Manuscript ID : 1401112441239 Visit : 4440 Page: 41 - 78

Article Type: Original Research

Subject Areas :

1 -
2 -

Received: 2020-05-26 Accepted : 2021-07-09 Published : 2021-10-10

Keywords:

Abstract :

References:

منابع
- امینی ، علیرضا، زارع ، سحر (1396) تحلیل نقش نرخ واقعی ارز و نوسانات آن بر صادرات صنعتی ایران نشریه اقتصاد مالی، سال یازدهم شماره ۳۸ صص ۹۹ -۱۲۰
- اﻳﺠﺎدي ، بهرنگ. (1388)." ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ در اﻳﺮان ﺑﺎ روﻳﻜﺮدﭘﻮﻳﺎﻳﻲ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ" ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ اﻟﻐﺪﻳﺮ ، داﻧﺸﮕﺎه تبریز.
- ﭘﻮرﻣﻌﺼﻮﻣﻲ، سعید (1389)، "ﻳﻚ ﻣﺪل دینامیک ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﻳﻪ وﺗﺤﻠﻴﻞ اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻴﺴﺘﻢ - اﻧﺮژي اﻳﺮان" ﺷﺮﻳﻒ ، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ، شماره 2، 1-26.
- تمیزی، علیرضا ، شهبازی ، ساناز(1397) بررسی تاثیر نوسان نرخ ارز بر بخش گردشگری ایران نشریه گردشگری و توسعه، سال هفتم شماره ۴ صص- 1-17
- توکلیان، حسین، افضلی وجیه(1395) مقایسه عملکرد اقتصاد کلان در رژیم های مختلف ارزی ، پژوهشنامه اقتصادی، پیاپی ۶۱ (تابستان)، ص ۷۷ .
- جلایی، سید عبدالمجید ، نجاتی، مهدی ، ه باقری ، فرخنده(1395)بررسی تاثیر تکانه های نرخ ارز بر سرمایه گذاری و اشتغال در ایران با رهیافت مدل های تعادل عمومی قابل محاسبه فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، سال شانزدهم شماره ۲ -تابستان
- ﺣﺎﺟﻲ ﻏﻼم سریزدی، علی (1390)، " ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﻮرم ﺑﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روﻳﻜﺮد ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ ﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ" ، اوﻟﻴﻦ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻠﻲ روﻳﻜﺮد ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ در اﻳﺮان، ﺷﻴﺮاز، 7 و 8 دي
- راسخي سعيد، شهرزادي ميلاد و عبداللهي محمدرضا، (1391) اثر نامتقارن نرخ ارز و نوسان آن بر صاردات غيرنفتي ايران، پژوهش‌هاي رشد و توسعه اقتصادي، شماره 7.
- طهرانچیان ، امیر منصور، راسخی، سعید ، مصطفی پور، یلدا(1397) اثرات آستانه ای نوسانات نرخ ارز بر ارزش افزوده بخش های اقتصاد ایران فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، پیاپی ۲۸ (زمستان)، صص 61-85
- طهرانچیان، امیر منصور، راسخی، سعید و مصطفی پور یلدا ( 1397) اثرات آستانه ای نوسانات نرخ ارز بر ارزش افزوده بخش های اقتصاد ایران فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، پیاپی ۲۸ صص ۶۱ -۸۵
- عزیز نژاد صمد و کمیجانی، اکبر (1396)تغییرات نرخ ارز و اثر آن بر نوسانات متغیرهای منتخب اقتصاد کلان در ایران فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، سال هفدهم شماره ۱ ، صص ۱۲۱ –۱۴۳
- عزیزنژاد، صمد؛ هرورانی، حسین؛نادعلی، محمد (1389). بررسی تاثیر پایه پولی با تاکید بر فروش تکلیفی ارز توسط بانک مرکزی، ‌مجله مجلس و راهبرد ، پاییزوزمستان 1389 - شماره 64، ‌ص 101 – 126.
- كميجاني اكبر, سبحانيان سيدمحمدهادي, بيات سعيد (1391)، اثرات نامتقارن رشد درآمدهاي نفتي بر تورم در ايران با استفاده از روش VECM، پژوهشنامه اقتصادي، شماره45 ; ص 201 تا 226
- محمدزاده پ، اصغرپور ح، بهشتی م و رضازاده ع.( 1390). بررسی مدل پولی تعیین نرخ ارز در کشورهای منطقه MAENA: رویکرد هم¬انباشتگی تابلویی. فصلنامه پژوهش¬های اقتصادی ایران، سال شانزدهم، شماره 49: 151-175.
- مروت ، حبیب ، شاه حسینی ، سمیه، فریدزاد ، علی(1396)، بررسی آثار تغییرات نرخ ارز بر تولید بخش های مختلف اقتصاد ایران فصلنامه مجلس و راهبرد، پیاپی ۹۱-پاییز
- مطهری، محب الله ، لطفعلی پور، محمدرضا، احمدی شادمهری محمدطاهر(1396) اثرات نرخ ارز واقعی بر رشد اقتصادی در ایران: یافته هایی جدید با رویکرد غیرخطی فصلنامه نظریه های کاربردی اقتصاد، سال چهارم شماره ۴ (زمستان)، صص ۱۷۵ -۱۹۸
- معیری، فرزاد، زاینده رودی، محسن، جلایی اسفندآبادی، سیدعبدالمجید ، محرابی ، حسین (1396)بررسی تاثیر جهش پولی نرخ ارز بر وقوع چرخه های تجاری در اقتصاد ایران (با استفاده از روش تجربی لوکاس و مدل رگرسیون خودتوضیح برداری) نشریه مدلسازی اقتصاد سنجی، سال دوم شماره ۳ (پیاپی ۶، تابستان ) صص ۹ -۳۱.
- معیری، فرزاد، زاینده رودی، محسن ، جلایی اسفندآبادی، سید عبدالحمید، مهرابی بشر آبادی ، حسین (1397)،بررسی تاثیر جهش پولی نرخ ارز بر فعالیت های عمده و اصلی اقتصاد در ایران فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، سال هجدهم شماره ۲ ، ۷صص ۱۰۵ -۱۲۴

