کد مقاله : tscr-48967 بازدید : 67 صفحه: 48 - 72

نوع مقاله: پژوهشی

مطالعه تأثیر سرمایه اجتماعی و مؤلفه‌های آن بر رضایت شغلی کارکنان سازمانی: فراتحلیل پژوهش¬ ها

محورهای موضوعی :

طاها عشایری ^{1
*} , طاهره جهان پرور ² , الهام عباسی ³ , فاطمه حسنی ⁴

1 - عضو هئیت علمی گروه تاریخ و علوم اجتماعی علوم اجتماعي دانشگاه محقق اردبیلی
2 - گروه علوم اجتماعي دانشكده علوم اجتماعي ارتباطات و رسانه دانشگاه آزاداسلامی واحد تهران مرکزی
3 - پیام نور تهران
4 - دانشگاه محقق اردبیلی

تاریخ دریافت : 1402/07/30 تاریخ پذیرش : 1403/05/01 تاریخ انتشار : 1403/10/04

کلید واژه: واژگان کلیدی: سرمایه اجتماعی, رضایت شغلی, تعهد سازمانی, مشارکت سازمانی, حمایت سازمانی,

چکیده مقاله :

رضایت شغلی به معنای خرسندی و میران رضایت از شرایط سازمانی و شغلی فرد است، سرمایه اجتماعی نقش مهمی در رضایت شغلی آن‌ها دارد. سرمایه اجتماعی مجموعه‌ای از ارزش‌های رسمی، تعهدات اخلاقی و احساسی و هنجاری است که اعضای گروه را جمع‌گرایی و خلاقیت و کارآفرینی سوق می‌دهد و این کارآفرینی شغلی-سازمانی به‌وسیله میزان رضایت شغلی رخ می‌دهد. هرچه ارتباطات سازمانی، اعتماد، مشارکت و تعهد سازمانی قوی‌تر، به همان میزان رضایت شغلی بیشتر خواهد بود. هدف اصلی پژوهش مطالعه تأثیر سرمایه اجتماعی و مؤلفه‌های آن بر رضایت شغلی است. روش تحقیق از نوع فراتحلیل کمی با استفاده از پرسشنامه معکوس (تحقیقات انجام‌گرفته) است. حجم جامعه 24 سند پژوهشی پیمایشی، طی 1385-1401 انتخاب شدند. ملاک ورود مقالات به نرم‌افزار، داشتن ضریب همبستگی، سطح معنی‌داری، حجم نمونه و سال انجام پژوهش بوده؛ که بر مبنای مدل کوهن و فیشر اندازه اثر آن برآورد شده است. نتایج نشان می‌دهد سرمایه اجتماعی توانسته‌اند 0.35 درصد از تغییرات رضایت شغلی را تبیین کنند. نتایج نشان می‌دهد مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی شامل انسجام سازمانی (0.38)؛ مشارکت سازمانی (0.40)؛ تعلق مذهبی (0.33)؛ حمایت سازمانی (0.41)؛ تعهد سازمانی (0.20) بر رضایت شغلی کارکنان تأثیر معنی‌داری داشته‌اند.

چکیده انگلیسی:

Taha Ashayeri Tahereh Jahanparvar Elham Abbasi Fatima Hasani Abstract Job satisfaction means being satisfied with the organizational and job conditions of a person, social capital plays an important role in their job satisfaction. Social capital is a set of formal values, moral and emotional commitments, and norms that lead group members to collectivism, creativity, and entrepreneurship, and this job-organizational entrepreneurship occurs through the level of job satisfaction. The stronger the organizational communication, trust, participation and organizational commitment, the higher the level of job satisfaction. The main purpose of the research is to study the effect of social capital and its components on job satisfaction. The research method is a quantitative meta-analysis using a reverse questionnaire (conducted research). The population size of 24 survey research documents were selected during 1401-1385. The criteria for entering the articles into the software were correlation coefficient, significance level, sample size and the year of conducting the research; Based on the Cohen and Fisher model, its effect size is estimated. The results show that social capital has been able to explain 0.35% of job satisfaction changes. The results show that the components of social capital include organizational cohesion (0.38); organizational participation (0.40); religious affiliation (0.33); organizational support (0.41); Organizational commitment (0.20) had a significant effect on employee job satisfaction.

منابع و مأخذ:

