلاقیت و نوآوری علوم نوین.
- اخوی، سیدمحمد‌سادات؛ حسینی، سیدشمس‌الدین (1396). "ارزیابی تأثیر تحریم‌های اقتصادی بر تورم اقتصاد ایران"، اقتصاد کاربردی، 3(7)، صص 33-50
- ادیب‌پور، مهدی؛ جعفری‌صمیمی، احمد؛ علیاکبری، فرزانه (1392). "بررسی تأثیر نوسانات عناصر پولی سیاستگذاری بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ماشینآلات"، اولین همایش الکترونیکی ملی چشم انداز اقتصاد ایران با رویکرد حمایت از تولید ملی، خوراسگان: دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان.
- اشرفی‌پور، محمدعلی؛ امیرعباسی، زهرا (1391). "بررسی ارتباط حجم نقدینگی و سطح اشتغال بخش صنعت در ایران"، فصلنامه تحقیقات توسعه اقتصادی، ۲ (۷)، صص ۱۱۱-۱۳۲.
- ایزدخواستی، حجت (1397). "تحلیل تأثیر سیاست‌های پولی در الگوی تعادل عمومی پویا بر تورم و رفاه: رویکرد پول در تابع مطلوبیت"، فصلنامه تحقیقات مدلسازی اقتصادی، 8(31).
- بهمند، داداله؛ علی‌پور، خالد (1398). "ارزیابی اثرات تحریم اقتصادی بر مناطق روستایی با تأکید بر امنیت غذایی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان سردشت)"، چهاردهمین کنگره انجمن جغرافیایی ایران، تهران: انجمن جغرافیایی ایران.
- پورمحمدی، سیده ساجده، طهرانچیان، امیرمنصور؛ راسخی، سعید (1399). اثرات تعاملیدرجه باز بودن تجاری و سیاست‌های پولی بر رشد اقتصادی و تورم. فصلنامه علمی، مدلسازی اقتصادی، شماره 49، صص 73-88.
- جعفری لیلاب، پری؛ حقیقت، جعفر (1399). بررسی اولویت های راهبردی سیاست های پولی و مالی در ایران. سیاست‌های راهبردی و کلان, دوره 8 (شماره 29), 88-119.
- حسینی سیدشم س‌الدین. (1392). "اقتصاد ایران همراه با تحریم با تأکید بر عملکرد سال ۱۳۹۱". فصلنامه سیاست‌های مالی و اقتصادی، ۱ (۲)، صص ۵-۲۰.
- حسینی، روزا (1397). اثرهای تحریم‌های اقتصادی بر توزيع درآمد و نابرابری در اقتصاد ايران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامي، واحد علوم و تحقيقات، تهران.
- درگاهی، حسن؛ شربت‌اوغلی، رؤیا (1389). "تعیین قاعدهی سیاست پولی در شرایط تورم پایدار اقتصاد ایران با استفاده از روش کنترل بهینه"، مجله تحقیقات اقتصادی، 45(4)، صص 1-27.
- ربیعی‌نژاد، تحسین؛ ارغان، عباس؛ کرکه‌آبادی، زینب (1400). ارائه الگوی تحقق اقتصاد مقاومتی در مدیریت شهری با رویکرد دانش و فناوری، فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، دوره: 13، شماره: 3، صص 41-58.
- زهرانی مصطفی (1387). "مبانی نظری تحریم اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران: موانع و چالش‌های نفت ایران"، نشریه اقتصاد، شماره ۲. صص ؟؟؟ .
- ستوده¬نیا، سلمان؛ احمدی¬راد حسین؛ دانش¬نیا، محمد؛ احمدی¬راد، فرنگیس، قزلباش، اعظم (1397) اقتصاد مقاومتی، سیاست¬های پولی و مالی و تاثیر آن بر رشد اقتصادی در ایران، فصلنامه سیاست¬های راهبردی و کلان، دوره 6، شماره ویژه، 730-749.
- سعادت‌مهر، مسعود (1396). "بررسی عوامل مؤثر بر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران با تأکید بر نقش تحریم‌های اقتصادی"، مجله اقتصادي (دوماهنامه بررسي مسائل و سیاست‌های اقتصادي). ۱۷ (۵ و ۶)، ۴۱-۵۸.
- شعبانی کوشالشاهی، زینب؛ طهرانچیان، امیرمنصور؛ مجاوریان، سیدمجتبی (1394). "تأثیر سیاست‌های پولی بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در زیر بخش‌های کشاورزی ایران"، پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 5(20)، صص 24-13.