- Ahmad Fida B, Ali Shah S.Z and M. Zakaria.(2012). Estimating Equilibriub Real Exchange Rate Through NATREX Approach: A Case of Pakistan. J. Basic. Appl. Sci. Res.، 2(4)3642-3645، 2012.
- Ajmad, R. D, M., & Qayyum, A. (2011). Pakistan: Breaking out of stagflation into sustained growth. Pakistan instittute of development economics Islamabad Pakistan. The Lahore Journal of Economics. 16: 13-30
- Alagidede, P., & Ibrahim, M. (2017). On the causes and effects of exchange rate volatility on economic growth: Evidence from Ghana.Journal of African Business, 18(2), 169-193.
- Aman, Q., Ullah, I., Khan, M. I. & Khan, S. (2017). Linkages between approach). European Journal of Law and Economics, 44(1), 157-164.
- Asseery, A. and Peel, D.A. (1991) “The Effects of Exchange Rate Volatility on Exports: Some New Estimates”, Economic Letters, 37(2),pp. 173–177.
 Bailey, M.J., Trvias, G.S. and Ulan, M. (1987) “The Impact of Exchange Rate Volatility on Export Growth: Some Theoretical Considerations and the Empirical Results”, Journal of Policy Modeling, 9(1), pp. 225–244.
 Barguellil, A. Ben-Salha, O., and Zmami, M. (2018). “Exchange Rate Volatility and Economic Growth”. Journal of Economic Integration, 33, 1302-1336
- Barlas,Y,(2002) System dynamics: systemic feedback modeling for policy analysis in knowledge for sustainable development—an insight into the encyclopedia of life support systems. Paris, France, Oxford, UK: UNESCO Publishing—Eolss Publishers.
- Blinder. A. S., & Rudd. J. B. (2010).The supply-shock explanation of the great stagflation revisited. Paper presented at the NBER conference on the great inflation, Woodstock, VT, February revision.
- chen,ching ho;Liu,Wei-lin;Liaw,Shu-liang;yu,Chien-Hwa, (2005) Development of a dynamic strategy planning theory and system for sustainable river basin land use management, Science of the Total Environment, 17,pp1-21.
- Chit M.M, Rizov M and Willenbockel D, (2010). Exchange Rate Volatility and Exports: New Empirical Evidence from the Emerging East Asian Economies, The World Economy
- Chung-Rou , F., & Shih-Yi, Y. (2013). The impact of oil price shocks on the large emerging countries' stock prices: Evidence from China, India and Russia. International Review of Economics & Finance . China economic review, 34, 293-310.
 Cooper, R. N. (1971), "Currency development in developing countries", International Finance section, Princeton University, Essay in International Finance, 86
- Dornbusch,R,(1988),"Open Economy Macroeconomics",2nd edition, New York .
- Fang, W.S., Lai, Y.H. and Miller, S.M. (2006) “Export Promotion through Exchange Rate Changes: Exchange Rate Depreciation of Stabilization?”, Southern Economic Journal, 72(3), pp. 611–626.
- Forrester, J. W. (1968) Principles of systems (Second preliminary edition). Cambridge, MA: Wright-llen
- Forrester, J. W. (1969) Urban dynamics. Cambridge, MA: The M.I.T. Press.
- Hassanain K. (2006). "Monetary Control in the UAE", United Arab Emirates University Department of Economics, P.O.Box 17555, Alain, U.A.E.
- Lane D.C &Oliva. R, (1998) The greater whole: Towards a synthesis of system dynamics and soft systems methodology, European Journal of Operational Research,no 107,pp214-235.
- Meade,J,E,(1951),"The Theory of International Economy Policy I: The Balance of Payment",
Oxford University Press
- Morecraft John(2007), Strategic Modeling and Business Dynamics, Chapter 10: Model validity, mental models and learning, John Wiley,.Press, Inc.
- Radzicki, Micheal J(1972). “Expectation Formation and Parameter Estimation in Uncertain.Phelps-Brown, E.H The Underdevelopment of Economics, The Economics, The Economic Journal, vol. 82,p.6
- Siregar R. (2011). The Concepts of Equilibrium Exchange Rate: A Survay of Literature. Staff Paper No.81.
- Sterman John(2001), System Dynamics Modeling: Tools for Learning in A Complex World, California Management Review, Vol. 43 No. 4, Summer.
- Tang, B. (2015). Real exchange rate and economic growth in China: A Cointegrated VAR Approach. Munich Personal RePEc Archive
- Thurow, L. (1983), Dangerous Currents. New York: Random House, pp 104-107 See also: Leontief, W.(1971), Theoretical Assumptions and No observed Facts., American Economic Review, vol. 61(1), pp.1-7
- Yamada, H. (2013), "Does the Exchange Rate Regime Make a Difference in Inflation Performance in Developing and Emerging Country?: the Role of Inflation Targeting", Journal of International Money and Finance, Vol. 32, PP.
- Yamaguchi, K. (2003), "Principle of accounting systems", presented at the 21nd international conference of SYSTEM DYNAMICS Socity, Newyork city, USA, July 20-24.
 Yamaguchi, K. (2004), " Money supply and creation of deposits", presented at the 22nd international conference of SYSTEM DYNAMICS Socity, University of Oxford, England, July 25-29.
- Yamaguchi, K. (2012), "Does money matter on the formation of business cycles and economics recession?", presented at the 30nd international conference of SYSTEM DYNAMICS Socity, st. Gallen, Swithcherland, July 22-26.
- Yamaguchi, K. (2012), "On the monetary and financial stability under a public money system", presented at the 30nd international conference of SYSTEM DYNAMICS Socity, st. Gallen, Swithcherland, July 22-26.
- Yamaguchi, K. (2013) money and macroeconomics dynamics, Japan futures research center, AWAJI. Island, Japan.
- Yamaguchi, Kaoru, (2011), “ working of a public money system of open macroeconomies – modeling the American monetary act completed – ( a Revised version)”, Doshisha University Kyoto 602-8580, Japan.
- Yamaguchi, Kaoru,(2007), “ balance of payments and foreign exchange dynamics–SD macroeconomic modeling”, Doshisha University Kyoto 602-8580, Japan.

