کد مقاله : tscr-49713 بازدید : 214 صفحه: 112 - 130

نوع مقاله: پژوهشی

بررسی اثر جهانی‌شدن بر مصرف انرژی پاک در منتخبی از کشورها

محورهای موضوعی :

سلاله مسلمی ^{1
*} , هدی زبیری ² , مریم خلیلی اصل ³

1 - دانشگاه مازندران
2 - دانشیار گروه علوم اقتصادی، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه مازندران، بابلسر
3 - دکترای علوم اقتصادی، استادیار گروه بازرگانی خارجی مؤسسه مطالعات و پژوهش¬های بازرگانی

تاریخ دریافت : 1402/06/13 تاریخ پذیرش : 1402/08/16 تاریخ انتشار : 1403/12/26

کلید واژه: واژگان كليدي: جهانی‌شدن, مصرف انرژی, انرژی پاک,

چکیده مقاله :

در فرآیند جهانی شدن مرزهای اقتصادی میان کشورها هر روز کم‌رنگ‌تر می¬شود و تحرک روزافزون منابع، تکنولوژی، کالاها، خدمات، سرمایه و حتی نیروی انسانی در ماورای مرزها سهل¬تر صورت می‌گیرد. در نتیجه این پدیده به افزایش تولید و مصرف در کشورها منجر می‌شود. حرکت کشورهای در حال توسعه به سمت ایجاد فضای باز اقتصادی و ادغام در اقتصاد جهانی تغییرات و نتایج مختلفی را در بر¬دارد، که یکی از مهمترین تغییرات، در حوزه انرژی می-باشد. با توجه به سرعت ¬گرفتن روند صنعتی¬ شدن و جهانی ¬شدن بسیاری از کشورها به منظور دستیابی به رشد اقتصادی بالاتر مصرف انرژی در جهان رو به افزایش است. از طرف دیگر یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های جامعه‌ بشری از دهه‌ی 1990 محیط‌زیست و سلامت آن است، که ضرورت استفاده از انرژی پاک را برای دست‌یابی به این هدف بیش از پیش بیان می‌کند. در این راستا، هدف این مطالعه بررسی تأثیر جهانی¬ شدن بر مصرف انرژی پاک در 12 کشور طی سال‌های 2014-1991 با بهره¬گیری از روش داده¬های پانل می‌باشد. نتایج برآورد الگو نشان می‌دهد که جهانی‌شدن ارتباط منفی، توسعه مالی و جمعیت شهری ارتباط مثبت با مصرف انرژی پاک دارند و رشد تولید ناخالص داخلی ارتباط معناداری با مصرف انرژی پاک ندارد.

چکیده انگلیسی:

Solale Moslemi Hoda Zobeiri Maryam Khalili Asl Abstract In the process of globalization, the economic borders between countries become less and less, and the increasing mobility of resources, technology, goods, services, capital and even human power across borders becomes easier. As a result, this phenomenon leads to an increase in production and consumption in countries. The movement of developing countries towards the creation of an open economic space and integration into the global economy includes various changes and results, one of the most important changes being in the field of energy. Considering the speed of industrialization and globalization of many countries in order to achieve higher economic growth, energy consumption in the world is increasing. On the other hand, one of the most important concerns of human society since the 1990s is the environment and its health, which shows the necessity of using clean energy to achieve this goal. In this regard, the aim of this study is to investigate the impact of globalization on clean energy consumption in 12 countries during the years 1991-2014 using the panel data method. The model estimation results show that globalization has a negative relationship, financial development and urban population have a positive relationship with clean energy consumption, and GDP growth has no significant relationship with clean energy consumption.

منابع و مأخذ:

- اشرف‌زاده، حمیدرضا و مهرگان، نادر (1387). اقتصادسنجی پانل دیتا. موسسه تحقیقات تعاون دانشگاه تهران.
- آل عمران، رویا، پایتختی اسکویی، سید علی و طبقچی، لاله (1389). بررسی تجارت خارجی بر مصرف انرژی .مطالعات اقتصادی،1(2)، 1- 25.
- اسدپور، احمدعلی و اسکرچی، النا (1392). بررسی رابطه بین سرمایه¬گذاری مستقیم خارجی، انرژی پاک، آزادسازی تجاری و رشد اقتصادی با تقاضای انرژی در ایران. فصلنامه رسالت مديريت دولتي، 4(9و10).
- انتظام، محمد (1388). بازیگران تازه در پهنه سیاسی اقتصادی جهان. اطلاعات سیاسی اقتصادی. 24، 265-266.
- برقي اسکويي، محمد مهدي و محمدي بيلانکوهي، احد (1395). تأثير تجارت بر مصرف انرژي در کشورهاي گروه دي هشت. فصلنامه تحقيقات مدل سازي اقتصادي. 7(25)،241-217.
- پایتختی اسکویی، سید علی و طبقچی، لاله (1395). تأثیر جهانی شدن بر مصرف انرژی¬های تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر. دوفصلنامه علمی- تخصصی اقتصاد و برنامه ریزی،6(2).
- جعفری صمیمی، احمد و غلامی، زینب (1394). اثر جهانی‌شدن بر پایداری زیست محیطی: مقایسه کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته. پژوهشنامه بازرگانی، 75، 18-1.
- حقانی، مجید و دهنوی، جلال (1386). بررسی اثرات جهانی شدن به عنوان ابزاری برای مدیریت محیط زیست و توسعه پایدار. اولین کنفرانس مهندسی برنامه‌ریزی و مدیریت سیستم‌های محیط زیست.
- خداورديزاده، صابر؛ خداورديزاده، محمد و ايمان¬زاده، مهسا (1396). بررسي تأثير جهاني شدن بر شدت مصرف انرژي کشورهاي منتخب در حال توسعه: رويکرد پانلي. يازدهمين کنگره ملي پيشگامان پيشرفت، تهران، مرکز الگوي اسلامي ايراني پيشرفت.
- دهشیری، محمد‌رضا (1394). جهانی‌‌ ‌شدن و توسعه پایدار. آموزش محیط زیست و توسعه پایدار. 4(2).
- نوابي فرد، مهسا و آرش پور، عليرضا (1395). اثر جهاني‌شدن بر محيط زيست. دوفصلنامه حقوق محيط زيست ، 1(1)، 19-27.
- شفيعيان، سارا؛ بهنامه، مهدي و ابراهيمي سالاری، تقي (1395). بررسي عوامل مؤثر بر مصرف انرژي در اقتصاد ايران با استفاده از رويکرد هم انباشتگي. کنفرانس بين المللي پژوهش هاي نوين در مديريت، اقتصاد،حقوق و علوم انساني، شيراز، دانشگاه آزاد اسلامي واحد کازرون.
- صادقی، سید کمال و ابراهیمی، سعید (1392). فصلنامه اقتصاد انرژی ایران. تأثیر توسعه مالی، تولید ناخالص داخلی و مصرف انرژی بر آلودگی محیط زیست در ایران. 2(7). 73-43.
- هاتفی، مجید؛ جلالی، ام¬البنین و اشرف گنجویی، رضا (1397). بررسی تأثیر غیرخطی مصرف انواع انرژی بر تولید ناخالص داخلی در ایران. نشریه علمی- پژوهشی سیاست¬گذاري اقتصادي. (19)10، 165-141.