- بخشی‌علی آبادی، حمید، نوروزی و حسینی (1382). عوامل مؤثر بر ایجاد انگیزش شغلی هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی.
- پیران، پرویز؛ موسوی، میرطاهر و شیانی، ملیحه (1385). کار پایه مفهومی و مفهومسازی سرمایه اجتماعی (با تأکید برشرایط ایران)، رفاه اجتماعی (ویژه نامه سیاست اجتماعی)، 6(23)، صص 24 – 9.
- توسلی، غلام عباس، موسوی، مرضیه (1384). مفهوم سرمایه در نظریات کلاسیک و جدید با تأکید بر نظریه‌های سرمایه اجتماعی، نامه علوم اجتماعی، 26.
- جهانگیری، اردلان؛ احمد رش، رشید و عباس زاده، مریم (1397). بررسی نقش میزان سرمایه اجتماعی و اقتصادی در رضایت شغلی معلمان مقطع متوسطه شهر ارومیه، مجله علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، 12(1)، صص 30- 1.
- حقیقتیان، منصور و مرادی، گلمراد (1390). بررسی نقش سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی کارکنان اداره تعاون استان کرمانشاه، مجله جامعه شناسی کاربردی، 22،(4)، صص 130-115.
- حیدری، علی اکبر (1400). رابطه بین هوش هیجانی و سرمایه اجتماعی با رضایت شغلی معلمان تربیت بدنی (مورد مطالعه: استان البرز)، چهارمین کنفرانس ملی علوم ورزشی، تربیت بدنی و سلامت اجتماعی، تهران،
- دهقانی، محمد؛ حیوی حقیقی، محمدحسین؛ کیان پوری، ساناز و شیبانی، بلقیس (1393). رابطه بین سرمایه اجتماعی، رفتار شهروندی سازمانی و رضایت شغلی در بین پرستاران، فصلنامه مدیریت پرستاری، 3(1)، صص 44- 35.
- رابینز، استفن (1394). مدیریت رفتار سازمانی، ترجمه: علی پارسائیان، محمد اعرابی، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
- زارع شاه آبادی، اکبر؛ اسلامی، بهروز و مهدی پور خراسانی، ملیحه (1397). تأثیر سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی معلمان شهر یزد، فصلنامه خانواده و پژوهش، 42، صص 99 – 83.
- زارعی متین، حسن (1375). فرهنگ سـازمانی و رضـایت شغلی، رساله دکتری دانشگاه تربیت مدرس.
- زاهدی اصل، محمد؛ حسینی بکنده‌ای، سیداحمد، شهره سادات، میرباقری (1400). بررسی شناخت رابطه سرمایه اجتماعی، اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی با میزان رضایت شغلی،مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، 7(1)، صص 1118-1128
- سالارزاده، نادر و حسن زاده، داود (1385). بررسی تأثیر میزان سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی معلمان، فصلنامه علوم اجتماعی، 33، صص 26- 1.
- سعادت، رحمان (1385). تخمین سطح و توزیع سرمایه اجتماعی استانها، قصلنامه رفاه اجتماعی، 6(23)، صص 195 – 174.
- شکوهی آشان، بدر؛ فخرایی، سیروس و ابراهیم پور، داود (1389). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و میزان رضایت شغلی اعضای هیات علمی مراکز آموزش عالی شهرستان مراغه، مجله مطالعات جامعه شناسی، 3(9)، صص 86 – 69.
- صافی، احمد (1389). مدیریت و نوآوری در مدارس، تهران: انجمن اولیاء و مربیان.
- طبرسا، غلامعلی و رضائی دانش، محمدحسین (1392). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی کارمندان دانشگاه شهیدبهشتی، اولین کنفرانس ملی حسابداری و مدیریت، شیراز https://civilica.com/doc/221613
- عباسی اسفجیر، علی اصغر (1396). مدل یابی معادلات ساختاری اثر سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی در کنار کارکنان ستاد فرماندهی انتظامی استان مازندران، پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، 2(7)، صص 182-151.
- عبدالملکی، حسین؛ گودرزی، محمود و نوری زاده، علی (1393). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی معلمان تربیت بدنی استان همدان، مجله مدیریت سرمایه اجتماعی، 1(1)، صص 80-65.
- علمی، زهرا؛ شارع پور، محمود و حسینی، سید امیرحسین (1384). سرمایه اجتماعی و چگونگی تأثیر آن بر اقتصاد،مجله تحقیقات اقتصادی، (71)، صص 295 – 239.
- علی بیگی، امیرحسین؛ جعفری نیا، معصومه؛ قربانی، فاطمه و سلیمانی، عادل (1390). رابطه بین سرمایه اجتماعی و رضایتمندی شغلی کشاورزن شهرستان کرمانشاه، فصلنامه برنامه ریزی منطقه‌ای، 1(3)، صص 80- 69.
- علیزاده اقدم، محمدباقر؛ عباس زاده، محمد و حسین پور اصل، مهدی (1388). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی کارکنان گمرکات استان آذربایجان غربی، مجله جامعه شناسی، 1(2)، صص 116 – 99.
- فخرایی، سیروس و اسدی، مهدی (1387). مطالعه مقایسه‌ای رابطه سرمایه اجتماعی معلمان با رضایت شغلی و تعهد سازمانی معلمان در بین معلمان رسمی و حق التدریس در شهر مراغه سال تحصیلی 1389 – 1388، مجله جامعه شناسی، 1(1)، صص 163 – 137.
- قلتاش، عباس (1393). رابطه فرهنگی سازمانی و هوش سازمانی با رضایت شغلی کارکنان. فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 5(3)، صص 128-115.
- کاظمی رودبالی، راضیه؛ فضل الهی، سیف اله و خوش گفتار مقدم، علی اکبر (1399). مدل یابی تأثیر فرهنگ سازمانی بر رضایت شغلی زنان با نقش میانجی سرمایه اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی، مجله روانشناسی اجتماعی، 14(56)، صص 33 – 23.
- کلانتری، ناصر (1388). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی دبیران متوسطه شهرستان مراغه، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده علوم انسانی و تربیتی گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.
- گیدنز، آنتونی (1378). تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه: ناصر موفقیان، تهران: نشر نی.
- گیدنز، آنتونی (1393). جامعه شناسی، ترجمه: منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
- متانی، مهرداد و کشاورز، علی (1397). بررسی ارتباط بین سرمایه اجتماعی سازمانی و و جدان کاری در بین کارکنان بانک مسکن شهر تهران، فصلنامه علوم اجتماعی، 12(40)، صص 98 – 83.
- محمدپور، احمد و سلطان پناه، هیرش و اسدی شیرین، گلباغ (1389). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی ورضایت شغلی (مطالعه موردی: دانشگاه کردستان)، اولین کنفرانس سالانه مدیریت، نوآوری و کارآفرینی، شیراز،
- محمدی رئیس، محمدزمان و فتحی، سروش (1396). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی با رضایت شغلی کارکنان بانک رفاه، فصلنامه پژوهش اجتماعی، 9(34)، صص 39 – 22.
- مختارپور، مهدی و کیانی، محمد (1399). بررسی رابطه ابعاد سرمایه اجتماعی و رضایتمندی شغلی در بین دانشجویان، فصلنامه پژوهش اجتماعی، 46، صص 18- 1.
- مرتضــوی، مهــدی (1373). مطالعه فرهنــگ ســازمانی وزارت جهــاد ســازندگی، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت دولتی، دانشگاه تهران.
- معید فر، سعید و ذهانی، قربانعلی (1384). بررسی میزان نارضایتی شغلی معلمان و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن، مجله جامعه شناسی ایران، 6(1،) صص 150 – 135.
- مقیمی، سیدمحمد (1397). سازمان و مدیریت رویکرد پزوهشی، تهران: نشر ترمه.
- موسوی، فرانک و شیرزادی، پرستو (1397). نقش سرمایه اجتماعی مدیران مدارس بر رضایت شغلی معلمان، فصلنامه توسعه حرفه‌ای معلم، 3(4)، ، صص 62 – 51.
- مهدوی، ابوالقاسم و عزیز محمدلو، حمید (1397). تحلیل عوامل کلان مؤثر بر فرایند انباشت سرمایه اجتماعی در ایران، نشریه مجلس و راهبرد، 25(93)، صص 42 – 5.
- مهدوی، سید محمد صادق و اسدی، تیساپه (1387).‌ بررسی جامعه شناختی عوامل اجتماعی مؤثر بر رضایت شغلی کارکنان شرکت راه آهن شاغل در تهران، مجله جامعه شناسی معاصر، 1(1).
- میرسپاسی، ناصر (1397). مدیریت استراتزیک منابع اسنانی و روابط کار، تهران: انتشارات میر.
- میرکمالی، سید محمـد و فلاحـی ویـدا (1375). نقش مدیریت مشارکت جویانـه در بهداشـت روانـی کارکنان، فصـلنامه مـدیریت در آمـوزش و پـرورش، 3، معاونـت تـأمین و تربیـت نیـروی انسـانی وزارت آموزش و پرورش.
- نوابخش، فرزاد؛ مطلق، معصومه و نقشی، فتاح (1391). بررسی جامعه شناختی رابطه سرمایه اجتماعی با رضایت شغلی (مطالعه موردی کارکنان شاغل در سازمان بهزیستی کرمانشاه)، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 4( 3)، صص 113 – 97.
- نوروزی، علی؛ عبدالمنافی، سعید؛ معظمی، منصور و غلامی کرین، محمود (1394). بررسی رابطه ابعاد شناختی، رابطه‌ای و ساختاری سرمایه اجتماعی با رضایت و استرس شغلی (مورد مطالعه: شرکت پتروشیمی قائد بصیر گلپایگان)، مطالعات راهبردی در صنعت نفت و انرژی، ۶ (۲۴)، صص 180- 163.
- نیک بین دافچاهی، زهرا(1400). بررسی تاثیر مؤلفه های سرمایههای اجتماعی و اشتراک دانش سازمانی بر رضایت شغلی کارکنان،الگوهای نوین مدیریت کسب و کار، 4( 1، صص 265 – 251.
- یزدخواستی، بهجت و غلامی کوتنایی، کوروش (1391). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی سازمانی و رضایت شغلی در بین کارکنان شرکت ملی گاز ایران، مجله برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 16، صص 133-104.

- Caroline, B. B. (2004). Migration Theory: talking across discipline, New York, Rutledge.
- Hofmans, J., De Gieter, S., & Pepermans, R. (2013). Individual differences in the relationship between satisfaction with job rewards and job satisfaction. Journal of Vocational BehaviorDOI:10.1016/j.jvb.2012.06.007
- Lynch, J. & Kaplan, G. (1997). Understanding How Inequality in the Distribution of Income Effect Health. Journal of Health Psychology, Vol.2, pp. 297-314.
- Merlo, P. (2009). Corporate social responsibility, introduction to social boundaries in Bangladesh Procedia Social and Behavioral Sciences, 24, PP.1530-1545.
- Nagy, M. (1996). What to Do When You Are Dissatisfied With Job Satisfaction Scales, https://mpes.sbu.ac.ir/article_98341.html
- Nahapiet, J & et al. (1998). Social capital, intellectual capital and Organizational Advantage. Academy of Management Rewiew. 23.
- Pedersen, L. B.,Allen, T., Waldorff, F. B., &Andersen, M. K. K. (2020). Does accreditation affect the job satisfaction of general practitioners? A combined panel data survey and cluster randomised field experiment. Health Policy, 124(8), PP.849-855.
- Perugini, C., & Vladisavljevic, M. (2019). Gender inequality and the genderjob satisfaction paradox in Europe. Labour Economics, 60,pp. 129-147.
- Robbins, Stephen p. (1991). Organizational Behavior: concepts, controversies, and Applications. 4th Edition. Englewood cliffs, N.J. Printice – Hall, Inc.
- Rose, R. (2000). How much does Social Capital add to Individual Health? Social Science and Medicine, Vol. 51, pp. 1421-1435
- Steel, B., Pierce, J. C., Berman, E., & Taylor, J. (2017). Job satisfaction in Cascadia: A comparison of British Columbia, Oregon, and Washington civil servants. The Social Science Journal, 54(4), pp.379-388.
- Yuh, J., & Choi, S. (2017). Sources of social support, job satisfaction, and quality of life among childcare teachers. The Social Science Journal, 54(4), pp. 450-457.