- شهبازی؛ کیومرث و کریم¬زاده، الهام (1394) تاثیر سیاست¬های پولی و مالی بر ارزش افزوده بخش صنعت در ایران در راستای سیاست¬های کلی اقتصاد مقاومتی، فصلنامه سیاست¬های راهبردی و کلان، س 2، ش 8، صص 93-110.
- صادقي، سيدكمال؛ جليل‌پور، سالار (1394). "تأثیر ساختار بودجه‌ای دولت بر تأمین مالي سرمايه گذاري بخش خصوصي در ايران (فرضيه بانک‌های غيرکارا)"، پژوهشنامه اقتصاد كلان (پژوهشنامه علوم اقتصادي)، 10(20). صص ؟؟؟.
- صحراگرد دولیسکانی، حبیب‌اله؛ آسایش، حمید (1398). بررسی تحریم های ایران و راه های مقابله با آنها با رویکرد اقتصاد مقاومتی، همایش ملی اقتصاد،مدیریت توسعه و کارآفرینی با رویکرد حمایت از کالای ایرانی، ایران، زاهدان.
- صیادزاده، علی؛ همایونی‌راد، راحله؛ احمدزاده، عطیه (1395). "ارتباط بین سیاست‌های پولی و تعدیلات تصمیمات سرمایه‌گذاری شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"، دومین کنفرانس بین‌المللی در مدیریت، حسابداری و اقتصاد، تهران: موسسه آموزش عالی صالحان، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
- طغیانی، مهدی؛ حسینی، سید عقیل؛ درخشان، مرتضی؛ باستانی‌فر، ایمان؛ حیدری، محمدرضا (1392). اقتصاد تحریم: مبانی نظری و تاریخچه تحریم در جهان و ایران، تهران: نیلوفران.
- عباس‌نژاد، پریا؛ میلادیان، حسین (1395). "تأثیر متنوع سازی سرمایه گذاری بر موفقیت بانک‌های خصوصی در اجرای سیاست‌های پولی"، دومین همایش سراسری مباحث کلیدی در علوم مدیریت و حسابداری، گرگان: گروه آموزش و پژوهش شرکت مهندسی باروگستر پارس، دانشگاه فرهنگیان استان گلستان.
- عزتی، مرتضی؛ حیدری، حسن؛ مریدی، پروین (1399) اثر تحریم¬های اقتصادی بر تولید و اشتغال بخش صنعت ایران، فصلنامه سیاست¬های راهبردی و کلان، دوره 8، شماره 1، بهار 1399، صص38065.
- عزتي، مرتضی؛ سلماني، يونس (1394). "برآورد اثر تحریم‌های اقتصادي بر رشد اقتصادي ايران"، مطالعات راهبردي بسيج، 18 (67)، صص 69-101.
- علی اکبری، فرزانه (1394)." اثر تحریم‌های اقتصادی بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ایران"، کنفرانس جامع و بین‌المللی اقتصاد مقاومتی، بابلسر: شرکت پژوهشی صنعتی طرود شمال.
- فرازمند، حسن؛ کیانپور، پرتو (1391)، بررسی اثرتحریم اقتصادی بر تولید صنایع بزرگ ایران، مجموعه مقالات همایش ملی آسیب¬ها و فرصت¬های تحریم اقتصادی، دانشگاه آزاد اراک.
- کرمی، فاطمه؛ خلیلیان، صادق؛ نجفی علمدارلو، حامد (1398). "اثر سیاست‌های مالی و پولی بر بخش کشاورزی ایران"، دومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت، مهندسی صنایع، اقتصاد و حسابداری، تفلیس-گرجستان: دبیرخانه دائمی با همکاری دانشگاه امام صادق (ع).
- کرمی، محمد؛ جعفری، رضا (1397). "ارزیابی سیاست‌های پولی و ثبات مالی در اقتصاد بانکی و عوامل مؤثر بر آن: مطالعه موردی بانک‌های ایران"، سومین کنفرانس ملی رویکردهای نوین در علوم انسانی، چالش‌ها و راه حل‌ها، تهران: دانشگاه پیام نور.
- کریمی، محمدشریف؛ حیدریان، مریم (1397). معرفی و محاسبه تابع تولید فیزیکی برای اقتصاد ایران. فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 7(26)، صص 145-166.
- گلینی، رحمن؛ امسیا، المیرا (1393). "اثرات تحریم بر سرمایه‌گذاری خارجی در ایران"، کنفرانس بین‌المللی حسابداری، اقتصاد و مدیریت مالی، تهران: شرکت دانش محور ارتاخه.