- Azam, M., Khan, A. Q., Zamen, K. & Ahmad, M. (2015). Factor determining energy consumption: Evidence from Indonesia, Malaysia and Thailand. Renewable and Sustainable Energy Reviews. 42,1123-1131.
- Gujarati, D. N. (2004). Basic Econometrics. Fourth Edition. The McGraw-Hill Company.
- Jobert, T. & Karanfil, F. (2007). Sectoral Energy Consumption by Source and Economic Growth in Turkey, Energy Policy, 35: 5447–5456.
- Shahbaz, M., Mallick, H., Mahalik, M. K. & Sadorsky, P. (2016). The role of globalization on the recent evolution of energy demandin India. Energy economics, 55(2016)52-68.
- Raza, M. & Elahi, M. A. (2014). Globalization, energy usage and sustainability. MPRA Paper No. 59323. Reterived from: mpra.ub.uni-muenchen.de/59323/
- Sadorsky, P. (2011). Trade and energy consumption in the Middle East. Energy Economics. 33, 739-749.
- Sami, J. (2011). Multivariate Cointegration and Causality between Exports, Electricity Consumption and Real Income per Capita: Recen Evidence from Japan. International Journal of Energy Economics and Policy. 3, 59-6.
- Shahbaz, M. Shahbaz, J. H., Mahalik, M. K. & Sadorsky, P. (2018). How strong is the casual relationship between globalization and energy consumption in developed of economics. Applied Economics. 50(13), 1479-1494
- Paramati, S. R., Ummalla, M. & Apergis, N. (2016). The effect of foreign direct investment and stock market growthon clean energy. Energy economics. 56, 29-41.

متن کامل:

مكانيزم پاسخگويي

فصلنامه راهبرد توسعه/ سال بیستم/ شماره 3 (پیاپی79)/ پاییز 1403/ 130-112

Quarterly Journal of Development Strategy, 2024, Vol. 20, No.3 (79), 112-130

بررسی اثر جهانی‌شدن بر مصرف

انرژی پاک در منتخبی از کشورها

سلاله مسلمی¹

هدی زبیری²

مریم خلیلی اصل³

(تاريخ دريافت13/6/1402 ـ تاريخ تصويب 16/8/1402)

نوع مقاله: علمی پژوهشی

چكيده

در فرآیند جهانی شدن مرزهای اقتصادی میان کشورها هر روز کم‌رنگ‌تر میشود و تحرک روزافزون منابع، تکنولوژی، کالاها، خدمات، سرمایه و حتی نیروی انسانی در ماورای مرزها سهلتر صورت می‌گیرد. در نتیجه این پدیده به افزایش تولید و مصرف در کشورها منجر می‌شود. حرکت کشورهای در حال توسعه به سمت ایجاد فضای باز اقتصادی و ادغام در اقتصاد جهانی تغییرات و نتایج مختلفی را در بردارد، که یکی از مهمترین تغییرات، در حوزه انرژی میباشد. با توجه به سرعت گرفتن روند صنعتی شدن و جهانی شدن بسیاری از کشورها به منظور دستیابی به رشد اقتصادی بالاتر مصرف انرژی در جهان رو به افزایش است. از طرف دیگر یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های جامعه‌ بشری از دهه‌ی 1990 محیط‌زیست و سلامت آن است، که ضرورت استفاده از انرژی پاک را برای دست‌یابی به این هدف بیش از پیش بیان می‌کند. در این راستا، هدف این مطالعه بررسی تأثیر جهانی شدن بر مصرف انرژی پاک در 12 کشور طی سال‌های 2014-1991 با بهرهگیری از روش دادههای پانل می‌باشد. نتایج برآورد الگو نشان می‌دهد که جهانی‌شدن ارتباط منفی، توسعه مالی و جمعیت شهری ارتباط مثبت با مصرف انرژی پاک دارند و رشد تولید ناخالص داخلی ارتباط معناداری با مصرف انرژی پاک ندارد.

واژگان كليدي: جهانی‌شدن، مصرف انرژی، انرژی پاک

طبقهبندی JEL: F6,Q4

1- مقدمه

انرژي به عنوان یکی از مهمترین عوامل تولید و همچنین به عنوان یکی از ضروري‌ترین محصولات نهایی، جایگاه ویژه‌اي در تجارت و رشد و توسعه اقتصادي داراست. طی سال‌هاي اخیر اهمیت انرژي پس از دو بحران انرژي در دهه 1970 میلادي مورد توجه قرار گرفته است و بررسی عوامل مؤثر بر مصرف انرژی به یکی از موضوعات اساسی در اقتصاد بدل شده است (اسگویی، 1395). از آنجا که کشورهای پیشرفته و صنعتی از انرژی به عنوان یکی از نهاده‌های اصلی در فرآیندهای مختلف اقتصادی بهره می‌گیرند و سطح بالایی از مصرف انرژی را به خود اختصاص داده‌اند. شناسایی و چگونگی اثرگذاری متغیرهای مهم در مصرف انرژی می‌تواند به برنامه‌ریزان در ترسیم اهداف آینده جامعه کمک نماید(شفیعیان، 1395). از طرفی اقتصاد انرژی جهانی جدید در حال ظهور است و در آن عرضه و تقاضای انرژی به مناطق مختلف جهان موجب وابستگی بیشتر کشورها به یکدیگر می‌شود. جهانی‌شدن فرآیندی اجتناب‌ناپذیر و ناگزیر است که به منزله بین‌المللی ‌شدن و از بین بردن مرزهای جغرافیایی است. امروزه جهانی‌ شدن به منزله‌ی آشکارترین روندها در همگرایی کشورها به ویژه در ابعاد اقتصادی است. از طرفی امروزه انرژی به عنوان یکی از اصیل‌ترین عوامل برای شکل‌گیری و پیشرفت جوامع صنعتی شناخته شده است و میزان دسترسی کشورها به منابع گوناگون انرژی، نشانگر پتانسیل‌های پیشرفت و قدرت سیاسی و اقتصادی آن‌ها می‌باشد(خداوردیزاده، 1396). مصرف انرژی نقش حیاتی در گسترش جهانی ‌شدن از طریق صنعتی ‌شدن و تجارت آزاد کالاها و خدمات دارد. دنیای صنعتی دارای رشد اقتصادی بر پایه سوخت فسیلی است که ممکن است به تخریب محیط زیست منجر شود. جهانی‌شدن روندی رو به رشد و توقف ناپذیر دارد که با رویکرد یکپارچه‌سازی اقتصاد جهانی و تجارت آزاد آغاز شده است اما بر حوزه‌های گوناگونی به جز اقتصاد تأثیر گذاشته که یکی از مهم‌ترین بخش‌های متأثر از آن محیط زیست است. در روند جهانی‌شدن شاید مهم‌ترین و پیشتازترین بخش اقتصاد بوده است (نوابی فرد و آرشپور، 1395؛ رضا و الای⁴،2014). لذا با توجه به ابعاد زیست محیطی مصرف انرژی و اهمیت جهانی شدن در این حوزه، مطالعه حاضر به بررسی اثرگذاری جهانی‌‌شدن بر مصرف انرژی پاک در مجموعه‌ای از 12 کشور منتخب می‌پردازد. در این مقاله پس از بیان مقدمه در بخش دوم، مبانی نظری و پیشینه تحقیق به بحث گذاشته میشود. در بخش سوم روش تحقیق معرفی میشود. در ادامه و در بخش چهارم تلاش میگردد ضمن معرفی الگوی تحقیق و متغیرها، الگوی مورد نظر برآورد شود. بخش پنجم به جمعبندی اختصاص داده شده است.