متن کامل:

مكانيزم پاسخگويي

فصلنامه راهبرد توسعه/ سال بیستم/ شماره 2 (پیاپی78)/ تابستان 1403/ 72-48

Quarterly Journal of Development Strategy, 2024, Vol. 20, No.2 (78), 48-72

مطالعه تأثیر سرمایه اجتماعی و مؤلفه‌های آن

بررضایت شغلی کارکنان سازمانی: فراتحلیل پژوهشها

طاها عشایری¹

طاهره جهان پرور²

الهام عباسی³

فاطمه حسنی⁴

(تاريخ دريافت30/7/1402 ـ تاريخ تصويب 1/5/1403)

نوع مقاله: علمی پژوهشی

چكيده

واژگان کلیدی: سرمایه اجتماعی، رضایت شغلی، تعهد سازمانی، مشارکت سازمانی، حمایت سازمانی

1- مقدمه

رضایت شغلی عبارت است از احساسات مثبت یا لذت بخشی که هر فرد از راه ارزیابی شغل خود یا تجربیات شغل خود بدان دست می‌یابد (مقیمی، 1397:‌383). هاپاک (1935) رضایت شغلی را مفهومی پیچیده و چندبعدی می‌داند و بر این باور است که با عوامل روانی، جسمانی و اجتماعی در ارتباط است. لذا هر فرد با تأکیدی که بر عامل‌های گوناگون نظیر میزان درآمد، ارزش‌های اجتماعی شغل، شرایط محیط کار و تشویق‌های لازم می‌شود، از راه‌های گوناگون از شغلش احساس رضایت می‌کند (صافی،1389: 150). کینزبرگ و همکارانش (1951) به دو نوع رضایت شغلی با عنوان رضایت درونی و بیرونی اشاره می‌کند و رضایت درونی را ناشی از احساس لذت انسانی از اشتغال به کاری که دارد می‌دانند، ولی رضایت بیرونی را ناشی از میزان دستمزد و پاداش نوع کار، روابط انسانی حاکم بر محیط و بالاخره شرایط محیطی ذکر می‌کنند (صافی،1389‌). سرمایه اجتماعی از مفاهیم پرکاربرد در ادبات علوم اجتماعی است. امروزه همه سازمانها، برای رشد و توسعه خود نیازمند سرمایه اجتماعی هستند (قلتاش، 1393). تدوین سازوکارهای تأمین رضایت شغلی؛ به اثربخشی و کارایی آنها در اسازمان منجر می وشد (پدرسن و آلن ⁵، 2010). رضایت شغلی را نوعی از علاقه و احساس فردنسبت به شغل خود در سازمان تعریف کرده‌اند که با مؤلفه رضایت از همکاران و هم شغلی‌ها، راضی بودن از ترفیع و حقوق ماهانه سنجیده یم شود (یاه و چوی⁶، 2017). رضایت شغلی، احساس مثبت و لذت از کاری است که فرد در سازمان بر عهده گرفته است (استیل و همکاران، 2017) و در کارایی شغلی مؤثر است و به بهروه روی سازمانی، سلامت سازمانی و افزایش ورجیه جمعی در سازمانها کمکم یکند (پریوگینی و والدیساوجویک⁷، 2019). سرمایه اجتماعی، از مؤلفه‌های مؤثر در رضایت شغلی است، وجود اعتماد، انسجام و مشارکت سازمانی، باعث تقویت شکبه های شغلی و کاهش خطاها و سیبهای سازمانی می‌شود (لینچ و کاپلان، 1997: 298). این سرمایه از طریق حمایت عاطفی در سازمان، به رضایت شغلی کمک می‌کند (رز، 2000: 1423). ایجاد پیوندهای سازمانی، همیاری، تسهیل در انجام وظایف سازمانی، از پیامدهای حضور سرمایه اجتماعی است که رضایت سازمانی را افزایش می‌دهد (توسلی و موسوی، 1384: 6). در این شرایط، سازمان براحتی می‌توانند تغیرات مثبت را بپذیرند و درمسیر توسعه و رشد کام بردارند (متانی و کشاورز، 1397). در صورت وجود رضایت شغلی؛ می‌توان به سازکاری اجتماعی و عاطفی فرد با شغل اشاره کرد که در فضای سازمانی، احساس ارزشمندی می کنئ (مرلو⁸، 2009). کارهای جمعی تسهیلا می‌شود و در نتیجه مشکلات سازمانی راحتی برطرف می وشند (مهدوی و عزیزمحمدلو، 1397). در دنیای امروز، تمامی سازمانها، برای موقیت در عرصه رقابت، جذب مشتری و بازاریابی و ایجاد فضای و کسب کار، نیازمند حضور سرمایه اجتماعی هستند (موسوی و شیرزادی، 1398). سازمان‌ها بخش انکارناپذیر دنیای مدرن را تشکیل می‌دهند و ماهیت جوامع امروزی به اندازه‌ای سازمانی شده که برخی از محققان جوامع معاصر را جامعه سازمانی⁹ نام‌گذاری کرده‌است (گیدنز،1393). با گسترش فعالیت‌های اجتماعی نهادهای سازمانی و نقش آنها در فرایند عملکرد و توسعه جوامع، بررسی و مطالعه عوامل اساسی بقاء و تعالی واحدهای مذکور، بیش از پیش توجه اندیشمندان حوزه‌های مختلف علوم اجتماعی و رفتاری را به خود جلب کرده‌است. در هر سازمان، نیروی انسانی مهم‌ترین رکن پیشبرد اهداف مورد نظر است (رابینز،1394: 180). رضایت شغلی¹⁰ به عنوان یکی از اصلی‌ترین شاخص‌های رفتاری افراد در سازمان تلقی می‌شود و از عواملی است که می‌توان به وسیله آن وضعیت یک سازمان را مورد ارزیابی قرار داد. هنگامی که فردی به سازمانی می‌پیوندد، مجموعه‌ای از خواسته‌ها و آرزوها و تجربیات گذشته را که روی هم رفته انتظارات شغلی را می‌آفرینند، با خود به همراه می‌آورد. رضایت شغلی نشانی از هم داستانی این توقعات نوخواسته انسان با پاداش‌هایی است که کار برای او فراهم می‌آورد (مقیمی،1397:‌169). گرچه رضایت شغلی در نگاه اول یک کیفیت روانی است ولی به شدت متأثر از عوامل اجتماعی است. رضایت شغلی به عنوان یک متغیر مستقل می‌تواند بر پدیده‌هایی چون افزایش تولید، کاهش ضایعات، افزایش ساعات کار، افزایش کارایی و بهره وری و در واقع پویایی تولید تأثیر بگذارد و البته خود نیز به عنوان متغیر وابسته، می‌تواند از عوامل متعددی تأثیر پذیرد (میرسپاسی،1397: 68). سازمانی که کارکنانش رضایت شغلی نداشته باشند، تمایلی به انجام امورات سازمان و وظایف محوله نخواهند داشت یا در صورت انجام، به بی تفاوت ترین شکل برخود خواهند کرد. این وضعیت، در نهایت منجر به افت بهره وری و کاهش کارایی سازمان خواهد شد و چنانچه آن سازمان، مشتریان و مراجعانی داشته باشد، عدم رضایت آنها را در پی خواهد داشت که خود مسئله جداگانه‌ای محسوب می‌شود. به بیان دیگر، توجه به هزینه‌های تحمیلی بالا بر سازمان از جمله افت بهره‌وری، نارضایتی مراجعان، ترک شغل کارمندان و غیره به علت ناراضایتی شغلی، مدیران را نسبت به اهمیت رضایت شغلی در سازمان هشیارتر ساخته (رابینز،1394: 127) و همین نگرش به ایجاد تحولات جدید در مدیریت، سبک‌های رهبری، مدیریت منابع و گسترش فکر مدیریت مشارکتی و توجه به رفتار، انگیزه‌ها و ویژگی‌های کارکنان منجر شده است (ناگی¹¹،1996). به طور کلی، رضایت شغلی عامل مهمی برای افزایش کارآیی و نیز رضایت فردی در سازمان تلقی می‌شود. میزان رضایت کارمندان از شغل و ابعاد آن از جمله متغیرهایی است که کمّیت و کیفیت بهره‌برداری از منابع انسانی در سازمان‌ها را تحت تأثیر قرار داده و باعث افزایش کارآیی می‌شود. در مقابل، نارضایتی شغلی نخست موجب کاهش کارآیی افراد در محل کار و سپس سُست‌شدن تعهد آنها نسبت به ارزش‌ها، هنجارها و اعتماد اجتماعی می‌گردد (معیدفر و ذهانی،1384). همچنین رضایت شغلی از عوامل مؤثر در افزایش بهروزی، دلسوزی کارکنان نسبت به سازمان، تعلق و وابستگی آنها به محیط کار، ایجاد ارتباط صحیح، بالا بردن روحیه و عشق و علاقه به کار است. هاپاک¹² رضایت شغلی را مفهومی پیچیده و چندبعدی دانسته و آن را با عوامل روانی، جسمانی و اجتماعی مرتبط کرده‌است. به نظر او صرفاً وجود یک عامل موجب رضایت شغلی فرد نخواهد شد، بلکه حضور ترکیبی از عوامل است که سبب می‌شود فرد در لحظه معینی از شغل خود احساس رضایت کند (کارولین،2004). رضایت شغلی از عوامل افزایش دلسوزی کارکنان نسبت به سازمان، تعلق و وابستگی آنها به محیط کار و افزایش کمّیت و کیفیت کار، برقراری روابط خوب و انسانی، تعهد فرد به سازمان و بالاخص بهبود عملکرد افراد و میزان بهره‌وری نیروهای انسانی می‌باشد. بر این اساس هدف اصلی پزوهش عبارت است از:

- مطالعه و برآورد اندازه اثر سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی

- مطالعه و برآورد اندازه اثر مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی

- مطالعه و برآورد اندازه اثر متغیرهای زمینه‌ای بر رضایت شغلی

2- مبانی و رویکردهای نظری

رضایت شغلی: رضایت شغلی پدیده‌ای است که از مرز سازمان و نهادها فراتر می‌رود و اثرات آن در زندگی اجتماعی و خصوصی فرد و خارج از سازمان مشاهده می‌شود (مهدوی و اسدی،1387). رضایت شغلی به مجموع تمایلات یا احساسات مثبت که افراد نسبت به شغل خود دارند اطلاق می‌شود، یعنی هرچه فرد رضایت شغلی بالایی داشته باشد به میزان زیادی شغل خود را دوست داشته و از طریق آن نیازهای خود را ارضا نموده و در نتیجه احساسات مثبتی نسبت به آن خواهد داشت (هافمنز و همکاران، 2013). رضایت شغلی به مفهوم لذت روحی ناشی از ارضای نیازها، تمایلات و امیدها که فرد از کار خود به دست می‌آورد گفته می‌شود و رضایت شغلی قضاوت ارزشی مثبت یا منفی است که فرد از شغل خود یا موقعیت شغلی‌اش دارد (بخشی‌علی آبادی و حسینی، 1383).