- لایقی، الهه؛ قاسمی، پروانه؛ بابایی، نرگس (۱۳۹۱). "بررسی مزیت نسبی تولید و اشتغال بخش کشاورزی استان‌های کشور"، دوماهنامه بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، ۱۱ (۱۲)، صص ۱۱۰-125.
- محمدی، سالار؛ عزیزی، سمیه، (1399). بررسی فرهنگ اقتصاد مقاومتی با تاکیدبر عوامل اجتماعی، همایش ملی مجازی بومی سازی؛ به روز رسانی و کارآمدی مدیریت آموزشی در سازمان های آموزشی،کرمانشاه.
- محمودی, الهه. (1398). جهانی شدن اقتصاد و تأثیر آن بر تورم در کشورهای در حال توسعه آسیایی. سیاست‌های راهبردی و کلان، 7(25)، 46-65.
- معصومی‌فر، ویدا؛ خالدی، کوهسار (1396). "بررسی آثار حجم پول و سیاست‌های پولی بر سرمایه گذاری بخش کشاورزی در ایران"، چهارمین کنفرانس بین‌المللی اقتصاد سبز، بابلسر: شرکت پژوهشی صنعتی طرود شمال.
- نوروزی، مجتبی؛ راهب، علیرضا (1400). اقدامات کشاورزی دانش بنیان و فعالیت های نواورانه شرکت توسعه دامپروری و کشاورزی امداد در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی، دومین همایش ملی صنعت و تجاری سازی کشاورزی، اهواز.
- نیکوکار، ف (1381). برآورد تابع تقاضای سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی ایران (به تفکیک خصوصی و دولتی)، پایاننامه کارشناسی ارشد توسعه اقتصادی و برنامه ریزی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی. تهران.
- هژبر کیانی، ک.؛ علیزاده جانویسلو، م. (1379). "بررسی عوامل مؤثر بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در کشاورزی ایران با استفاده از روش حداقل مربعات غیرخطی"، فصلنامه اقتصاد و توسعه، 29(2)، صص 45-73.
- Bastin, Hossein; Seyed Abdul Hamid Sabetb, Masoud Salehi Razouhc, bdolkarim 92021) Investigating the non-linear affects of the economic sanctions index on the relationship between monetary policy transmission channels and economic growth in Iran, Int. J. Nonlinear Anal. Appl. Volume 12, Special Issue, Winter and Spring 2021, 1719{1730, http://dx.doi.org/10.22075/ijnaa.2021.5860
- Hosseinpour, D., & Biglaiser, G., & Lektzian, D. (2011). The Effect of Sanctions on U.S. Foreign Direct Investment. International Organization, 65(3), 531-551.
- Demetriades, P. & Andrianova, S. (2004). "finance and growth, what we know and what we need to know in:goodhart c.ae (Eds), Financial Development and Growth: Explaining the Links", Palgrave, Mcmillan.
- Donaldson, Gordon. (1961). “Corporate Debt Capacity”. Cambridge: Harvard University Press.
- Dongping,Han Peng Zhang. (2016). “Monetary policy, financing constraints and investment efficiency”, Nankai Business Review International, 7 (1), 80 – 98.
- Ezzati, Morteza.(2016). “Analyzing Direct and Indirect Effects of Economic Sanctions on Iran Economic Growth: Focusing on the External Sector of the Economy”, Open Journal of Marine Science, 6(6), 457-471
- Ezzati, Morteza and Salmani, Uunes (2017). “The welfare effects of economic sanctions on final consumers of goods and services in Iran”, International Journal of Environmental and Science Education. 12 (4), 679-692.
- Fedyunina, A. A., Simachev, Yu. V. & Drapkin, I. M. (2023). Intensive and Extensive Margins of Export: Determinants of Economic Growth in Russian Regions under Sanctions. Ekonomika regiona / Economy of regions, 19(3), 884-897. https:// doi.org/10.17059/ekon.reg.2023-3-20.
- Fasanya, Ismail O., & Onakoya, Adegbemi B.O., & Agboluaje, Mariam A. (2013) Department of Economics, Tai Solarin University of Education, Ijagun, Nigeria DOES MONETARY POLICY INFLUENCE ECONOMIC GROWTH IN NIGERIA? Department of Economics, University of Ibadan, Asian Economic and Financial Review, 3(5):635-646.
- Friedman, Benjamin M. (1978). “Crowding out or Crowding in? The Economic Consequences of Financing Government Deficits”. Cambridge: National Bureau of Economic Research.