Full-Text:

مكانيزم پاسخگويي

فصلنامه راهبرد توسعه/ سال هفدهم/ شماره 2 (پیاپی 66)/ تابستان 1400/ 78-41

Quarterly Journal of Development Strategy, 2021, Vol. 17, No.2 (66), 41-78

مدل سازی تاثیر بلندمدت سیاست های ارزی

بر رشد اقتصادی در ایران: رويكرد پويايي سيستمي

محمد غفاری فرد¹

حسین رضایی²

(تاريخ دريافت 6/3/99 ـ تاريخ تصويب 18/4/1400)

نوع مقاله: علمی پژوهشی

چکیده

تعیین بهینه نرخ ارز در رقابت پذیری کالاهای تولید داخل نسبت به موارد مشابه خارجی نقش مهمی دارد. تعیین سیاستهای ارزی مختلف تاثیر متفاوتی بر متغیرهای کلان اقتصاد از جمله نرخ رشد اقتصادی در بلندمدت خواهد داشت. در این مقاله تلاش شده است تا با طراحی مدل پویایی سیستمی تاثیر تغییرات نرخ ارز بر توليد ملی با استفاده از نرم افزار ونسیم براي دوره زمانی 1396 تا 1420 شبیه سازی شود. مدل در چهار حالت متفاوت تثبیت نرخ ارز، جهش چند برابری ، افزایش اولیه و افزایش مداوم ارز بر اساس مابه التفاوت تورم داخل از میانگین تورم جهانی شبیه سازی می شود. نتایج نشان می دهد با تثبیت نرخ ارز، تراز تجاری ایران جز در سالهای اولیه همواره منفی شده و در سیاست جهش چند برابری به دلیل تاثیر منفی این جهش تراز تجاری و تولید ملی اندکی بهبود می یابد و در سیاست افزایش اولیه نرخ ارز، نرخ رشد تولید ناخالص ملی نسبت به تثبیت نرخ ارز و جهش یکباره بیشتر است.با توجه به تاثیر مثبت بلندمدت نظام ارزی مدیریت شناور بر تراز تجاری و تولید پیشنهاد میگردد سیاستگذاران پولی کشور تنها سیاستهای ارزی مدیریت شناور را در دستورکار خود قرار دهند.

واژگان کلیدی: تغییرات نرخ ارز،تراز تجاری، رشد اقتصادی ،‌ پویایی سیستمی

1-مقدمه

نرخ ارز از جمله متغيرهاي مهم کلان اقتصادي محسوب مي‌شود. در صورتي كه نظام ارزی متناسب با ویژگی ها و ساختار اقتصادی کشور تعیین نشود تاثیرات منفی در بلندمدت بر متغیرهای کلان اقتصادی از جمله تولید ملی خواهد داشت. در ادبیات اقتصادی تاثیر سیاستهای ارزی شناور ، شناور مدیریت شده، خزنده مرزدار و نظام ارزی ثابت بر متغیرهای مختلف اقتصاد کلان از جمله تولید ناخالص داخلی ، تورم ، تراز تجاری و اشتغال بررسی شده است. با توجه به اینکه منبع اصلی تامین کننده ارز در ایران درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام است. بانک مرکزی به پشتوانه درآمدهای ارزی در سالهای مختلف غالبا سیاست ارزی ثابت یا مدیریت خزنده اتخاذ کرده است بعد از چند سال با جهش ناگهانی همراه بوده است و هر یک از این سیاستها تاثیرات مختلفی بر اقتصاد داشته است.

نكته قابل ذكر اين است كه پيش‌بيني آثار و ارزيابي سياستهاي ارزي در بازار ارز كشور مستلزم تجهيز نظام تصميم‌سازي به مدلهاي كاربردي و ابزارهاي تكنيكي پيشرفته است. از سوي ديگر برنامه‌ريزي بلندمدت بازار ارز و پيش‌بيني آثار اين سياست‌ها بر اقتصاد كشور مستلزم مدل‌سازي و شبيه‌سازي رفتار بازار پول و بازار كالا در ارتباط با یکدیگر در طول زمان است. براي حصول نتايج دقيق و منطقي بايد بازار كالا در كنار بازار پول باهم مدلسازي شود براي تحقق اين هدف در اين پژوهش، از روش پويايي سيستمي استفاده مي‌شود. رويكرد پويايي سيستمي پدیده های اجتماعی را به صورت سيستمي و پويا بررسي مي‌كند. به اين منظور تمام عواملي كه نقش مستقيم و موثري در پديدآمدن آن مساله دارند در داخل مرز سيستم قرارداده و آن را در طول زمان بررسي و تحليل مي‌كند.

هدف اين مقاله، طراحي يك مدل شبيه سازي پويا به منظور مشاهده تاثیر سیاستهای مختلف ارزی بر تولید ملی است تا به این وسیله سیاستگذاران را در اتخاذ تصمیم مناسب ارزی یاری نماید. در اين تحقيق، به منظور تحليل آثار سياستهاي پولي (ارزي) بر رشد توليد ملي يك الگوي شبيه سازي پويا و سيستمي طراحي شده است. در اين مدل تاثير سياستهاي ارزي (كاهش ارزش پول ملي) بر اساس تعاملات كل اقتصاد ( بازار پول، كالا و خدمات و بازار ارز ) بر توليد ملي در بلندمدت بررسي مي‌شود.

در ادامه ابتدا پیشینه تحقیق در دو بخش مطالعات داخلی و خارجی بیان می شود و در ادامه ساختار مدل به تفکیک حلقه ها ی تشکیل دهنده آن تشریح می شود. در نهایت نتایج مدل بر اساس سیاستهای مختلف ارزی بیان می‌شود.