سرمایه اجتماعی: سرمایه اجتماعی، با عضویت در سازمانها و شکبه های اجتماعی حاصل می‌شود و در سلامت سازمانی مؤثر است (علمی و همکاران، 1384) و شامل شبکه‌های اجتماعی، تعهد اجتماعی، انسجام اجتماعی و روابط متقابل و اعتماد است (سعادت، 1385). سرمایه اجتماعی سازهامنای، در اثر تعامل و کنش متقبال حاصل می‌شود و یک چشم انداز متشرک برای اعضای سازمانی ایجاد می‌کند (پیران و همکاران، 1385). وجود سرمایه اجتماعی رد سازمان، رضایت شغلی ودر نتیجه کارایی کارمندان را افزایش می‌دهد (رابینز، 1991:179). در این حالت؛ وفاداری اجتماعی نسبت به سازمان ایجاد شده (زارعـی متـین، 1375) و کیفیت زندگی و سلامت اتماعی سازمان نیز ارتقا می‌یابد (میرکمالی و همکاران، 1375). در اثر رضایت شغلی؛ علمکرد شغلی نیز بهتریم شود (مرتضـوی، 1373). حضور سرمایه اجتماعی در سازمان، اعضای سازمانی را در نظامی از تعملات و پیوندهای اجتماعی قرار می‌دهد، قابلیت و پتانسیلهای اجتماعی آنها را افزایش می‌دهد. اعتماد، مشارکت و انسجام سازمانی، به کاهش نارضایتی شغلی منجر می‌شود (حقیقتیان و مرادی، 1390).

2-1- الگوی نظری پژوهش

شکل 1: الگوی نظری پژوهش

2- پیشینه تجربی (جهت فراتحلیل)

جدول( 1) پیشینه تجربی پژوهش

محقق	موضوع	حجم نمونه	جامعه آماری	هویت قومی
زاهدی اصل و همکاران (1400)	بررسی شناخت رابطه سرمایه اجتماعی، اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی با میزان رضایت شغلی	384	مددکاران اجتماعی	فارس
حیدری (1400)	رابطه بین هوش هیجانی و سرمایه اجتماعی یا رضایت شغلی معلمان تربیت بدنی (مورد مطالعه استان البرز)	265	معلمان	فارس
نیک بین دافچاهی (1400)	بررسی تاثیر مؤلفه های سرمایه های اجتماعی و اشتراک دانش سازمانی بر رضایت شغلی کارکنان	300	کارکنان	فارس
کاظمی رودبالی (1399)	مدل‌یابی تأثیر فرهنگ سازمانی بر رضایت شغلی زنان با نقش میانجی سرمایه اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی	94	کارکنان	فارس
مختارپور و کیانی (1399)	بررسی رابطه ابعاد سرمایه اجتماعی و رضایتمندی شغلی در بین دانشجویان	386	دانشجویان	فارس
زارع شاه آبادی و همکاران (1397)	تأثیر سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی معلمان شهر یزد	271	معلمان	فارس
جهانگیری و همکاران (1397)	بررسی نقش میزان سرمایه اجتماعی و اقتصادی در رضایت شغلی معلمان (دبیرستان‌های ارومیه)	340	معلمان	آذری
موسوی و شیرازی (1397)	نقش سرمایه اجتماعی مدیران مدارس بر رضایت شغلی معلمان	327	معلمان	کرد
عباسی اسفجیر (1396)	مدل یابی معادلات ساختاری اثر سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی در کنار کارکنان ستاد فرماندهی انتظامی استان مازندران	148	کارکنان	مازنی

محقق	موضوع	حجم نمونه	جامعه آماری	هویت قومی
محمدی رئیسی و فتحی (1396)	بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی با رضایت شغلی کارکنان بانک رفاه تهران	400	کارکنان	فارس
نوروزی و همکاران (1394)	بررسی رابطه ابعاد شناختی، رابطه‌ای و ساختاری سرمایه اجتماعی با رضایت و استرس شغلی (مورد مطالعه: شرکت پتروشیمی قائد بصیر گلپایگان)	206	شرکت پتروشیمی قائد بصیر گلپایگان)	فارس
دهقانی و همکاران (1393)	رابطه بین سرمایه اجتماعی، رفتار شهروندی سازمانی و رضایت شغلی در بین پرستاران	382	پرستاران	فارس
عبدالملکی و همکاران (1393)	بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی معلمان تربیت بدنی ) مورد مطالعه: استان همدان)	265	معلمان	فارس
شکوهی آشان و همکاران (1392)	بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و میزان رضایت شغلی اعضا هیئت علمی مراکز آموزش عالی مراغه	140	استادان	آذری
طبرسا و همکاران (1392)	تأثیر سرمایه اجتماعی بر رضایت شعلی کارمندان دانشگاه شعید بهشتی	616	کارکنان	فارس
یزدخواستی و غلامی کوتنامی (1391)	بررسی رابطه سرمایه اجتماعی سازمانی و رضایت شغلی در بیمه کارکیان شرکت ملی گاز ایران	290	کارکنان	فارس
نوابخش و همکاران (1391)	بررسی جامعه شناختی رابطه سرمایه اجتماعی و رضایت شعلی (کارکنان شاغل در سازمان بهزیستی کرمانشاه)	385	کارکنان	کرد
حقیقتیان و مرادی (1390)	بررسی نقش سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی کارکنان اداره تعاون استان کرمانشاه	270	کارکنان	کرد

محقق	موضوع	حجم نمونه	جامعه آماری	هویت قومی
علی بیگی و همکاران (1390)	رابطه بین سرمایه اجتماعی و رضایتمندی شغلی کشاورزان شهرستان کرمانشاه	350	کشاورزان	کرد
محمدپور و همکاران (1390)	بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی (مطالعه موردی: دانشگاه کردستان)	105	کارکنان	کرد
علیزاده اقدم (1388)	بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و رضات شغلی کارکنان گمرکات استان آذربایجان غربی	581	کارکنان	آذری
کلانتری (1388)	رابطه سرمایه اجتماعی با رضایت شغلی دبیران دبیرستان شهرستان مراغه	385	معلمان	آذری
فخرایی و اسدی (1387)	مطالعه مقایسه‌ای رابطه سرمایه اجتماعی معلمان با رضایت شغلی و تعهد سازمانی معلمان در بین معلمان رسمی و حق التدریس در شهر مراغه سال تحصیلی 1389 – 1388	250	معلمان	آذری
سالارزاده و حسن زاده (1385)	بررسی تأثیر میزان سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی معلمان	350	معلمان	آذری

3- روش پژوهش

روش انجام تحقیق از نوع فراتحلیل کمی است که محقق با استفاده از مرور ادبیات و تحقیقات صورت گرفته در بازه زمانی 1385 الی 1400، با محوریت سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی، با حجم نمونه 24 تحقیق را شناسایی و بعد از کنترل از حیث روشی، اعتبار، روایی و یافته‌های علمی، آن‌ها را برحسب روش، حجم نمونه، ضرایب همبستگی و سطح معنی‌داری، جامعه آماری، سال و غیره دسته‌بندی و سازمان‌دهی کرده است. بعد از شناسایی ضرایب همبستگی و حجم نمونه و سطح معنی‌داری تحقیقات، آن‌ها وارد نرم‌افزار شده و اندازه اثر نهایی هر پژوهش و اثر نهایی کل به‌وسیله فرمول فیشر و کوهن برآورد شده است. برای تشخیص همگنی یا ناهمگنی تحقیقات فوق، از نمودار قیفی، آزمون Q استفاده‌شده و بعد از اثبات فرض ناهمگونی بین مطالعات از متغیر تعدیلگر (زمینه‌ای) برای سنجش میزان اثر سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی استفاده‌شده است.