- Friedman, M. (1968). Dollars and Deficits, Hall. Inc, Englewood Cliffs, Newjersey.
- Hauner, D. (2009). "Public Debt and Financial Development", Journal of Development Economics, 88(1), 171-183
- Heydarian, Samira; Pahlevani, Mosayeb ; mirjaliliSeyed Hossein (2021) Fainancil Sanction and Economic Growth: An Intervention Time-series Approach, International Economic Studies, Vol 51, No 1, pp.1-14.
- Ionnidis.C.and Kontonikas, A. (2008). “The impact of monetary policy on the stock prices”. Journal of Policy Modeling, 30(1), 33-53.
- Kahrazeh, S. and Nikpour, N. (2015). “Effects of International Sanctions on Exports in Iran with an Approach to Business Attraction”. International Journal of Resistive Economics, 3(2),107-120.
- Keller Peter, M. (1980). “Implications of Credit Policies for Output and the Balance of Payments”. Staff Papers (International Monetary Fund), 27(3), 451-477.
- Laporta, R. & Lopez De-Silanes, F. & Shleifer, A. (2002). "Government Ownership of Banks”, Journal of Finance, 57(3), 265-301.
- Li, Bing, and Qing Liu. (2017). “On the choice of monetary policy rules for China: A Bayesian DSGE approach”. China Economic Review 44(4), 166–85.
- Kandil, Magda & Ida A. Mirzaie (2021) Macroeconomic policies and the Iranian economy in the era of sanctions, Middle East Development Journal, 13:1, 78-98, DOI: 10.1080/17938120.2021.1898190
- Mlambo, K. and Oshikoya, T.W. (2001). “Macroeconomic factors and investment in Africa”, Journal of African Economics,10(2), 12-47.
- Morck, Randall, M. Deniz Yavuz, and Bernard Yeung. (2013). “State-Controlled Banks and the Effectiveness of Monetary Policy”. Cambridge: National Bureau of Economic Research.
- Myers, Stewart, C., and Nicholas, S. Majluf. (1984). “Corporate financing and investment decisions when firms have information that investors do not have”. Journal of Financial Economics 13(2), 187–221.
- Nouri, Manouchehr and Jafari Samimi, Ahmad. 2011 The Impact of Monetary Policy on Economic Growth in Iran, Middle-East Journal of Scientific Research 9 (6): 740-743,
- Portela, Clara & Mora-Sanguinetti, Juan S. (2023) Sanctions effectiveness, development and regime type. Are aid suspensions and economic sanctions alike, World Development, No 162, pp. 1-15.
- Parvin, S. Shakeri, A., Naseri, SS. (2022). Counter Welfare Effects of Economic Sanctions (Case study of Iranian Households). Journal of Economic, Research, 84 (21), 11. 38.
- UFOEZE, Lawrence Olisaemeka; ODIMGBE2, S. O. ; EZEABALISI3, V. N.; LAJEKWU, Udoka Bernard (2018) Department of Banking and Finance, Chukwuemeka Odumegwu Ojukwu, Annals of Spiru Haret University, Economic Series, 1/2018.
- Precious, Chipote & Palesa, Makhetha-Kosi (2014) Impact of Monetary Policy on Economic Growth: A Case Study of South Africa, Mediterian Journal of social Sciences, Vol 5, No 15. Pp. 76-84.
- Makhetha-Kosi Palesa Reinhart, C. M. & Sack, B. (2000). “The Economic Consequences of Disappearing Government Debt", Brooking Papers on Economic Activity, 2(6), 163-220.
- Tobias, Olweny, and Mambo Chiluwe. (2012). “The effect of monetary policy on private sector investment in Kenya”. Journal of Applied Finance and Banking 2(1), 239.
- World Bank, IMF. (2001). "Developing Government Bond Markets", a Handbook, Washington DC. Worldbank, WDI (2010) http://tsd.cbi.ir.
- Yang, Xingquan, Liang Han, Wanli Li, Xingqiang Yin, and Lin Tian. (2017). “Monetary policy, cash holding and corporate investment: ‘Evidence from China”. China Economic Review 46(4), 110–22.
- ZHANG Yi-chun;LI Wan-chun. (2015). “Monetary Policy and Investment Efficiency of Listed Companies:A Study Based on Unexpected Venture Capital and Institutional Investors”, Journal of Xiamen University (Arts & Social Sciences).
- Zhao Jing, XiaoChen., YingHao. (2018). “Monetary policy, government control and capital investment: Evidence from China”, China Journal of Accounting Research, 11(3) 233-254.