2-پیشینه تحقیق

‌بررسی‌های‌ تجربی ‌انجام شده ‌در ‌بسياری ‌از ‌كشورها، ‌به‌ويژه ‌در ‌كشورهای‌ آسيايی ‌و‌ آفريقايی ‌نشان‌ می‌دهد ‌كه ‌ارتباطی ‌قوی ‌ميان ‌انحراف ‌نرخ ‌واقعی ‌ارز ‌از ‌مقدار ‌تعادلی ‌و ‌عملكرد‌ شاخصهايی‌ نظير ‌صادرات ‌و ‌رشد ‌اقتصادی‌ وجود ‌دارد. سياست‌ كاهش ‌ارزش ‌پول ‌داخلی ‌در ‌مقابل ‌ارزهای‌ خارجی ‌موجب‌ افزايش ‌قيمت ‌كالاهای ‌خارجی‌ نسبت ‌به ‌كالاهای‌داخلی ‌می‌شود ‌لذا ‌رقابت‌پذيری‌ در ‌بين ‌صنايع‌ داخلی ‌و ‌در ‌سطح‌ بين‌المللی ‌را ‌افزايش ‌خواهد ‌داد ‌در ‌اين‌صورت‌ تراز پرداختها بهبود خواهد يافت. (كنديل، 2000). اما‌ موفقيت‌ در ‌اجرای‌ سياست‌ كاهش‌ ارزش‌ پول ‌داخلی ‌در ‌ارتقای ‌موازنه‌‌ تجاری ‌به اين شرط تحقق مي يابد که امکان افزایش توليد و عرضه كالاها براي پاسخگويي به تقاضاي خارجيان وجود داشته باشد. (گويتيان، 1976) ³ و (دورنبوش، 1986) ⁴ . اين ديدگاه در مطالعه تجربي مندوزا⁵ که در سال ۱۹۹۲براي ۷کشور صنعتي انجـام داده است. مورد آزمون وتاييد قرار گرفته است. اين شرايط ميتواند باعث تحريك و رونق توليد شود (ابراهيم، 2007) به عنوان نمونه گيلفاسون و اشميد (1983) نشان مي دهند كه كاهش ارزش پول ملي آثار انبساطي در اقتصاد دارد.

براساس مباني اقتصادی، ‌كاهش‌ ارزش‌ پول ‌يک ‌كشور‌ سبب ‌می‌شود‌ تا ‌قيمت ‌كالاهای ‌صادراتی ‌يک‌ كشور ‌در ‌بازارهای ‌خارجی ‌و ‌بر ‌حسب ‌پول ‌آن ‌كشور ‌كاهش‌ يابد. ‌در ‌نتيجه ‌تقاضا برای کالاهای داخلی در رقابت با کالاهای خارجی ‌بيشتر شود. در حالیكه ‌ديدگاه‌ها ‌و ‌نظريات‌ سنتی ‌نشان ‌می‌دهند‌ كه‌ سياست‌ كاهش‌ ارزش‌ پول‌ داخلی ‌موجب‌ افزایش توليد ‌می‌شود، ‌اما ‌مباحث ‌نظری ‌بر ‌ايجاد ‌برخی ‌اثرات ‌انقباضی ‌تأكيد دارند. ‌در صورتیكه ‌شرط‌ مارشال- لرنر برقرار ‌نباشد ‌آنگاه ‌كاهش ارزش‌ پول‌ داخلی‌ باعث‌ كاهش‌ در ‌سطح ‌توليد‌ ملي و در نهايت كاهش تقاضا خواهد ‌شد‌ (ميد،1951)⁶ همچنين گيلفاسون و رادتزكي (1991( بيان مي‌كنند كه در اقتصادهايي كه شرط مارشال-لرنر نقض مي‌شود، كاهش ارزش پول به كاهش توليد مي‌انجامد.

تانگ⁷(2015) با استفاده از روش خود توضیح برداری هم انباشته تاثیر نرخ ارز بر رشد اقتصادی کشور چین را بررسی کرد. نتایج نشان می دهد که در بلند مدت ارتباط مستقیمی بین رشد اقتصادی و نرخ ارز در اقتصاد چین مشاهده نشده است. چگیزیم و ایکنا⁸( 2016) با استفاده از روش حداقل مربعات معمولی تاثیر نرخ ارز بر رشد اقتصادی در کشور نیجریه را مورد بررسی قرار دادند و هر گونه ارتباط بین این دو متغیر را رد کرده اند. امان و همکاران⁹(2017) در پاکستان تاثیر نرخ ارز بر رشد اقتصادی را با استفاده از معادلات همزمان بررسی کرده اند و نشان میدهند که افزایش نرخ ارز چگونه از طریق کانال های تجارت خارجی و حساب سرمایه موجب افزایش تولید ناخالص داخلی این کشور طی سالهای 1976 الی 2010 شده است. الاجد و ابراهیم(2017)¹⁰ به ارزیابی تاثیر تکانه های ارزی بر رشد اقتصادی کشور غنا پرداخته اند نتایج حکایت از کاهش رشد اقتصادی این کشور در برابر نوسانات نرخ ارز است. بارگولیل و همکاران( 2018)¹¹ تاثیر منفی نوسانات نرخ ارز بر رشد اقتصادی در کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه را با استفاده از روش رگرسیون پویا مورد بررسی قرار داده اند.

مطهری و دیگران(1396) با استفاده از روش مارکوف سوئیچینگ نحوه اثر گذاری نرخ ارز بر رشد اقتصادی ایران طی سالهای 1354 الی 1394 را بررسی کرده اند نتایج نشان میدهد وقتی نرخ ارز از حد استانه ای آن کمتر باشد ارتباط مثبتی بین نرخ ارز و رشد اقتصادی در ایران وجود دارد.

فعال جو و نظری(1397) اثر غیرخطی نرخ ارز واقعی بر تراز تجاری ایران را با رویکرد رگرسیون انتقال ملایم بررسی کرده اند. نتایج حاصل از برآورد الگو، ضمن تایید اثر غیرخطی نرخ ارز واقعی بر تراز تجاری حاکی از این می باشد که اثرگذاری متغیرهای نرخ ارز واقعی بر تراز تجاری بسته به رژیمی دارد که اقتصاد درآن قرار گرفته است .

الیاس پور و دیگران(1397) تاثیر نااطمینانی نرخ ارز بر تراز تجاری ایران بر اساس رهیافت الگوی تلاطم تصادفی نامتقارن بررسی کرده اند نتایج نشان می دهد که در بلندمدت ، نرخ ارز واقعی تاثیر منفی و معنی داری بر صادرات غیرنفتی، واردات و تراز تجاری ایران دارد. هم چنین نااطمینانی نرخ ارز واقعی تاثیر مثبت بر صادرات غیرنفتی و تراز تجاری ایران و تاثیر منفی بر واردات ایران دارد.