جدول(2) خلاصه فراتحلیل

محقق	روش نمونه گیری	استان	نوع سازمان	ابزار
زاهدی اصل و همکاران (1400)	تصادفی	تهران	مرکز بهزیستی	پیمایش+پرسشنامه
حیدری (1400)	تصادفی	البرز	ترببیت بدنی	پیمایش+پرسشنامه
نیک بین دافچاهی (1400)	تصادفی	گیلان	شرکت فاضلاب	پیمایش+پرسشنامه
کاظمی رودبالی (1399)	تصادفی	فارس	بنیاد شهید	پیمایش+پرسشنامه
مختارپور و کیانی (1399)	تصادفی ساده	تهران	دانشگاه	پیمایش+پرسشنامه
زارع شاه آبادی و همکاران (1397)	خوشه‌ای	یزد	مدرسه	پیمایش+پرسشنامه
جهانگیری و همکاران (1397)	خوشه‌ای	آذربایجان غربی	مدرسه	پیمایش+پرسشنامه
موسوی و شیرازی (1397)	تصادفی	کرمانشاه	مدرسه	پیمایش+پرسشنامه
عباسی اسفجیر (1396)	تصادفی ساده	مازندران	ستاد فرماندهی انتظامی	پیمایش+پرسشنامه
محمدی رئیسی و فتحی (1396)	تصادفی	تهران	بانک	پیمایش+پرسشنامه
نوروزی و همکاران (1394)	طبقه‌ای	اصفهان	شرکت پتروشیمی	پیمایش+پرسشنامه
دهقانی و همکاران (1393)	طبقه‌ای	هرمزگان	بیمارستان	پیمایش+پرسشنامه
عبدالملکی و همکاران (1393)	تصادفی	همدان	مدرسه	پیمایش+پرسشنامه
طبرسا و همکاران (1392)	تصادفی	تهران	دانشگاه	پیمایش+پرسشنامه
شکوهی آشان و همکاران (1392)	تصادفی ساده	آذربایجان شرقی	مرکز آموزش	پیمایش+پرسشنامه
یزدخواستی و غلامی کوتنامی (1391)	تصادفی	تهران	شرکت گاز	پیمایش+پرسشنامه
نوابخش و همکاران (1391)	تصادفی	کرمانشاه	بهزیستی	پیمایش+پرسشنامه
حقیقتیان و مرادی (1390)	تصادفی	کرمانشاه	تعاون	پیمایش+پرسشنامه
بیگی و همکاران (1390)	خوشه‌ای	کرمانشاه	روستا	پیمایش+پرسشنامه
محمد پور و همکاران (1390)	طبقه‌ای	کردستان	شهر	پیمایش+پرسشنامه
علیزاده اقدم (1388)	طبقه‌ای	آذربایجان غربی	گمرک	پیمایش+پرسشنامه
کلانتری (1388)	تصادفی ساده	آذربایجان غربی	مدرسه دبیرستان	پیمایش+پرسشنامه
فخرایی و اسدی (1387)	تصادفی ساده	آذربایجان شرقی	مدرسه	پیمایش+پرسشنامه
سالارزاده و حسن زاده (1385)	خوشه‌ای	آذربایجان غربی	مدرسه	پیمایش+پرسشنامه

3- یافته‌های پژوهش

یافته‌های تحقیق در دودسته توصیفی و تحلیلی ارزیابی‌شده‌اند.

3-1- توصیفی

3-1-1- روند اجرای مطالعات

جدول (3) سال‌های اجرای تحقیقات

سال	فراوانی	درصد
1400	3	5/12
1399	2	2/8
1397	3	5/12
1396	2	2/8
1394	1	1/4
1393	2	2/8
1392	2	2/8
1391	2	2/8
1390	2	2/8
1388	2	2/8
1387	1	1/4
1385	1	1/4
جمع کل	24	۱۰۰

در سال‌های 1400 و 1397 تعداد بیشترین تحقیقات (5/12 درصد) درزمینه سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی صورت گرفته است.

شیوه نمونه‌گیری مطالعات

جدول(4) شیوه نمونه‌گیری مطالعات

شیوه نمونه‌گیری	فراوانی	درصد
تصادفی	16	6/66
خوشه‌ای	4	6/16
طبقه‌ای	4	6/16
جمع کل	24	۱۰۰

6/66 درصد از پژوهش‌ها به روش نمونه‌گیری تصادفی صورت گرفته است.

3-1-2- جامعه آماری پژوهش

جدول(5) جامعه آماری پژوهش

گروه موردبررسی	فراوانی	درصد
استادان	1	1/4
کارکنان	11	8/45
مددکار	1	1/4
معلمان	8	3/33
دانشجویان	1	1/4
پرستاران	1	1/4
کشاورزان	1	1/4
جمع کل	20	100

8/45 درصد از تحقیقات جامعه آماری خود را کارکنان انتخاب کرده‌اند.

3-1-3- هویت قومی

جدول ( 6) هویت قومی پژوهش‌های مورد بررسی

گروه	فراوانی	درصد
آذری	7	1/29
فارس	11	8/45
کرد	5	8/20
مازنی	1	1/4
جمع کل	24	100

مطابق پزوهش، 41 درصد را گروه قومی فارس تشکیل داده است.

3-1-4- نوع نهاد یا سازمان مورد مطالعه

جدول ( 7) نوع نهاد مورد پژوهش

گروه موردبررسی	فراوانی	درصد
بانک	1	1/4
اداره تربیت بدنی	1	1/4
بیمارستان	1	1/4
اداره تعاون	1	1/4
دانشگاه	4	6/16
روستا	1	1/4
ستاد فرماندهی ناجا	1	1/4
شرکت خصوصی	3	5/12
ادره گمرک	1	1/4
شهروندان	1	1/4
مدرسه	6	25
مرکز آموزش عالی	1	1/4
بهزیستی	2	2/8
جمع کل	24	100

25 درصد نهاد مورد بررسی مدرسه است.

3-1-5- سطح توسعه استان‌ها

جدول (8) سطح توسعه استان پژوهش‌های مورد بررسی

گروه	فراوانی	درصد
توسعه یافته	5	8/20
در حال توسعه	8	3/33
توسعه نیافته	11	8/45
جمع کل	24	100

مطابق نتایج، 45 درصد از پزوهش در مناطق توسعه نیافته، 33 درصد در حال توسعه اجرا شده استو

3-2- تحلیلی

3-2-1- اندازه اثر تحقیقات

جدول( 9) اندازه اثر پژوهش

نویسندگان و سال	گزارش آماری
نویسندگان و سال	Effect size	lower	upper	Z	sig
زاهدی اصل و همکاران (1400)	0.499	0.100	0.276	8.119	0.000
حیدری (1400)	0.177	0.170	0.302	3.648	0.000
نیک بین دافچاهی (1400)	0.330	0.124	0.228	7.472	0.000
کاظمی رودبالی (1399)	0.345	0.012	0.224	11.932	0.000
مختارپور و کیانی (1399)	0.410	0.300	0.488	10.763	0.000
زارع شاه آبادی و همکاران (1397)	0.369	0.178	0.314	8.532	0.000
جهانگیری و همکاران (1397)	0.481	0.200	0.467	3.771	0.000
موسوی و شیرازی (1397)	0.236	0.115	0.271	10.481	0.000
عباسی اسفجیر (1396)	0.389	0.280	0.401	9.177	0.000
محمدی رئیسی و فتحی (1396)	0.341	0.231	0.619	7.117	0.000
نوروزی و همکاران (1394)	0.156	0.288	9.023	4.679	0.000
دهقانی و همکاران (1393)	0.402	0.112	0.456	6.021	0.000
عبدالملکی و همکاران (1393)	0.345	0.220	0.411	5.083	0.000
طبرسا و همکاران (1392)	0.134	0.341	0.664	4.304	0.000
شکوهی آشان و همکاران (1392)	0.482	0.100	0.234	7.118	0.000
یزدخواستی و غلامی کوتنامی (1391)	0.102	0.134	0.450	5.461	0.002
نوابخش و همکاران (1391)	0.208	0.491	0.887	12.571	0.000
حقیقتیان و مرادی (1390)	0.341	0.500	0937	14.001	0.000
بیگی و همکاران (1390)	0.132	0.140	0.288	5.301	0.000
محمد پور و همکاران (1390)	0.441	0.206	0.622	10.881	0.000
علیزاده اقدم (1388)	0.339	0.102	0.348	6.088	0.000
کلانتری (1388)	0.340	0.380	0.502	10.700	0.000
فخرایی و اسدی (1387)	0.245	0.122	0.292	4.382	0.000
سالارزاده و حسن زاده (1385)	0.300	0.266	0.452	6.271	0.000

نتایج فراتحلیل نشان می‌دهد: مطالعات زاهدی اصل و همکاران (1400)، با مقدار 0.49 درصد؛ جهانگیری و همکاران (1397) و شکوهی آشان و همکاران (1392) با مقدار 0.48 درصد؛ محمد پور و همکاران (1390) با مقدار 0.44 درصد، مختارپور و کیانی (1399) با مقدار 0.41 درصد و دهقانی و همکاران (1393) با مقدار 0.40 درصد بیشترین تأثیر و مطالعات حیدری (1400) با مقدار 0.17 درصد؛ نوروزی و همکاران (1394) با مقدار 0.15؛ طبرسا و همکاران (1392)؛ بیگی و همکاران (1390) با مقدار 0.13 درصد یزدخواستی و غلامی کوتنامی (1391) با مقدار 0.10 درصد کمترین تأثیر را در رضایت شغلی کارکنان داشته است.