2- ادبیات موضوع

1-2- مبانی نظری

1-1-2- تأثیر جهانی‌شدن بر مصرف انرژی پاک

جهانی‌شدن فرآیند ادغام اقتصاد از طریق تجارت، سرمایه‌گذاری، جریان سرمایه، اطلاعات و فعل و انفعالات سیاسی، تکنولوژیکی، اطلاعات و فرهنگ را در بر می‌گیرد و از آنجا که تمام ابعاد جهانی‌شدن بر محیط زیست طبیعی و در نتیجه بر توسعه پایدار اثر می‌گذارد، امروزه جهانی‌شدن نقش عمده‌ای در مطالعات مربوط به محیط زیست و توسعه پایدار دارد (جعفری صمیمی و غلامی، 1394).

بر اساس آیرس⁵(1995) توسعه پایدار با موضوع حفظ رشد و توسعه اقتصاد، در عین توجه ویژه به نگرانی‌های زیست محیطی در زمینه‌ی استفاده از انرژی و مصرف بی‌رویه منابع به ویژه سوخت فسیلی و رابطه آن با تغییرات اقلیمی در ارتباط است. با توجه به مزایای آشکار اجتماعی و اقتصادی جهانی‌شدن، نیروهایی وجود دارند که همزمان خواستار حفظ محیط زیست و تحقق رشد و یا توسعه اقتصاد پایدار هستند که منجر به مجموعه پیچیده‌‌ای از مناسبات میان آن‌ها در چارچوب وابستگی متقابل می‌شود. با وجود این،‌ جهانی‌شدن و تأثیرات آن موجب بروز نگرانی‌هایی در سطح جهانی درباره‌ی توسعه پایدار شده است. یکی از مهم‌ترین این نگرانی‌ها، در حوزه‌ی مصرف انرژی می‌باشد، به این معنی که جهانی شدن با افزایش مصرف انرژی و تخلیه منابع طبیعی به منظور تولید بیشتر، که خود نتیجه رشد اقتصادی است به تخریب محیط زیست دامن می‌زند (دهشیری، 1394).

به طور کلی در این رابطه دو دیدگاه وجود دارد: برخی معتقدند اثر خالص جهانی‌شدن به عنوان نیرویی که به پیشرفت و بهبود زندگی ختم می‌شود بر محیط زیست مثبت است. این گروه به رشد اقتصادی فکر می‌کنند و معتقدند جهانی‌شدن با رشد اقتصادی فزاینده‌ای همراه بوده و با افزایش درآمدهای واقعی افراد، تقاضا برای بهبود کیفیت محیط زیست و مصرف انرژی پاک را افزایش می‌دهد. گروه دیگر معتقدند جهانی‌شدن به علت مصرف زیاد منابع برای دست‌یابی به رشد بیشتر به فرآیند تخریب محیط زیست و تخلیه منابع طبیعی و انرژی‌های تجدیدناپذیر دامن می‌زند. بنابراین، این گروه اثر جهانی‌شدن بر محیط زیست را منفی ارزیابی می‌کنند (دهنوی و حقانی، 1386).

جهاني شدن ابعاد و لایه‌های متعددي دارد و تعاریف متفاوتی از آن در ادبیات این حوزه ارائه شده است. طبق تعریف شاخص جهانی شدنKOF، جهانی‌شدن به روند ایجاد ارتباطات میان عوامل اقتصادی در کشورهای مختلف و از طریق جریان های مختلف نظیر مردم، اطلاعات و افکار، کالاها و سرمایه و ...اشاره داشته و به عنوان فرآیندی تعریف می‌شود که مرزهای ملی را از بین برده و اقتصادهای ملی، فرهنگ، فناوری و حکومت را ادغام می‌کند و روابط دوسویه پیچیده‌ای به وجود می‌آورد.

- به طور کلیKOF بعد اقتصادی جهانی‌شدن را در دو زیر بخش اصلی تقسیم می‌کند:

الف)جریان‌های واقعی اقتصاد: که معمولاً برای اندازه‌گیری جهانی‌شدن اقتصاد به کار برده می‌شود و عبارت است از تجارت، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، سرمایه‌گذاری پرتفوی.

ب) موانع و محدودیت‌های تجارت و سرمایه: که موانع پنهان واردات، متوسط نرخ‌های تعرفه، مالیات در تجارت بین الملل (به عنوان سهمی از درآمد جاری) و شاخص کنترل سرمایه را در بر می‌گیرد.

بعد اجتماعی شاخص جهانی‌شدن: انتشار ایده‌ها، اطلاعات، تصاویر و مردم را اندازه‌گیری کرده و جهانی‌شدن اجتماعی را به سه طبقه "ارتباطات فردی"، "جریان اطلاعات"، "نزدیکی فرهنگی" تقسیم می‌کند.

الف) ارتباطات فردی: به معنای تعامل مستقیم در میان مردمی است که در کشورهای مختلف زندگی می‌کنند و شامل ترافیک مخابراتی بین‎المللی، درجه گردشگری و تعداد نامه‌های بین‌المللی ارسال و دریافت‌شده می‌باشد.

ب) جریان اطلاعات: شاخص فرعی جریان اطلاعات به معنای اندازه‌گیری جریان بالقوه ایده‌ها و تصاویر است. این شاخص شامل تعداد کاربران اینترنت، سهم خانواده‌های با تلویزیون و تجارت روزنامه‌های بین‌المللی است.

ج) نزدیکی فرهنگی: نزدیکی فرهنگی مسلماً از لحاظ درک دشوارترین بعد جهانی‌شدن می‌باشد.

- بعد سیاسی شاخص جهانی‌شدن انتشار سیاست‌‌های حکومت‌ها را اندازه‌گیری می‌کند و عبارت است از تعداد سفارت‌خانه‌ها و کمیسیون‌ها در یک کشور، تعداد سازمان‌های بین‌المللی که آن کشور در آن‌ها عضویت دارد و تعداد مأموریت‌های شورای امنیت سازمان ملل در آن کشور و علاوه بر این معاهدات بین دو یا چند ایالت را در بر میگیرد که از سال 1945 به بعد امضا شده است.