ایرانمنش ، جلایی ، زاینده رودی (1398) با برآورد پارامترهای مدل با استفاده از روش بیزین طی دوره زمانی ۱۳۹۵-۱۳۶۸ اثرتکانه ارزی بر تراز تجاری را در مورد ایران بررسی کرده اند ، نتایج نشان میدهد که شوک مثبت وارد شده از ناحیه نرخ ارز منجر به افزایش در صادارت نفتی و غیرنفتی شده است. طهرانچیان و دیگران(1397) اثر نوسانات نرخ ارز بر تولید بخش های مختلف اقتصادی ایران را با استفاده از روش خود رگرسیون استانه ای طی سالهای 1353 الی 1394 مورد بررسی قرار می دهد نتایج نشان میدهد نوسان نرخ ارز در بخشهای مختلف اقتصادی در مقادیر قبل از سطح استانه ای و بعد از ان اثر متفاوتی بر تولید خواهد داشت.

معیری و دیگران(1397) با استفاده از روش فیلترینگ هودریک پرسکات تکانه های ارزی در ایران را طی سالهای 1368 الی 1391 بررسی کرده اند و با استفاده از روش پنل دیتا تاثیر منفی انرا بر تولید فعالیتهای عمده اقتصادی ایران تحلیل کرده اند.

ابوالحسن بیگی و مهدوی(1398) رابطه نرخ ارز با تراز تجاری ایران تحت شرایط نااطمینانی با رویکرد غیرخطی بررسی کرده اند نتایج حاکی از آن است که بی ثباتی اقتصاد کلان در ایران، قابل تفکیک به دو رژیم شامل بی ثباتی بالا و پایین است. اثر مستقیم نرخ ارز حقیقی بر تراز تجاری در هر دو رژیم مثبت و معنادار است. یعنی با افزایش نرخ ارز تراز تجاری در هر دو رژیم بهبود می یابد.

فشاری، ابوالحسنی هستیانی، رضایی میرقائد(1398) با استفاده از الگوی تعادل عمومی پویای تصادفی اثر بخشی رژیم های ارزی بر متغیرهای اقتصادی را بررسی کرده اند نتایج نشان میدهد اگر مردم مطابق سیاست های اقتصاد مقاومتی به مصرف تولیدات داخلی تمایل بیشتری نشان دهند، رژیم ارزی شناور که در آن امکان نوسان نرخ ارز بیشتر است برای اقتصاد ایران در مقایسه با نظام ارزی ثابت و شناور مدیریت شده مناسب تر است.

ﻓﺎﻧــﮓ و ﻫﻤﻜﺎران¹²(2006) ﻧﻴﺰ اﺛﺮات ﺧﺎﻟﺺ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻧﺮخ ارز و رﻳﺴﻚ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴـﺮات را ﺑـﺮ ﺻـﺎدرات هشت ﻛﺸﻮر آﺳﻴﺎي ﺷﺮﻗﻲ آزﻣﻮن ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﭘـﻲ ﺑﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ اﻓـﺰاﻳﺶ ﻧـﺮخ ارز، ﺻـﺎدرات را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ، وﻟﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﻧﺮخ ارز ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺻـﺎدرات را ﻛـﺎﻫﺶ دﻫـﺪ ﻛـﻪ اﻳﻦ، ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺻﻠﻲ افزايش ﻧﺮخ ارز را خنثي مي‌کند.

با رویکرد پویایی سیستمی مطالعات داخلی اندکی در موضوع اقتصاد کلان انجام شده است. دکتر مشایخی (1991) ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎي مختلف ارزی ﺑﺮ متغیر کلان ﻧﺮخ ﺗﻮرم در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺻﺎدرﻛﻨﻨﺪه ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ.در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ او اﺛﺮ ﻧﻈﺎم ارزي ﺛﺎﺑﺖ و ﺷﻨﺎور را بر درآﻣﺪﻫﺎي دولتی ، درآﻣﺪﻫﺎي ارزي و ﻛﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ را در ﻗﺎﻟﺐ ﻳﻚ اﻟﮕﻮي ﭘﻮﻳﺎي دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﻣﺪل ﺳﺎزي وﺷﺒﻴﻪ ﺳﺎزي اﺳﺖ ﻛﺮده است. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻧﺸﺎنﻣﻲ دﻫﺪ در زﻣﺎن ﺑﺮوز ﺷﻮك درآﻣﺪ ﻧﻔﺘﻲ ، ﺗﻮرم در ﻧﻈﺎم ارزي ﺷﻨﺎور ﻛﻤﺘﺮ از ﻧﻈﺎم ارزي ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮده وﻟﻲ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺘﻲ در ﻧﻈﺎم ارزي ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﺷﺪت ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ. ﭘﻮرﻣﻌﺼﻮﻣﻲ و ﻫﻤﻜﺎران (1387)، اﻳﺠﺎدي ﺑﺸﻠﻲ (1388)، ﻣﺤﻘﺮ و ﻫﻤﻜﺎران (1392)، ﺣﺎﺟﻲ ﻏﻼم ﺳﺮﻳﺰدي (1390) با رویکرد پویایی سیستمی در موضوعات مختلف اقتصاد کلان تحقیق و مطالعه کرده اند. یاماگوچی (2013) ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ و ﻣﺪل ﺳﺎزي زﻳﺮﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ژاﭘﻦ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و درﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ آن ﻫﺎ ﻳﻚ ﻣﺪل ﺣﺴﺎﺑﺪاري اﻗﺘﺼﺎد ﻛﻼن اراﺋﻪ ﻧﻤﻮده است. ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎد ﻛﻼن ﻛﺸﻮر ژاﭘﻦ را ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﻮﻟﻲ و ارزي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻮﻳﺎ ﻣﺪل ﺳﺎزي ﻛرده است.

3-روش شناسی پژوهش

گاهی در تحلیل پدیده‌های مختلف اقتصادی، ارتباط دو طرفة اجزاء با یکدیگر را با ثابت در نظر گرفتن سایر عوامل بررسی می‌کنند، درصورتی‌که در غالب موارد، اجزاء ارتباط متقابل با یکدیگر دارند، در این شرایط، نتایج صحیحی حاصل نمی‌شود. برای تحلیل سیستم‌ها، رویکرد پویایی سیستمی نسبت به دیگر رویکردها ی رایج مناسب‌تر است. در این رویکرد، مساله به صورت سیستمی شبیه‌سازی می‌شود و از این طریق می‌توان صحت ذهنیت مدل‌ساز و مدل طراحی شده را بررسی کرد.