3-2-2- تأثیر کلی سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی

جدول ( 10) اثر کل سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی

مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی	گزارش آماری
مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی	Effect size	Lower	upper	Z	sig
اعتماد سازمانی	0.357	0.158	0.340	2.065	0.000
حمایت سازمانی	0.412	0.258	0.651	4.269	0.000
مشارکت سازمانی	0.402	0.340	0.340	4.113	0.000
انسجام سازمانی	0.388	0.166	0.292	6.803	0.000
تعهد سازمانی	0.207	0.105	0.163	9.761	0.000
تعلق مذهبی	0.332	0.288	0.419	11.500	0.000
اثر کلی	0.357	0.380	0.862	10.301	0.000

نتایج نشان می‌دهد سرمایه اجتماعی توانسته‌اند 0.35 درصد از تغییرات رضایت شغلی را تبیین کنند. نتایج نشان می‌دهد مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی شامل انسجام سازمانی (0.38)؛ مشارکت سازمانی (0.40)؛ تعلق مذهبی (0.33)؛ حمایت سازمانی (0.41)؛ تعهد سازمانی (0.20) بر رضایت شغلی کارکنان تأثیر معنی‌داری داشته‌اند.

3-2-3- نمودار قیفی (بررسی میزان همگنی و ناهمگنی پژوهش)

در رگرسیون اگر مقدار فیشر و نحوه پراکندگی اطراف خط نشان می‌دهد مطالعات تا چه اندازه همگن هستند. مطابق پراکندگی نقاط اطراف خط شیب، مطالعات به دلیل تفاوت‌های جغرافیایی، زمان اجرا، نویسندگان و نوع جامعه آماری؛ همگن نبوده‌اند. در نمودار 1، در صورت عدم وجود سوگیری انتشار، مطالعات انجام‌شده به‌صورت متقارن در اطراف اندازه اثر ترکیبی توزیع می‌شوند.

نمودار (1) رگرسیون اگر برای میزان همگنی و ناهمگنی پژوهش

3-2-4-آزمون Q

این آزمون برای همگنی و ناهمگنی مطالعات بکار می برود. دو فرض اساسی مطرح می‌کند:

فرض صفر: بین مطالعات تحت بررسی تفاوت معنی‌داری وجود ندارد.

فرض خلاف: بین مطالعات تحت بررسی تفاوت معنی‌داری وجود دارد.

جدول( 11) آزمون Q

وضعیت همگنی مطالعات
i-sqared	p-value	df	Q-value
93.431	0.002	23	874.311

با توجه به نتایج مدل با اطمینان 99 درصد می‌توان گفت فرض صفر مبتنی بر همگن بودن مطالعات رد شده و فرض ناهمگونی (ناهمگنی)، پژوهش‌ها تأییدشده است. معنادار بودن 874=Q نشان از ناهمگنی است. مقدار مجذور i دارای مقداری بین 0-100 است؛ و ناهمگنی را بشکل درصدی نشان می‌دهد. هرچه به 100 نزدیک‌تر، نشان از ناهمگنی بیشتر اندازه‌های اثر پژوهش اولیه است. مقدار (93) درصد، مؤید این است؛ که، 93 درصد تغییرات کل مطالعات به ناهمگنی پژوهش مربوط است. بنابراین؛ باید از اثر تصادفی برای تحلیل استفاده کرد. این وضعیت می‌گوید: بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و مشارکت سیاسی، به لحاظ ویژگی تحقیقات، متفاوتند، و برای تشخیص این تفاوت‌ها و واریانس، باید از متغیر تعدیلگر استفاده کرد. نامتجانس بودن، نشانگر وجود اثر تعدیل در اندازه اثر مطالعات است. بنابراین؛ علاوه بر اندازه اثر، باید اثر تعدیل متغیرهای دیگر را نیز مورد بررسی قرار گیرد.

3-2-5- تأثیر متغیر نوع جامعه آماری در احساس رضایت شغلی

جدول(12) تأثیر متغیرهای نوع جامعه آماری در رضایت شغلی

گروه موردبررسی	تصادفی
	اندازه ترکیبی	z-value	sig
استادان	0.440	11.045	0.000
پرستاران	0.389	5.380	0.000
دانشجویان	0.341	8.132	0.000
کارکنان	0.208	7.981	0.000
کشاورزان	0.491	3.742	0.000
معلمان	0.115	3.153	0.000
اثر کل	0.367	9.021	0.000

نتایح نشان می‌دهد که بین گروه مورد بررسی و رضایت شغلی رابهط معنی داری وجود آرد و مقدار آن برابر با 36 درصد است. در این میان رضایت شغلی در میان استادان دانشگاه (44 درصد) و کشاوران (49 درصد) در حد بالا؛ در میان پرستان (38 درصد) و دانشجویان (34 درصد) در حد متوسط و در میان کارکنا (20 درصد) و معلمان (11 درصد) در حد بسیار کم می‌باشد.

3-2-6- تأثیر متغیر گروه قومی در احساس رضایت شغلی

جدول(13) تأثیر متغیرهای گروه قومی در احساس رضایت شغلی

گروه موردبررسی	تصادفی
	اندازه ترکیبی	z-value	sig
آذری	0.288	6.117	0.000
فارس	0.202	9.531	0.000
کرد	0.261	7.004	0.000
مازنی	0.192	3.102	0.000
اثر کل	0.312	10.114	0.000

نتایج نشان می‌دهد که بین هویت قومی و رضایت شغلی رابطه وجود دارد و مقدار آن برابر 31 درصد است. با میزان رضایت شغلی در میان گروه قومی آذری (28 درصد)، کرد (26 درصد) بیشتر و در میان گروه قومی فارس (20) و مازنی (19) کمتر است.

3-2-7- متغیر نوع جنسیت در احساس رضایت شغلی

جدول (14) تأثیر متغیرهای نوع جنسیت در رضایت شغلی

گروه موردبررسی	تصادفی
	اندازه ترکیبی	z-value	sig
زنان	0.300	4.701	0.000
مردان	0.276	6.883	0.000
اثر کلی	0.258	3.561	0.000

نتایج نشان می‌دهد که بین جنسیت و رضایت شغلی رابطه وجود دارد و مقدار آن برابر با 25 درصد است، میزان رضایت شغلی زنان (30 درصد) بیش از مردان (27 درصد) است.

3-2-8- متغیر نوع توسعه استان در احساس رضایت شغلی

جدول شماره 15: تأثیر متغیرهای توسعه استان در رضایت شغلی

گروه موردبررسی	تصادفی
	اندازه ترکیبی	z-value	sig
توسعه یافته	0.113	5.481	0.000
در حال توسعه	0.156	8.331	0.000
کم توسعه	0.231	10.012	0.000
اثر کلی	0.187	8.512	0.000

نتایج نشان می‌دهد که بین سطح توسعه استان و رضایت شغلی رباطه معنی داری وجود دراد. مقدار اثر کلی آن برابر با 18 درصد است. در میانرضایت شغلی در مناطف کم توسعه (23 درصد) بلیشتر وو در حال توسعه (15 درصد) متوسط و در مناطق توسعه یافته (11 درصد) کمتر است.

نتیجه گیری

سرمایه اجتماعی مجموعه‌ای از ارزش‌های رسمی، تعهدات اخلاقی و احساسی و هنجاری است که اعضای گروه را جمع‌گرایی و خلاقیت و کارآفرینی سوق می‌دهد و این کارآفرینی شغلی-سازمانی به وسیله میزان رضایت شغلی رخ می‌دهد. هرچه ارتباطات سازمانی، اعتماد، مشارکت و تعهد سازمانی قوی‌تر، به همان میزان رضایت شغلی بیشتر خواهد بود. نتایج نشان می‌دهد که سرمایه اجتماعی با رضایت شغلی کارکنان رابطه معنی دارد و مقدار اثر آن برابر با 35 درصد است. بر این اساس:

- هرچه انسجام سازمانی (0.38)؛ افزایش یابد، به همان میزان رضایت شغلی کارکنان افزایش خواهد یافت.

- هرچه مشارکت سازمانی (0.40)؛؛ افزایش یابد، به همان میزان رضایت شغلی کارکنان افزایش خواهد یافت.

- هرچه تعلق مذهبی (0.33)؛ افزایش یابد، به همان میزان رضایت شغلی کارکنان افزایش خواهد یافت.

- هرچه حمایت سازمانی (0.41)؛ افزایش یابد، به همان میزان رضایت شغلی کارکنان افزایش خواهد یافت.