در ارتباط با تأثیر جهانی‌شدن و ارتباط آن با مصرف انرژی پاک در بخش قبل به تفصیل توضیح داده شده است. در این بخش علاوه بر آن، نحوه اثرگذاری سایر متغیرهای توضیحی مدل ( شاخص جهانی‌شدن، تولید ناخالص داخلی، توسعه مالی وجمعیت شهری) بر مصرف انرژی پاک تشریح می‌گردد.

2-1-2- اثر شاخص جهانی‌شدن بر مصرف انرژی پاک

جهانی‌شدن به طور کلی می‌تواند دو اثر بر مصرف انرژی پاک داشته باشد که برآیند دو اثر به طور تجربی می‌تواند مشخص شود: ابتدا اینکه جهانی‌سازی فعالیت‌های اقتصادی را افزایش می‌دهد در نتیجه موجب صرفه‌های ناشی از مقیاس در تولید کالاها و خدمات می‌شود. در واقع با افزایش جهانی‌شدن بازدهی انرژی در بخش‌های مختلف مانند زیرساخت‌ها و حمل و نقل به دلیل پیشرفت تکنولوژیکی این بخش‌ها افزایش می‌یابد. جهانی‌شدن موجب انتقال تکنولوژی از کشورهای توسعه یافته به کشورهای کمتر توسعه یافته می‌شود. مجموعه‌ی این عوامل موجب کاهش مصرف انرژی می‌شود. از طرف دیگر جهانی‌شدن موجب افزایش سرمایه‌گذاری می‌شود که منجر به افزایش مصرف انرژی می‌شود ( شهباز و همکاران⁶، 2016).

3-1-2- اثر توسعه مالی بر مصرف انرژی پاک

توسعه مالی به مصرف‌کنندگان این امکان را می‌دهد تا به وام‌های ارزانتر موسسات مالی دسترسی پیدا کنند و با استفاده از این وام برای خرید کالاهای بادوام مانند اتومبیل، خانه و ... اقدام کنند. این کالاهای مصرفی بادوام به بنگاه‌ها اجازه میدهد تا برای ایجاد سرمایه‌گذاری‌های جدید هزینه‌های اقتصادی کمتری را متحمل شوند. بنابراین این سرمایهگذاری‌های جدید، تقاضا برای انرژی را افزایش می‌دهند. زیرا انرژی یکی از ورودی‌های اصلی در تولید و پردازش کالاهاست. بنابراین توسعه مالی منجر به گسترش کلی اقتصاد می‌شود، که همزمان منجر به افزایش تقاضا برای استفاده بیشتر از انرژی می‌شود (شهباز و همکاران، 2016). افزایش سرمایه‌گذاری با افزایش تولیدات داخلی منجر به رشد اقتصادی می‌گردد و افزایش در رشد اقتصادی افزایش تقاضای انرژی را به دنبال دارد. لذا توسعه مالی به طور غیر مستقیم از طریق افزایش سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی مصرف انرژی را افزایش می‌دهد (صادقی و ابراهیمی، 1392).

4-1-2- اثر جمعیت شهری بر مصرف انرژی پاک

شهرنشینی منجر به افزایش ثروت اقتصادی می‌شود و ثروتمندان کالاهایی با مصرف انرژی بیشتری را مصرف می‌کنند (مانند یخچال، اتومبیل و...). جا به جایی غذا و مواد خام به مراکز شهری و کالاهای نهایی تولید شده در این مراکز به مکان‌های دیگر می‌تواند موجب افزایش مصرف انرژی شود (شهباز و همکاران، 2016).

5-1-2- اثر تولید ناخالص داخلی بر مصرف انرژی پاک

شواهد نشان می‌دهد که تولید ناخالص داخلی با تغییر مصرف انرژي با یک نرخ معین تغییر نمی‌یابد. براي مثال، نتایج اماي و همکاران⁷ (2012)، در بررسی رابطه میان مصرف انرژي و رشد اقتصادي نشان داد که در کشورهاي G7 رابطه بین مصرف انرژي و تولید به حالت چرخه تجاري بستگی دارد؛ به این معنی که رابطه بین این دو متغیر در طول دوران رکود متفاوت از رابطه بین آن‌ها در طول دوران رونق است. به عبارت دیگر، مصرف انرژي؛ نرخ رشد تولید در کوتاه مدت را در هر دو دوره رکود و رونق، افزایش می‌دهد ولی در کوتاه مدت و در طول رکود اقتصادي؛ نرخ رشد اقتصادي تأثیري بر مصرف انرژي ندارد. از طرفی لی و چانگ (2007) با بررسی رابطه میان مصرف انرژي و GDP به این نتیجه دست یافتند که مصرف انرژي در کشورهاي در حال توسعه بر GDP، اثرگذاري بیشتر و در کشورهاي توسعه‌یافته اثرگذاري کمتري دارد (هاتفی و همکاران، 1397).

2-2- پیشینه تجربی

1-2-2- مروری بر مطالعات خارجی

جوبرت و کارانفیل⁸ (2007)، رابطۀ علیت بین مصرف انرژي (کل و مصرف انرژي در بخش صنعتی) و درآمد را در کشور ترکیه مورد بررسی قرار داده‌اند. بر اساس مطالعات قبلی، یک رابطه‌ علیت یک طرفه از مصرف انرژي به رشد اقتصادي در کشور ترکیه مشاهده گردیده است، در صورتی که مطالعات جوبرت وکارانفیل، نشان می‌دهد که در بلند‌مدت هیچ‌گونه رابطه‎ علیتی بین مصرف انرژي و درآمد وجود ندارد. بر‌این اساس به عقیده جوبرت و کارانفیل سیاست‌هاي صرفهجویی در مصرف انرژي براي ملاحظات زیست محیطی ضروري می‌باشند و چنین سیاست هایی در بلندمدت رشد اقتصادي را کند نخواهد کرد.

سادورسکی⁹ (2010)، با استفاده از تکنیک‌هاي برآورد پانل دیتا به بررسی رابطه بین تجارت و مصرف انرژي در کشورهاي خاورمیانه طی دوره زمانی 2007-1980 پرداخته است. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که در کوتاه‌مدت رابطه علیت گرنجر از صادرات به مصرف انرژي و یک رابطه دو‌طرفه بین واردات و مصرف انرژي وجود دارد. همچنین براساس یافته‌هاي مطالعه سادورسکی، تخمین کشش بلند‌مدت با استفاده از روش حداقل مربعات اصلاح شده نشان می‌دهد که 1 درصد افزایش در صادرات سرانه، مصرف انرژي سرانه را 11/0 درصد افزایش می‌دهد، یک درصد افزایش در واردات سرانه، مصرف انرژي سرانه را 04/0 درصد افزایش می‌دهد.