رویکرد پویایی سیستمی روشی برای تجزیه و تحلیل حل مساله و شبیه سازی سیستم است¹³. این تکنیک روشی برای تجزیه و تحلیل سیستمها و مسائل پیچیده به کمک ترسیم نمودارها و شبیه سازی رایانه ای محسوب می شود که در دهه 1960 توسط فارستر در دانشگاه MIT توسعه داده شد ¹⁴ ¹⁵. در واقع رویکرد پویایی سیستمی یک روش مناسب برای تجزیه و تحلیل اجزای سیستمی است که دارای روابط علّی معلولی ، زیربنای منطقی و ریاضی، تاخیرات زمانی و حلقه های بازخورد است¹⁶. نمودار علّی – معلولی و نمودار جریان ابزاریست که برای فهم بهتر مدلسازی سیستم های پویا استفاده می شود.

در روش پویایی سیستمی برای تحلیل پدیده‌ها، روابط درونی و متقابل اجزاء سیستم در طول زمان بررسی می‌شود. مدل‌سازی در پویایی سیستمی ابزاری است که به مدیران و سیاست‌گذاران کمک می‌کند تا به وظایف اصلی و تحلیل روندهای کلی توجه کنند و از نگرش جزئی به مشکلات و مسائل پرهیز کنند. فرایند مدل‌سازی چرخشی و بازگشتی است؛ بدین معنا که این فرایند بر عملکرد افراد در دنیای بیرونی تأثیر می‌گذارد و عمل بیرونی نیز متقابلاً بر مدل و اصلاح آن تأثیر مستقیم دارد. مراحل مدلسازی در رویکرد پویایی سیستمی در شکل (1) نشان داده شده است

شکل(1)- ساخت يك مدل با استفاده از رويكرد پويايي شناسي سيستم

سیاست پیشنهادی

مقایسه و ارزیابی

شبیه سازی

مدل تحلیل مقداری

ساختار سیستم

تعیین عوامل موثر و تحلیل علّی معلولی

تعیین مرز مدل

شناسایی مساله

4-تعیین مساله و رفتار فعلی سیستم

ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ در ﻣﺪل ﺳﺎزي پویایی سیستمی، ﺑﺮرﺳﻲ رﻓﺘﺎر ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻓﻌﻠﻲ آن ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺳﺖ . ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﺎر رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻣﺮﺟﻊ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ می شود و با کمک رفتار متغیرهای مرجع فرضیه دینامیکی مدل تعیین می شود.

دو دﻳﺪﮔﺎه ﺑﻨﻴﺎدي در زﻣﻴﻨﻪ نرخ ارز و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ارز در ﻛﺸﻮر وﺟﻮد دارد. ﻳﻚ ﮔﺮوه ﻣﻮاﻓﻖ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺮخ ارز ﺑﺮاي ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺗﻮﻟﻴﺪ داﺧﻠﻲ و ﻛﺎﻫﺶ واردات ﺑﻮده و ﮔﺮوه دﻳﮕﺮ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻮده و ﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪه اند که افزایش نرخ ارز اثرات تورمی داشته و سبب کاهش تولید می شود. ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﻲ دﻳﺪﮔﺎه اول ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ روند ﻧﺮخ ارز واﻗﻌﻲ ﻣﺆﺛﺮ¹⁷ در اﻳﺮان با نرخ ارز رسمی مقایسه شود . مطابق نمودار (1)، نرخ ارز رسمی¹⁸ از 68 ریال در سال 1369 به 40864 ریال در سال 1397 افزایش یافته است. این در حالی است که مطابق نمودار (2)، نرخ واقعی ارز با وجود افزایش نرخ ارز رسمی در بیشتر دوره مورد نظر روند نزولی را طی کرده است

بر اساس نمودار (2)، نرخ ارز واقعی ایران در مقایسه با نرخ ارز کشورهای عمده طرف تجاری ایران از مقدار 146 ریال در سال 1369 به 94 ریال در سال 1397 کاهش یافته است. اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺴﺒﻲ ﺗﻮرم اﻳﺮان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻃﺮف ﺗﺠﺎري می تواند از مهمترین عوامل این روند کاهشی محسوب شود (نمودار 3).

منبع- شاخص های توسعه جهانی (WDI)

اگر نرخ ارز اسمی با توجه به ما به التفاوت نرخ تورم داخلی از متوسط جهانی افزایش می یافت نرخ ارز حقیقی روند کاهشی را تجربه نمی کرد. روند کاهشی نرخ ارز واقعی سبب ﻛﺎﻫﺶ ﻧﺴﺒﻲ ﻗﻴﻤﺖ ﻛﺎﻻﻫﺎي وارداﺗﻲ و ﻟﺬا اﻓﺰاﻳﺶ واردات و ﻛﺎﻫﺶ ﺻﺎدرات می شود .

ﺑﺎ توجه به روند نرخ واقعی ارز، ﻣﻲ ﺗﻮان درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﻧﺮخ ارز اﺳﻤﻲ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﻔﺎوت ﻧﺮخ ﺗﻮرم داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. مطابق با نمودار (3) نرخ تورم کشور از متوسط جهانی بیشتراست . کاهش ﻧﺮخ واﻗﻌﻲ ارز سبب ﻛﺎﻫﺶ ﻧﺴﺒﻲ ﻗﻴﻤﺖ ﻛﺎﻻﻫﺎي وارداﺗﻲ و افزایش قیمت کالاهای داخلی، یعنی اﻓﺰاﻳﺶ واردات و ﻛﺎﻫﺶ ﺻﺎدرات می شود.

مطابق نمودار (3)¹⁹، ﺻﺎدرﻛﻨﻨﺪه ﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ ﻗﺪرت رﻗﺎﺑﺘﻲ ﺧﻮد را در ﺑﺎزارﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ از دﺳﺖ داده اﻧﺪ. ﻣﻲ ﺗﻮان ﻳﻜﻲ از علل اﻳﻦ ﻛﺎﻫﺶ رﻗﺎﺑﺖﭘﺬﻳﺮي ﻛﺎﻻﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﻴﻤﺖ ﻫﺎي داﺧﻠﻲ و ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ داﻧﺴﺖ. ﺗﺪاوم اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺎﻋﺚ رﻛﻮد و ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ داخلی و درﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﺎﻫﺶ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎیه شده و اﻗﺘﺼﺎد را ﺑﻪ ﻳﻚ اﻗﺘﺼﺎد ﺻﺎدرﻛﻨﻨﺪه ﻣﺘﻜﻲ ﺑﻪ ﻧﻔﺖ و ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲکند. از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ اﻣﻜﺎن اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺮخ ارز ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﺧﺘﻼف ﺗﻮرم داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ ﻧﻴﺴﺖ، ﭼﺮاﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ در اﻳﻦ حالت قیمت مواد اولیه ، کالاهای سرمایه ای و واسطه ای ﻛﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ وارداﺗﻲ هستند²⁰ (جدول 1) ، به مقدار زیادی افزایش یابد که اجرای این سیاست در اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﻳﻚ اﺑﺮ ﺗﻮرم از ﻛﺎﻧﺎل اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﺷود.