- هرچه تعهد سازمانی (0.20) افزایش یابد، به همان میزان رضایت شغلی کارکنان افزایش خواهد یافت.

سرمایه اجتماعی با خلق ارتباط مؤثر کاری، مشارکت اجتماعی اعضای سازمانی، هم‌فکری و تبادل اطلاعات سازمانی و شغلی، رضایت شغلی و سازمانی را بهبود بخشید و تقویت می‌کند. به این معنی وجود فرصت سرمایه اجتماعی، تشویق و همدلی اجتماعی بین کارکنان، صداقت و روراستی و رعایت احترام متقابل، زمینه‌ساز افزایش رضایت شغلی است. این‌طور می‌توان بیان نمود که سرمایه اجتماعی، منبع اصلی رضایت شغلی محسوب می‌شود. رضایت شغلی، کنشی سازمانی و نهادی است که به‌تبع از سطح سرمایه اجتماعی بر شکوفایی و توسعه‌سازمانی تأثیر گذاشته و نقش اثربخشی بر توسعه سازمانی دارد. عملکرد شغلی سازمانی تحت تأثیر هنجار شغلی، سرمایه درون و برون گروهی، اعتماد سازمانی و روابط اجتماعی در یک مجموعه قرارگرفته و آثار آن خلاقیت، نوآوری و شکوفایی سازمانی است. سازمان‌های شغلی و اجتماعی با بهره‌گیری از سرمایه اجتماعی از وابستگی می‌گریزند و با ایجاد اخلاق کار و افزایش بازدهی عملکرد شغلی به خلاقیت و کارآفرینی دست پیدا می‌کنند. اخلاق، فرهنگ کار و عملکرد شغلی، سازه توسعه یک اجتماع و سازمان شغلی محسوب می‌شوند. عوامل سرمایه اجتماعی (اعتماد، انسجام، تعهد، تعلق و مشارکت) سازوکار تنظیم مسائل مربوط به هنجارهای شغلی و اخلاقی را بر عهده دارد. رابطه بین این ابعاد و رضایت شغلی به همبسته و قوام‌بخش همدیگرند، فقدان یکی، سازمان را دچار رکود می‌نماید. حرکت و همسانی توسعه آن دو، سازمان را به آرامش، اعتماد، اطمینان و عزت‌نفس و بهبود فضای سازمانی و کسب و کار سازمانی سوق می‌دهد.

رضایت شغلی کارکنان، محصول سرمایه اجتماعی هستند که با کنش سازمانی آنان عجین شده است و همچون عواملی اثرگذار، فرکانس‌های مثبت را پنداشت ذهنی آنها نسبت به شغل، نیروی کار، حقوق، سازمان و قوانین سازمانی را صادر می‌کنند؛ فرکانس‌هایی که از جنس همان عوامل روانی هستند که با ساختمان فکری، روحی و ذهنی کارکنان هم‌طراز است. کنش و رفتار سازمانی فرد نیز محصول تعاملات کارکنان با همین عوامل سرمایه اجتماعی است که خصیصه بارز تحولات سازمانی محسوب می‌شود. در این میان، میزان سرمایه اجتماعی در میان کارکنان نقش برجسته‌ای را در شکل‌گیری اخلاقیات کارکنان و نهایتاً عملکردهای شغلی منتسب به آنان ایفا می‌کند. بر این اساس سرمایه اجتماعی، منابع سازمانی است که در سازمان اجتماعی جامعه‌پذیر می‌شوند و برای توسعه‌سازمانی امری اجتناب‌ناپذیر است. وجود شبکه‌ای معتمد و کارا که هر یک از اعضای خود را از پشتیبانی سرمایه جمعی برخوردار می‌کند، توانایی و خلاقیت شغلی را شکوفا می‌کند. البته سرمایه اجتماعی مستلزم شرایطی به‌مراتب بیش از وجود صرف شبکه پیوندهای سازمانی است. رضایت شغلی در یک مجموعه شغلی، امری قابل‌بازسازی و آفرینش هستند و کنش و نقش‌های شغلی را که در درون سازمان هستند، تسهیل می‌کنند. حضور عوامل سرمایه اجتماعی در مجموعه نهاد شغلی به‌مثابه یک چارچوب هنجاری و اخلاقی است که موجب تسهیل روابط میان افراد درون‌سازمانی می‌شود، به‌گونه‌ای که فقدان آن ممکن است در دستیابی به هدف معین هزینه بیشتری به افراد آن جامعه تحمیل کند.

منابع

- بخشی‌علی آبادی، حمید، نوروزی و حسینی (1382). عوامل مؤثر بر ایجاد انگیزش شغلی هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی.

- پیران، پرویز؛ موسوی، میرطاهر و شیانی، ملیحه (1385). کار پایه مفهومی و مفهومسازی سرمایه اجتماعی (با تأکید برشرایط ایران)، رفاه اجتماعی (ویژه نامه سیاست اجتماعی)، 6(23)، صص 24 – 9.

- توسلی، غلام عباس، موسوی، مرضیه (1384). مفهوم سرمایه در نظریات کلاسیک و جدید با تأکید بر نظریه‌های سرمایه اجتماعی، نامه علوم اجتماعی، 26.

- جهانگیری، اردلان؛ احمد رش، رشید و عباس زاده، مریم (1397). بررسی نقش میزان سرمایه اجتماعی و اقتصادی در رضایت شغلی معلمان مقطع متوسطه شهر ارومیه، مجله علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، 12(1)، صص 30- 1.

- حقیقتیان، منصور و مرادی، گلمراد (1390). بررسی نقش سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی کارکنان اداره تعاون استان کرمانشاه، مجله جامعه شناسی کاربردی، 22،(4)، صص 130-115.

- حیدری، علی اکبر (1400). رابطه بین هوش هیجانی و سرمایه اجتماعی با رضایت شغلی معلمان تربیت بدنی (مورد مطالعه: استان البرز)، چهارمین کنفرانس ملی علوم ورزشی، تربیت بدنی و سلامت اجتماعی، تهران،

- دهقانی، محمد؛ حیوی حقیقی، محمدحسین؛ کیان پوری، ساناز و شیبانی، بلقیس (1393). رابطه بین سرمایه اجتماعی، رفتار شهروندی سازمانی و رضایت شغلی در بین پرستاران، فصلنامه مدیریت پرستاری، 3(1)، صص 44- 35.

- رابینز، استفن (1394). مدیریت رفتار سازمانی، ترجمه: علی پارسائیان، محمد اعرابی، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.

- زارع شاه آبادی، اکبر؛ اسلامی، بهروز و مهدی پور خراسانی، ملیحه (1397). تأثیر سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی معلمان شهر یزد، فصلنامه خانواده و پژوهش، 42، صص 99 – 83.

- زارعی متین، حسن (1375). فرهنگ سـازمانی و رضـایت شغلی، رساله دکتری دانشگاه تربیت مدرس.

- زاهدی اصل، محمد؛ حسینی بکنده‌ای، سیداحمد، شهره سادات، میرباقری (1400). بررسی شناخت رابطه سرمایه اجتماعی، اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی با میزان رضایت شغلی،مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، 7(1)، صص 1118-1128

- سالارزاده، نادر و حسن زاده، داود (1385). بررسی تأثیر میزان سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی معلمان، فصلنامه علوم اجتماعی، 33، صص 26- 1.

- سعادت، رحمان (1385). تخمین سطح و توزیع سرمایه اجتماعی استانها، قصلنامه رفاه اجتماعی، 6(23)، صص 195 – 174.

- شکوهی آشان، بدر؛ فخرایی، سیروس و ابراهیم پور، داود (1389). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و میزان رضایت شغلی اعضای هیات علمی مراکز آموزش عالی شهرستان مراغه، مجله مطالعات جامعه شناسی، 3(9)، صص 86 – 69.

- صافی، احمد (1389). مدیریت و نوآوری در مدارس، تهران: انجمن اولیاء و مربیان.

- طبرسا، غلامعلی و رضائی دانش، محمدحسین (1392). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی کارمندان دانشگاه شهیدبهشتی، اولین کنفرانس ملی حسابداری و مدیریت، شیراز https://civilica.com/doc/221613

- عباسی اسفجیر، علی اصغر (1396). مدل یابی معادلات ساختاری اثر سرمایه اجتماعی بر رضایت شغلی در کنار کارکنان ستاد فرماندهی انتظامی استان مازندران، پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، 2(7)، صص 182-151.

- عبدالملکی، حسین؛ گودرزی، محمود و نوری زاده، علی (1393). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی معلمان تربیت بدنی استان همدان، مجله مدیریت سرمایه اجتماعی، 1(1)، صص 80-65.

- علمی، زهرا؛ شارع پور، محمود و حسینی، سید امیرحسین (1384). سرمایه اجتماعی و چگونگی تأثیر آن بر اقتصاد،مجله تحقیقات اقتصادی، (71)، صص 295 – 239.