سامی¹⁰ (2011)، با استفاده از داده‌هاي کشور ژاپن و تابع تقاضاي انرژي این کشور که با لحاظ درآمد سرانه تصریح گردیده است، تأثیر صادرات بر مصرف انرژي را طی دوره‌ی زمانی 2008-1960 بررسی کرد. نتایج بیانگر هم‌انباشتگی بین متغیرها بوده و مدل تصحیح خطاء برداري علیت گرنجر وجود رابطه یک طرفه از صادرات و رشد اقتصادي به مصرف انرژي را تأیید می‌کند.

رضا و الای¹¹ (2014)، در مقاله‌ای با عنوان جهانی‌سازی، مصرف انرژی و پایداری بیان می‌کنند که استفاده از انرژی نقش مهمی در گسترش جهانی‌شدن دارد و جهانی‌شدن در وضیعت کنونی به دلیل استفاده از منابع طبیعی برای تولیدات صنعتی، جهان را به سوی عدم قابلیت زیستن می‌برد. آنها اشاره می‌کنند که راه‌حل جهانی‌سازی، در تغییر انرژی جایگزین نیست بلکه این رفتار اقتصادی ما نسبت به طبیعت است که سبب ناپایداری می‌شود.

آزم و همکاران¹² (2015)، به بررسی عوامل موثر بر مصرف انرژی با استفاده از شواهد کشورهای اندونزی، مالزی و تایلند در بازه زمانی 1980 تا 2012 پرداختند. روش مورد استفاده در این تحقیق روش حداقل مربعات است. متغیرهای مورد استفاده در این پژوهش، داده‌های سری زمانی مصرف سرانه انرژی، رشد حقیقی تولید ناخالص داخلی، سرمایه گذاری مستقیم خارجی، آزادی تجاری، نرخ رشد جمعیت و شاخص توسعه انسانی است. نتایج نشان می‌دهد که متغیر سرمایهگذاری مستقیم خارجی در هر سه کشور رابطه مثبت با مصرف انرژی دارد و رشد اقتصادی و نرخ رشد جمعیت نیز دارای رابطه مثبت و مهمی با مصرف انرژی هستند.

ردی پارمتی و همکاران¹³ (2015)، در مقاله‌ای تحت عنوان تأثیر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و رشد بازار سهام در استفاده انرژی پاک در یک سری از اقتصادهای نوظهور می‌پردازد. با استفاده از آزمون غیرضروری پانل‌های ناهمگن نشان می‌دهد که یک رابطه علیت یک‌طرفه بین سرمایهگذاری مستقیم خارجی و مصرف انرژی پاک در کوتاه‌مدت وجود دارد. به گونه‌ای که سرمایهگذاری مستقیم خارجی و تحولات بازار سهام تأثیر مثبتی بر مصرف انرژی پاک دارند.

محمد شهباز و همکاران¹⁴ (2016)، در پژوهشی تحت عنوان نقش جهانی‌شدن در تکامل اخیر تقاضای انرژی در هند، رابطه‌ی بین جهانی‌سازی و مصرف انرژی را در کشور هند طی سالهای 2012-1971 بررسی کردند. نتایج حکایت از آن دارد که سرعت بخشیدن به جهانی‌شدن منجر به کاهش تقاضای انرژی در هند می‌شود.

محمد شهباز و همکاران (2018)، در پژوهشی با عنوان جهانی‌سازی، رشد اقتصادی و مصرف انرژی در کشورهای منطقه بریکس¹⁵رابطه‌ی بین این سه متغیر را طی سال‌های 2015-1970 با استفاده از الگوی خودرگرسیونی وقفه‌های توزیعی غیرخطی بررسی کردند. نتایج پژوهش آنها نشان می‌دهد که مصرف انرژی به شوک‌های مثبت یا منفی جهانی‌شدن بستگی دارد به‌گونه‌ای که یک شوک مثبت در رشد اقتصادی موجب افزایش مصرف انرژی و شوک منفی رشد اقتصادی موجب کاهش مصرف انرژی می‌شود.

2-2-2- مروری بر مطالعات داخلی

آل عمران - پایتختی اسکویی (1389)، در مطالعه‌ای به بررسی آثار تجارت خارجی، قیمت نفت و درآمد بر مصرف انرژی برای 8 کشور از اعضای اکو طی سال‌های 2009-1994 پرداختند. برای برآورد متغیرها از تکنیک اقتصاد‌سنجی با رویکرد داده‌های تابلویی به شیوه‌ی حداقل مربعات استفاده کردند، که نتایج رگرسیون آنان نشان می‌دهد که درآمد دارای تأثیر مثبت و معنادار، قیمت نفت دارای تأثیر منفی و معنیدار، تجارت خارجی دارای تأثیر مثبت و معناداری بر روی مصرف انرژی می‌باشند.

اسدپور و اسکرچی (1392)، در مقاله‌ای به بررسی رابطه بین سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، انرژی پاک، آزادسازی تجاری و رشد اقتصادی با تقاضای انرژی در ایران طی سالهای 1391_1355 پرداختهاند. برای این منظور از روش خودتوضیح برداری با وقفه گسترده جهت برآورد رابطه بلندمدت و از الگوی تصحیح خطای برداری استفاده کرده‌اند. نتایج تجربی حاصل‌شده بیانگر رابطه‌ی مستقیم سرمایهگذاری مستقیم خارجی، آزادسازی تجاری، انتشار مونوکسید کربن و رشد اقتصادی با تقاضای انرژی است.

اسکویی پایتختی و طبقچی اکبری (1395)، در مقاله‌ای تحت عنوان تأثیر جهانی‌شدن بر مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر، تأثیر شاخص‌های ترکیبی جهانی‌شدن بر مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر برای 8 کشور در حال توسعه به ویژه ایران را طی دوره‌ی زمانی 2015 -2001 مورد بررسی قرار دادند. برای برآورد از تکنیک هم انباشتگی پانلی با رهیافت الگوی خودتوضیح با وقفههای گسترده‌ استفاده کردند. نتایج پژوهش آنان نشان می‌دهد که شاخص ترکیبی جهانی‌شدن تأثیر مثبتی بر مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر دارد.

خداوردیزاده و ایمان زاده (1396)، در مقاله‌ای با عنوان بررسی تأثیر جهانی‌شدن بر شدت مصرف انرژی، اثر جهانی‌شدن بر شدت مصرف انرژی در کشورهای در حال توسعه طی سال‌های 2014-1990 را با استفاده از رویکرد پانل معمولی مورد بررسی قرار دادند. نتایج حاصل از مطالعه نشانگر آن است که درجه بازبودن تجاری اثر مثبتی بر شدت انرژی در این کشورها داشته است.

3- روش پژوهش

در این تحقیق براساس مطالعه شهباز و همکاران (2016)، برای تبیین رابطه بین جهانی‌سازی و مصرف انرژی پاک، الگوی تجربی به شکل زیر تصریح شده است:

(1)

در معادله فوق؛

CEC: مصرف انرژی پاک¹⁶

انرژی پاک، انرژی غیرکربوهیدراتیک است که در هنگام تولید دی اکسید کربن تولید نمی‌کند. این انرژی شامل انرژی‌های آبی، هستهای، زمین گرمایی و انرژی خورشیدی است. در واقع این انرژی بیانگر استفاده از انرژی‌های جایگزین و هسته‌ای به عنوان یک درصد از کل مصرف انرژی است.