ﻟﺬا ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ شود با توجه به جریان سیاستهای اقتصاد بین الملل اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻧﺮخ ارز ﻫﺮ دو داراي ﻣﻌﺎﻳﺐ و ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﺑﺮاي اﻗﺘﺼﺎد اﻳﺮان اﺳﺖ، به این معنا که افزایش نرخ ارز از یک طرف سبب اﻓﺰاﻳﺶ ﺻﺎدرات و اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮان رﻗﺎﺑﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺎﻻﻫﺎي داﺧﻠﻲ شده ﻛﻪ رﻗﻴﺐ وارداﺗﻲ دارﻧﺪ ولی از طرف دیگر سبب اﻓﺰاﻳﺶ هزینه های ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬاري از ﻛﺎﻧﺎل اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﻴﻤﺖ ﻛﺎﻻهاي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اي و واﺳﻄﻪ اي وارداﺗﻲ می شود. همچنین تثبیت نرخ ارز سبب کاهش تقاضای کالاهای داخلی و کاهش صادرات می شود ولی با توجه به اینکه حدود 70 درصد واردات کشور را کالاهای واسطه ای و سرمایه ای تشکیل می دهد (جدول 1)، تورم تا حد زیادی کنترل می شود (البته کوتاه مدت).

جدول (1)- ترکیب کالاهای وارداتی طی سالهای 1389-1396

	1389	1390	1391	1392	1393	1394	1395	1396	سهم از کل واردات
مواد اولیه و کالاهای واسطه ای	39592.6	10436.5	8200.4	6220.3	10436.5	8200.4	6220.3	10436.5	7/64
کالاهای سرمایه ای	40261.92	11533.46	8575.5	1437.31	11533.46	8575.5	1437.31	11533.46	7/17
کالاهای مصرفی	36115.41	8494.97	7791.51	1048.96	8494.97	7791.51	1048.96	8494.97	1/17
کالاهای طبقه بندی نشده	33208.03	7863.8	8255.61	381.55	7863.8	8255.61	381.55	7863.8	3/0

با توجه به تاثیرات متضاد تثبیت و نوسان نرخ ارز بر اقتصاد، استفاده از رویکرد پویایی سیستمی برای ارزیابی تاثیرات این گونه سیاستها بر متغیرهای کلان ضروری به نظر می رسد. در رویکرد پویایی سیستمی ، مساله و مشکلی شناسایی شده و مناسب با مساله مدلسازیی می شود. در واقع هدف محقق از انجام تحقیق و حل مساله ، مرز مدل را تعیین می کند. بنابراین برای اجرای مدل و سناریو سازی نیز متغیرهای سیاستی و متغیرهای هدف متناسب با مساله تعیین می شود.

در این مقاله مساله تاثیر سیاستهای مختلف ارزی بر متغیرهای کلان اقتصادی است و بنابراین نظام ارزی و تغییرات نرخ ارز پارامتر سیاستی و تاثیرات نرخ ارز بر تولید ملی و تراز پرداختها متغیر هدف است. اینکه چرا در اقتصاد ایران دولتها نرخ ارز را این گونه انتخاب می کنند مساله ای دیگر است که در این مقاله به ان پرداخته نشده است و شاید بتوان گفت این سوال را نتوان با رویکرد پویایی سیستیم پاسخ داد زیرا رویکرد پویایی سیستمی محدودیتهای خود را دارد.

5-مدل پیشنهادی

برای محاسبه توليد ناخالص داخلي از سه روش متفاوت مخارج، ارزش افزوده و درآمدی استفاده مي‌شود. روش مخارج از جمله آنهاست که در اين تحقيق از آن استفاده می شود. در قدم اول چارچوب محاسبه توليد ملي در بازار كالا و خدمات بر مبناي تقاضاي كل مدل‌سازي شود. نرخ ارز از دو طريق تقاضای کل و عرضه بر توليد ملي موثر است.

5-1-جانب تقاضا:

نمودار (5)- روابط علّی و معلولی تغییرات نرخ ارز بر تقاضای کل

تقاضاي کل از 4 بخش مصرف کل، مخارج سرمايه‌ اي، مخارج دولتي و خالص صاردات تشکيل شده است. با توجه به اینکه نرخ تورم در ایران طی چهار دهه گذشته همیشه دورقمی بوده است (به جز معدود سالهایی)²¹، بنابراین برای تحلیل تاثیرات بازار ارز بر تراز تجاری از نرخ واقعی ارز استفاده می شود. افزایش نرخ ارز قدرت رقابت محصولات داخلی نسبت به تولیدات خارجی را افزایش می دهد در نتیجه صادرات افزایش و واردات کاهش می یابد . به این ترتیب تراز تجاری و به تبع آن تقاضای کل و تولید ملی افزایش می یابد ( حلقه نرخ ارز- صادرات R1 و نرخ ارز واردات B1). کاهش واردات سبب کاهش درآمد دولت حاصل از تعرفه های وارداتی می شود (حلقه تعرفه واردات- B2) درآمد مالیاتی دولت با افزایش درامد ملی افزایش می یابد و در نتیجه آن بودجه دولت و مخارج دولتی افزایش می یابد ( حلقه تقویت کننده درآمد مالیاتی- تقاضای کل R3). مصرف کل تابع مستقيمي از درآمد ملي است. با افزايش درآمد ملي، مصرف کل افزايش مي‌يابد. براي محاسبه درآمد ملي، ‌ استهلاک و خالص ماليات‌هاي غيرمستقيم را از توليد ناخالص داخلي (عرضه کل) کسر مي‌کنيم. ميزان استهلاک تابعي از حجم توليد ناخالص داخلي است. خالص مالیاتهاتی غیرمستقیم از زیر مدل درآمدهای دولت محاسبه می‌شود (حلقه مصرف R4).