- علی بیگی، امیرحسین؛ جعفری نیا، معصومه؛ قربانی، فاطمه و سلیمانی، عادل (1390). رابطه بین سرمایه اجتماعی و رضایتمندی شغلی کشاورزن شهرستان کرمانشاه، فصلنامه برنامه ریزی منطقه‌ای، 1(3)، صص 80- 69.

- علیزاده اقدم، محمدباقر؛ عباس زاده، محمد و حسین پور اصل، مهدی (1388). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی کارکنان گمرکات استان آذربایجان غربی، مجله جامعه شناسی، 1(2)، صص 116 – 99.

- فخرایی، سیروس و اسدی، مهدی (1387). مطالعه مقایسه‌ای رابطه سرمایه اجتماعی معلمان با رضایت شغلی و تعهد سازمانی معلمان در بین معلمان رسمی و حق التدریس در شهر مراغه سال تحصیلی 1389 – 1388، مجله جامعه شناسی، 1(1)، صص 163 – 137.

- قلتاش، عباس (1393). رابطه فرهنگی سازمانی و هوش سازمانی با رضایت شغلی کارکنان. فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 5(3)، صص 128-115.

- کاظمی رودبالی، راضیه؛ فضل الهی، سیف اله و خوش گفتار مقدم، علی اکبر (1399). مدل یابی تأثیر فرهنگ سازمانی بر رضایت شغلی زنان با نقش میانجی سرمایه اجتماعی و رفتار شهروندی سازمانی، مجله روانشناسی اجتماعی، 14(56)، صص 33 – 23.

- کلانتری، ناصر (1388). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی دبیران متوسطه شهرستان مراغه، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده علوم انسانی و تربیتی گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.

- گیدنز، آنتونی (1378). تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه: ناصر موفقیان، تهران: نشر نی.

- گیدنز، آنتونی (1393). جامعه شناسی، ترجمه: منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.

- متانی، مهرداد و کشاورز، علی (1397). بررسی ارتباط بین سرمایه اجتماعی سازمانی و و جدان کاری در بین کارکنان بانک مسکن شهر تهران، فصلنامه علوم اجتماعی، 12(40)، صص 98 – 83.

- محمدپور، احمد و سلطان پناه، هیرش و اسدی شیرین، گلباغ (1389). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی ورضایت شغلی (مطالعه موردی: دانشگاه کردستان)، اولین کنفرانس سالانه مدیریت، نوآوری و کارآفرینی، شیراز،

- محمدی رئیس، محمدزمان و فتحی، سروش (1396). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی با رضایت شغلی کارکنان بانک رفاه، فصلنامه پژوهش اجتماعی، 9(34)، صص 39 – 22.

- مختارپور، مهدی و کیانی، محمد (1399). بررسی رابطه ابعاد سرمایه اجتماعی و رضایتمندی شغلی در بین دانشجویان، فصلنامه پژوهش اجتماعی، 46، صص 18- 1.

- مرتضــوی، مهــدی (1373). مطالعه فرهنــگ ســازمانی وزارت جهــاد ســازندگی، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت دولتی، دانشگاه تهران.

- معید فر، سعید و ذهانی، قربانعلی (1384). بررسی میزان نارضایتی شغلی معلمان و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن، مجله جامعه شناسی ایران، 6(1،) صص 150 – 135.

- مقیمی، سیدمحمد (1397). سازمان و مدیریت رویکرد پزوهشی، تهران: نشر ترمه.

- موسوی، فرانک و شیرزادی، پرستو (1397). نقش سرمایه اجتماعی مدیران مدارس بر رضایت شغلی معلمان، فصلنامه توسعه حرفه‌ای معلم، 3(4)، ، صص 62 – 51.

- مهدوی، ابوالقاسم و عزیز محمدلو، حمید (1397). تحلیل عوامل کلان مؤثر بر فرایند انباشت سرمایه اجتماعی در ایران، نشریه مجلس و راهبرد، 25(93)، صص 42 – 5.

- مهدوی، سید محمد صادق و اسدی، تیساپه (1387).‌ بررسی جامعه شناختی عوامل اجتماعی مؤثر بر رضایت شغلی کارکنان شرکت راه آهن شاغل در تهران، مجله جامعه شناسی معاصر، 1(1).

- میرسپاسی، ناصر (1397). مدیریت استراتزیک منابع اسنانی و روابط کار، تهران: انتشارات میر.

- میرکمالی، سید محمـد و فلاحـی ویـدا (1375). نقش مدیریت مشارکت جویانـه در بهداشـت روانـی کارکنان، فصـلنامه مـدیریت در آمـوزش و پـرورش، 3، معاونـت تـأمین و تربیـت نیـروی انسـانی وزارت آموزش و پرورش.

- نوابخش، فرزاد؛ مطلق، معصومه و نقشی، فتاح (1391). بررسی جامعه شناختی رابطه سرمایه اجتماعی با رضایت شغلی (مطالعه موردی کارکنان شاغل در سازمان بهزیستی کرمانشاه)، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 4( 3)، صص 113 – 97.

- نوروزی، علی؛ عبدالمنافی، سعید؛ معظمی، منصور و غلامی کرین، محمود (1394). بررسی رابطه ابعاد شناختی، رابطه‌ای و ساختاری سرمایه اجتماعی با رضایت و استرس شغلی (مورد مطالعه: شرکت پتروشیمی قائد بصیر گلپایگان)، مطالعات راهبردی در صنعت نفت و انرژی، ۶ (۲۴)، صص 180- 163.

- نیک بین دافچاهی، زهرا(1400). بررسی تاثیر مؤلفه های سرمایههای اجتماعی و اشتراک دانش سازمانی بر رضایت شغلی کارکنان،الگوهای نوین مدیریت کسب و کار، 4( 1، صص 265 – 251.

- یزدخواستی، بهجت و غلامی کوتنایی، کوروش (1391). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی سازمانی و رضایت شغلی در بین کارکنان شرکت ملی گاز ایران، مجله برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 16، صص 133-104.

- Caroline, B. B. (2004). Migration Theory: talking across discipline, New York, Rutledge.

- Hofmans, J., De Gieter, S., & Pepermans, R. (2013). Individual differences in the relationship between satisfaction with job rewards and job satisfaction. Journal of Vocational BehaviorDOI:10.1016/j.jvb.2012.06.007

- Lynch, J. & Kaplan, G. (1997). Understanding How Inequality in the Distribution of Income Effect Health. Journal of Health Psychology, Vol.2, pp. 297-314.

- Merlo, P. (2009). Corporate social responsibility, introduction to social boundaries in Bangladesh Procedia Social and Behavioral Sciences, 24, PP.1530-1545.

- Nagy, M. (1996). What to Do When You Are Dissatisfied With Job Satisfaction Scales, https://mpes.sbu.ac.ir/article_98341.html

- Nahapiet, J & et al. (1998). Social capital, intellectual capital and Organizational Advantage. Academy of Management Rewiew. 23.

- Pedersen, L. B.,Allen, T., Waldorff, F. B., &Andersen, M. K. K. (2020). Does accreditation affect the job satisfaction of general practitioners? A combined panel data survey and cluster randomised field experiment. Health Policy, 124(8), PP.849-855.

- Perugini, C., & Vladisavljevic, M. (2019). Gender inequality and the genderjob satisfaction paradox in Europe. Labour Economics, 60,pp. 129-147.

- Robbins, Stephen p. (1991). Organizational Behavior: concepts, controversies, and Applications. 4th Edition. Englewood cliffs, N.J. Printice – Hall, Inc.

- Rose, R. (2000). How much does Social Capital add to Individual Health? Social Science and Medicine, Vol. 51, pp. 1421-1435

- Steel, B., Pierce, J. C., Berman, E., & Taylor, J. (2017). Job satisfaction in Cascadia: A comparison of British Columbia, Oregon, and Washington civil servants. The Social Science Journal, 54(4), pp.379-388.

- Yuh, J., & Choi, S. (2017). Sources of social support, job satisfaction, and quality of life among childcare teachers. The Social Science Journal, 54(4), pp. 450-457.

[1] - استادیار و عضو هیئت‌علمی گروه تاریخ و جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران. (نویسنده مسئول). t.ashayeri@uma.ac.ir

[2] - دانشجوی دکترای جامعه شناسی فرهنگی گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی ارتباطات و رسانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

[3] - عضو هیئت‌علمی گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام‌نور تهران، تهران، ایران.

[4] - دانشجوی کارشناسی علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی ، اردبیل، ایران.

[5] - Pedersen, Allen, Waldorff & Andersen.

[6] - Yuh & Choi.

[7] - Perugini & Vladisavljevic.

[8] - Merlo.

[9] -Organizational society.

[10] - Job satisfaction

[11] -Nagy

[12] -Hoppock

اشتراک گذاری

آدرس مقاله

مطالعه تأثیر سرمایه اجتماعی و مؤلفه‌های آن بر رضایت شغلی کارکنان سازمانی: فراتحلیل پژوهش¬ ها