KOF¹⁷: شاخص جهاني شدن

این شاخص سه جنبه مهم جهاني شدن)اقتصادي، اجتماعي و سياسی) را پوشش مي‌دهد.

Z: سایر متغیرهای کنترل هستند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود:

FD: اعتبار داخلی به بخش خصوصی به عنوان نماینده‌ای برای توسعه مالی¹⁸

POP: جمعیت شهری

GDP: كل ارزش ريالي محصولات نهايي توليدشده توسط واحدهاي اقتصادي مقيم كشور در دوره زماني معين (سالانه يا فصلي) را توليد ناخالص داخلي مي‌نامند.

اندیس t دوره زمانی و اندیس i نشان‌دهنده‌ی مقاطع یا کشورهای مورد مطالعه است.

جمله اخلال است. همچنین بیانگر عرض از مبدأ می‌باشد.

داده‌های مورد استفاده در این تحقیق از پایگاه اطلاعاتی بانک جهانی (World Bank) و موسسه KOF جمعآوری می‌شود. در مدل فوق متغیرها به صورت لگاریتمی تصریح شده‌اند.

در این مطالعه با توجه به وجود داده‌های سری زمانی و مقطعی، از روش داده‌های تابلویی استفاده می‌شود. تلفیق آمارهای سری زمانی با آمارهای مقطعی نه تنها می‌تواند اطلاعات سودمندی برای تخمین الگوهای اقتصادسنجی فراهم آورد بلکه بر مبنای نتایج به دست آمده می‌تواند استنباط‌های سیاست‌گذاری درخور توجهی به عمل آورد. مزیت الگوهای تابلویی بر الگوهایی با برش مقطعی محض در این است که این الگوها دارای انعطاف‌پذیری بیشتری در تبیین تفاوت‌های رفتارهای انفرادی در طول زمان هستند.

در داده‌های سری زمانی مقادیر یک یا چند متغیر در طی یک دوره‌ی زمانی مشاهده می‌گردد. در داده‌های مقطعی، مقادیر یک یا چند متغیر برای چند واحد یا مورد نمونه‌ای در زمانی یکسان جمع آوری می‌شود. داده‌های تابلویی ترکیبی از داده‌های مقطعی و سری زمانی می‌باشد. بدین گونه که چنین داده‌هایی دارای دوبعد می‌باشند، یک بعد آن مربوط به واحدهای مختلف در هر مقطع زمانی خاص است و بعد دیگر آن مربوط به زمان می‌باشد (اشرف‌زاده و مهرگان، 1387).

4- یافته‌های پژوهش

1-4- آزمون تشخیص مانایی

مطالعات جدید نشان می‌دهد که آزمون‌های ایستایی داده‌های پانل از قدرت بیشتری نسبت به آزمون‌های ایستایی داده‌های سری زمانی، برخوردار هستند. این آزمون‌ها به طور ساده همان آزمون‌های ریشه‌ واحد برای سری‌های متعددند که بر روی داده‌های پانل انجام می‌گیرند. در حقیقت در این آزمون‌ها به دلیل وجود واحدهای مختلف، سری‌های متعددی به جای یک سری موجود می‌باشند. در این بخش پیش از آن که به بررسی ارتباط متغیرها پرداخته شود، ابتدا لازم است درجه‌ی ایستایی متغیرها شناسایی شود. نتایج به دست آمده از آزمون لوین- لین و چو در جدول زیر آمده است:

جدول (1)- نتایج آزمون ریشه واحد متغیرهاي مدل

متغیر	احتمال	نتیجه آزمون ایستایی
CEC	033/0	در سطح
FD	011/0	در سطح
GDP	000/0	در سطح
KOF	000/0	در سطح
Pop	000/0	تفاضل مرتبه اول

مأخذ: یافته‌های تحقیق

نتایج آزمون بیانگر وجود پایایی برای تمامی متغیرها می‌باشد، زیرا احتمال به دست آمده در این آزمون برای تمامی متغیرها زیر 0.05 است. شایان ذکر است که متغیر جمعیت شهری در سطح مانا نبوده و با یک مرتبه تفاضل‌گیری مانا شده‌ است. با توجه به این که استفاده از متغیرهای ناایستا در یک الگوی رگرسیون به نتایج کاذب منجر می‌گردد و نمی‌توانیم به نتابج این الگو اطمینان کنیم. برای رفع این مشکل پایایی جملات پسماند را با استفاده از آزمون فیشر- فلیپس پرون به منظور اطمینان از عدم وجود رگرسیون کاذب، انجام میدهیم. که نتایج در جدول زیر آورده شده است.

جدول (2)- آزمون مانایی جملات پسماند

	آماره فیشر- فلیپس پرون	سطح معناداری	مرتبه تفاضل	نتیجه آزمون
Residual	131/4-	0000/0	I(0)	پایا

مأخذ: یافته‌های تحقیق

جمله پسماند انباشته از مرتبه صفر I(0) یا ساکن باشد. یعنی متغیر وابسته و متغیرهای مستقل هم انباشته هستند و نوعی رابطه تعادلی بلندمدت بین این دو متغیر وجود دارد. به این ترتیب، برآورد رگرسیون کاذب نبوده و هیچ گونه اطلاعات بلندمدتی را از دست نمیدهیم (Gujarati, 2004).

2-4- نتایج آزمون چاو و هاسمن

آزمون چاو برای انتخاب بین مدل‌های داده‌های تلفیقی و اثرات ثابت است. قبول فرض H0 به معنی وجود داده‌های تلفیقی و استفاده از تخمین حداقل مربعات معمولی برای برآورد مدل است. رد فرضیه H0 به معنی وجود مدل اثر ثابت و استفاده از مدل اثرات ثابت برای برآورد مدل می‌باشد. نتیجه‌ی این آزمون در جدول زیر آمده است:

جدول (3)- نتایج آزمون چاو با استفاده از نرم افزار Eviews9

آزمون	درجه آزادی	Prob
آماره F	260/11	000/0

مأخذ: یافته‌های تحقیق

با توجه به نتایج به دست آمده فرضیه‌ی H0 رد می‌شود و به معنی وجود اثرات ثابت است.

به منظور انتخاب روش تخمین مناسب از بین روش با اثرات ثابت و تصادفی از آماره آزمون هاسمن استفاده می‌شود. آماره هاسمن دارای توزیع کای_دو است و در این آزمون اگر فرض H0 رد شود، به معنی وجود اثرات ثابت است و اگر H0 پذیرفته شود بهتر است از مدل اثر تصادفی برای تخمین استفاده شود. نتیجه‌ی آزمون هاسمن در جدول زیر آمده است:

جدول (4)- نتایج آزمون هاسمن با استفاده از نرم افزارEviews9

آزمون	درجه آزادی	آماره	Prob
آماره χ2	4	946/5	203/0

مأخذ: یافته‌های تحقیق

با توجه به نتایج جدول فوق، فرض H0 رد نمی‌شود و به معنی وجود اثرات تصادفی است.

3-4- برآورد مدل و تفسیر نتایج

با توجه به نتایج حاصل از تخمین ضرایب مدل در جدول 5 مشاهده میشود که توسعه مالی و جمعیت شهری تأثیر مثبت و معناداری بر مصرف انرژی پاک در کشورهای منتخب دارند. به گونه‌ای که به ازای یک درصد بهبود توسعه مالی، مصرف انرژی پاک 25.5 درصد افزایش می‌یابد و یک درصد افزایش جمعیت شهری 9.7 درصد مصرف انرژی پاک را افزایش می‌دهد. همچنین شاخص جهانی‌شدن KOF تأثیر منفی و معناداری بر مصرف انرژی پاک دارد. به گونه‌ای که یک درصد افزایش در شاخص KOF موجب 13.2 درصد کاهش در مصرف انرژی پاک می‌شود. تولید ناخالص داخلی تأثیر معناداری بر مصرف انرژی پاک ندارد.

جدول (5)- نتایج حاصل از برآورد مدل با استفاده از نرم افزارEviews9

متغیرها	ضریب	آماره‌ی t	P-value
KOF	32/1-	54/8-	000/0
FD	255/0	86/6	000/0
POP	78/9	17/2	03/0
GDP	001/0-	05/1-	29/0
آماره ی F	510/36
P_ value	000/0

مأخذ: یافته‌های تحقیق

نتایج حاصل از برآورد فوق را می‌توان به شرح زیر تفسیر کرد:

جهانی‌شدن به طور کلی می‌تواند دو اثر بر مصرف انرژی پاک داشته باشد که برآیند دو اثر به طور تجربی می‌تواند مشخص شود: با افزایش جهانی‌شدن بازدهی انرژی در بخش‌های مختلف مانند زیرساخت‌ها و حمل و نقل به دلیل پیشرفت تکنولوژیکی در این بخش‌ها افزایش می‌یابد. جهانی‌شدن موجب انتقال تکنولوژی از کشورهای توسعه‌یافته به کشورهای کمتر توسعه یافته می‌شود. مجموعه‌ این عوامل موجب کاهش مصرف انرژی می‌شود. از طرف دیگر جهانی‌شدن موجب افزایش سرمایه‌گذاری می‌شود که منجر به افزایش مصرف انرژی می‌شود. طبق نتایج تحقیق، شاخص جهانی‌شدن KOF تأثیر منفی و معناداری بر مصرف انرژی کشورهای منتخب مورد بررسی داشته است. بنابراین جهانی شدن میتواند با انتقال دانش و فناوری به این کشورها همراه باشد. با توجه به این که اقتصادهای در حال توسعه نمیتوانند بخش زیادی از درآمد خود را صرف فناوریهای نوآورانه کنند. لذا در این کشورها به دلیل ضعف فناوری، شکلگیری توانایی نوآوری از طریق فرآیند یادگیری فناورانه انجام میشود. توسعه مراحل تولید عین محصول با برند دیگران و تولید محصول جدید با برند دیگران، شرایطی برای شرکت‌های کشورهای در حال توسعه فراهم می‌کند تا فناوری‌های بالغ را از شرکت‌های کشورهای توسعه‌یافته فراگیرند. بنابراین جهانی شدن میتواند به دلیل دسترسی به دانش و فناوری خارجی بر کاهش مصرف انرژی تأثیرگذار باشد. توسعه مالی اثر مثبت و معناداری بر مصرف انرژی داشته است. توسعه مالی به مصرف‌کنندگان این امکان را می‌دهد تا به وام‌های ارزانتر از مؤسسات مالی دسترسی پیدا کنند و از این پول برای خرید کالاهای بادوام استفاده کنند. این کالاهای مصرفی به بنگاه‌ها اجازه می‎‌دهد تا به هزینه‌های اقتصادی کمتری برای ایجاد سرمایه‌گذاری‌های جدید دست یابند. سرمایهگذاری‌های جدید، تقاضا برای انرژی را افزایش می‌دهند. بنابراین توسعه مالی منجر به گسترش کلی اقتصاد می‌شود که همزمان منجر به افزایش تقاضا برای استفاده بیشتر از انرژی می‌شود. افزایش سرمایه‌گذاری با افزایش تولیدات داخلی منجر به رشد اقتصادی می‌گردد و افزایش در رشد اقتصادی باعث افزایش تقاضای انرژی می‌گردد. لذا توسعه مالی به طور غیر مستقیم از طریق افزایش سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی، مصرف انرژی را افزایش می‌دهد. جمعیت شهری اثر مثبت و معناداری بر مصرف انرژی پاک داشته است. شهرنشینی منجر به افزایش ثروت اقتصادی می‌شود و ثروتمندان کالاهایی با مصرف انرژی بیشتری را مصرف می‌کنند. انتقال غذا و مواد خام به مراکز شهری و کالاهای نهایی تولید شده در این مراکز به مکان‌های دیگر می‌تواند موجب افزایش مصرف انرژی شود. تولید ناخالص داخلی تأثیر معناداری بر مصرف انرژی پاک ندارد. ارتباط این متغیر با مصرف انرژی در حالت‌های مختلف چرخه تجاری متفاوت است. برای مثال در حالت رکود این ارتباط قابل توضیح نمی‌باشد، در نتیجه در این مطالعه نیز ضریب معناداری از ارتباط بین تولید ناخالص داخلی و مصرف انرژی پاک به دست نیامده است.

5- جمعبندی

با توجه به اینکه مصرف انرژی در جهان به منظور سرعت گرفتن روند صنعتیشدن و جهانیشدن بسیاری از کشورها و به منظور دستیابی به رشد اقتصادی بالاتر رو به افزایش است و از طرف دیگر یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های جامعه‌ی بشری از دهه‌ی 1990 محیط زیست و سلامت آن است که ضرورت استفاده از انرژی پاک را برای دستیابی به این هدف بیش از پیش بیان می‌کند. از این‌رو پژوهش پیش‌رو تلاشی در مسیر بررسی اثر جهانی‌شدن بر مصرف انرژی پاک در کشورهای جهان با بهره‌گیری از متغیرهایی چون رشد تولید ناخالص داخلی، توسعه مالی، جمعیت شهری و شاخص جهانی KOF است. حدود زمانی این پژوهش سال‌های 2014-1991 و حدود مکانی آن کشورهای منتخب جهان، شامل کشورهای توسعه یافته (دانمارک، کلمبیا، چین، کانادا، آرژانتین) و کشورهای در حال توسعه (ترکیه، فیلیپین، مالزی، مکزیک، ایران، اندونزی، مصر) براساس حداکثر اطلاعات موجود می‌باشد. نتایج برآورد مدل نشان داده است که شاخص جهانی KOF بر مصرف انرژی پاک تاثیر منفی دارد. توسعه مالی و جمعیت با تاثیر مثبت بر مصرف انرژی پاک همراه هستند و اما تولید ناخالص داخلی با مصرف انرژی پاک ارتباط معناداری ندارد. با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق، گسترش ابعاد تجارت و جهانی شدن میتواند آثار منفی بر گسترش مصرف انرژی داشته باشد. از این رو توجه به این امر و مدیریت آثار جانبی جهانی شدن برای سیاستگذاران امری ضروری است. لذا پیشنهاد میشود هر یک از ابعاد سه گانه جهانی شدن بر سایر متغیرهای زیست محیطی نیز مورد بررسی پژوهشگران قرار گیرد.

منابع

- اشرف‌زاده، حمیدرضا و مهرگان، نادر (1387). اقتصادسنجی پانل دیتا. موسسه تحقیقات تعاون دانشگاه تهران.

- آل عمران، رویا، پایتختی اسکویی، سید علی و طبقچی، لاله (1389). بررسی تجارت خارجی بر مصرف انرژی .مطالعات اقتصادی،1(2)، 1- 25.

- اسدپور، احمدعلی و اسکرچی، النا (1392). بررسی رابطه بین سرمایهگذاری مستقیم خارجی، انرژی پاک، آزادسازی تجاری و رشد اقتصادی با تقاضای انرژی در ایران. فصلنامه رسالت مديريت دولتي، 4(9و10).

- انتظام، محمد (1388). بازیگران تازه در پهنه سیاسی اقتصادی جهان. اطلاعات سیاسی اقتصادی. 24، 265-266.

- برقي اسکويي، محمد مهدي و محمدي بيلانکوهي، احد (1395). تأثير تجارت بر مصرف انرژي در کشورهاي گروه دي هشت. فصلنامه تحقيقات مدل سازي اقتصادي. 7(25)،241-217.

- پایتختی اسکویی، سید علی و طبقچی، لاله (1395). تأثیر جهانی شدن بر مصرف انرژیهای تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر. دوفصلنامه علمی- تخصصی اقتصاد و برنامه ریزی،6(2).

- جعفری صمیمی، احمد و غلامی، زینب (1394). اثر جهانی‌شدن بر پایداری زیست محیطی: مقایسه کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته. پژوهشنامه بازرگانی، 75، 18-1.

- حقانی، مجید و دهنوی، جلال (1386). بررسی اثرات جهانی شدن به عنوان ابزاری برای مدیریت محیط زیست و توسعه پایدار. اولین کنفرانس مهندسی برنامه‌ریزی و مدیریت سیستم‌های محیط زیست.

- خداورديزاده، صابر؛ خداورديزاده، محمد و ايمانزاده، مهسا (1396). بررسي تأثير جهاني شدن بر شدت مصرف انرژي کشورهاي منتخب در حال توسعه: رويکرد پانلي. يازدهمين کنگره ملي پيشگامان پيشرفت، تهران، مرکز الگوي اسلامي ايراني پيشرفت.

- دهشیری، محمد‌رضا (1394). جهانی‌‌ ‌شدن و توسعه پایدار. آموزش محیط زیست و توسعه پایدار. 4(2).

- نوابي فرد، مهسا و آرش پور، عليرضا (1395). اثر جهاني‌شدن بر محيط زيست. دوفصلنامه حقوق محيط زيست ، 1(1)، 19-27.

- شفيعيان، سارا؛ بهنامه، مهدي و ابراهيمي سالاری، تقي (1395). بررسي عوامل مؤثر بر مصرف انرژي در اقتصاد ايران با استفاده از رويکرد هم انباشتگي. کنفرانس بين المللي پژوهش هاي نوين در مديريت، اقتصاد،حقوق و علوم انساني، شيراز، دانشگاه آزاد اسلامي واحد کازرون.

- صادقی، سید کمال و ابراهیمی، سعید (1392). فصلنامه اقتصاد انرژی ایران. تأثیر توسعه مالی، تولید ناخالص داخلی و مصرف انرژی بر آلودگی محیط زیست در ایران. 2(7). 73-43.

- هاتفی، مجید؛ جلالی، امالبنین و اشرف گنجویی، رضا (1397). بررسی تأثیر غیرخطی مصرف انواع انرژی بر تولید ناخالص داخلی در ایران. نشریه علمی- پژوهشی سیاستگذاري اقتصادي. (19)10، 165-141.

- Azam, M., Khan, A. Q., Zamen, K. & Ahmad, M. (2015). Factor determining energy consumption: Evidence from Indonesia, Malaysia and Thailand. Renewable and Sustainable Energy Reviews. 42,1123-1131.

- Gujarati, D. N. (2004). Basic Econometrics. Fourth Edition. The McGraw-Hill Company.

- Jobert, T. & Karanfil, F. (2007). Sectoral Energy Consumption by Source and Economic Growth in Turkey, Energy Policy, 35: 5447–5456.

- Shahbaz, M., Mallick, H., Mahalik, M. K. & Sadorsky, P. (2016). The role of globalization on the recent evolution of energy demandin India. Energy economics, 55(2016)52-68.

- Raza, M. & Elahi, M. A. (2014). Globalization, energy usage and sustainability. MPRA Paper No. 59323. Reterived from: mpra.ub.uni-muenchen.de/59323/

- Sadorsky, P. (2011). Trade and energy consumption in the Middle East. Energy Economics. 33, 739-749.

- Sami, J. (2011). Multivariate Cointegration and Causality between Exports, Electricity Consumption and Real Income per Capita: Recen Evidence from Japan. International Journal of Energy Economics and Policy. 3, 59-6.

- Shahbaz, M. Shahbaz, J. H., Mahalik, M. K. & Sadorsky, P. (2018). How strong is the casual relationship between globalization and energy consumption in developed of economics. Applied Economics. 50(13), 1479-1494

- Paramati, S. R., Ummalla, M. & Apergis, N. (2016). The effect of foreign direct investment and stock market growthon clean energy. Energy economics. 56, 29-41.

[1] - کارشناس ارشد اقتصاد، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران (نویسنده مسئول)، Solale.moslemi@yahoo.com

[2] - دانشیار گروه علوم اقتصادی، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

[3] - دکترای علوم اقتصادی، استادیار گروه بازرگانی خارجی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی

[4] Raza & Elahi -

[5] Ayres -

[6] - Shahbaz, Muhammad et al.

[7] - Emay et al.

[8] - Jobert, T. Karanfil, F.

[9] - Sadorsky.

[10] - Sami, J.

[11] - Mohsin Raza, Mohamad Adr elahi.

[12] - Azam et al.

[13] - Sudharshan Reddy Paramati et al.

[14] - Muhammad Shahbaz et al.

[15] - برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی

[16] - Alternative and Nuclear Energy

[17] - برای اطلاعات بیشتر در مورد نحوه محاسبه و وزن های اختصاص داده شده به هریک از متغیرها، مراجعه شود به http://globalization.kof.ethz

[18] - Domestic credit for private sector

اشتراک گذاری

آدرس مقاله

بررسی اثر جهانی‌شدن بر مصرف انرژی پاک در منتخبی از کشورها