5-2-جانب عرضه

افزايش نرخ ارز سبب افزایش نرخ واقعي ارز در اقتصاد مي‌شود. افزایش نرخ واقعي ارز موجب افزایش قیمت کالاهای وارداتی می شود در نتیجه کالاهاي سرمايه‌اي و واسطه ای با هزینه بیشتری وارد کشور می شود به این طریق انتظار داریم واردات کالاهاي سرمايه‌اي و واسطه ای کاهش مي‌يابد و در بلندمدت مي‌تواند بهره‌وري عوامل توليد و به تبع آن توليد ناخالص داخلي (تقاضاي کل) را کاهش دهد و بالعکس (حلقه تعادلی بهره وری –تولید ملی B3)، به اين معنا که کاهش نرخ ارز واقعي ( عدم تعدیل نرخ ارز اسمی نسبت به افزایش تورم داخلی نسبت به تورم جهانی) از يک سو سبب کاهش صادرات و افزایش واردات مي‌شود و همين امر تقاضای تولید داخل را کاهش مي‌دهد و تولید ملی آسیب جدی می بیند ولی از سوي ديگر به واسطه کاهش قيمت کالاهاي وارداتي، واردات فن‌آوري‌هاي توليدي افزایش مي‌يابد، در نتيجه مي‌توان انتظار افزایش رشد توليد ناخالص داخلي در بلندمدت بود.

كروگمن و تيلور (1976( و ادواردز(1986( بيان مي‌كنند كه در كشورهاي در حال توسعه در صورتي كه امكان توليد نهاده‌هاي اوليه و واسطه‌اي نباشد، كانال هزينه نهاده‌هاي توليد اهميت بيشتري نسبت به ساير كانالها از جمله كانال افزايش قيمت داخلي كالاهاي نهايي وارداتي و كاهش قيمت خارجي كالاهاي صادراتي دارد. لذا به واسطه افزایش نرخ ارز قیمت نهاده های تولیدی و واسطه ای افزایش می یابد، افزايش هزنيه توليد و تورم سبب كاهش تراز حقيقي و در نهايت كاهش تقاضاي داخلي كل خواهد شد. به اين طريق دو كانال متعارض براي اثرگذاري نرخ ارز بر سطح توليد وجود دارد.

افزايش نرخ تورم نرخ بهره واقعي را کاهش مي‌دهد اين امر در مقايسه با نرخ بهره واقعي خارجي، جريان سرمايه‌گذاري‌هاي مستقيم خارجي را در داخل کاهش مي‌دهد. به اين طريق مخارج سرمايه‌گذاري کل و در نتيجه آن تقاضاي کل کاهش مي‌يابد.

نمودار( 6)- روابط علّی و معلولی نرخ ارز جانب عرضه

تغييرات نرخ ارز بر سطح عمومي قيمتها نيز اثر دارد. افزايش نرخ ارز اسمي از طريق افزايش قيمت كالاهاي وارداتي اعم از نهايي و سرمایه اي باعث افزايش سطح عمومي قيمتها خواهد شد که این مساله سبب افزایش تورم داخلی نسبت به میانگین جهانی خواهد شد و در نتیجه می تواند اثر مثبت اولیه افزایش نرخ ارز خنثی شود (حلقه تعادلی تورم - نرخ واقعی ارز B4). همچنین افزایش تورم داخلی سبب کاهش نرخ بهره واقعی سپرده های بانکی می شود، کاهش سود واقعی حاصل از سپرده ها سبب کاهش سپرده گذاری بانکی ، هزینه تامین مالی تولید را بالا می برد در نتیجه تولید کاهش می یابد ( تورم –بهره واقعی B5)

6- بیان روابط ریاضی مدل

در این قسمت اهم روابط ریاضی و توابع بخش ارزی در نرم افزار ونسیم بیان می شود.

با توجه به روابط بالا، TDتقاضاي کل اقتصاد ، Cex مخارج مصرفي، Iex. مخارج سرمايه‌اي، Gex مخارج دولتي، Tca تراز پرداختها، INr نرخ رشد درآمد ملي و IN(0) مقدار اولیه درآمد ملي، NI درآمد ملي rTD مجموع تقاضاي واقعي اقتصاد، r.TDgنرخ رشد تقاضاي واقعي کل اقتصاد‌، rTD(-1) تقاضاي واقعي دوره قبل. Iex.مخارج کل سرمايه‌گذاري از دو جزء DIسرمايه‌گذاري داخلي و FIسرمايه‌گذاري خارجي تشکيل شده است. سرمايه‌گذاري داخلي از دو جزء dI سرمايه‌گذاري ثابت و ste سرمايه‌گذاري متغير (تغيير در موجودي انبار و اشتباهات آماري) تشکيل مي‌شود . s.e r نرخ رشد تغيير در موجودي انبار و اشتباهات آماري، Ir نرخ رشد سرمايه‌گذاري داخلي، Dfiسرمايه‌گذاري مستقيم خارجي است. همچنين rTD مجموع تقاضاي واقعي اقتصاد، r.TDg نرخ رشد تقاضاي واقعي کل اقتصاد‌، rTD(-1) تقاضاي واقعي دوره قبل، همچنين SMOOTH تابع هموارسازي نمايي است كه از دو بخش تشكيل شده است. در بخش اول نام متغير مورد نظر و در قسمت دوم تعداد دوره‌هاي هموارسازي نوشته مي‌شود.

برای اینکه مدل علّی- معلولی قابل اجرا باشد ، نمودارهای جریان حالت را بر اساس نمودارهای علّی ترسیم کرده و روابط ریاضی آن را وارد می کنند. نحوه عملکرد مدلهای پویایی سیستمی به اینگونه است که با تغییر پارامترهای سیاستی ، متغیرهای هدف تغییر می کنند و به این طریق می توان تاثیر سیاستهای مختلف (پارامترها) را بر متغیرهای هدف مشاهده نمود. در این مدل، نرخ ارز اسمی و درصد تغییر نرخ ارز اسمی پارامترهای سیاستی بوده و متغیرهای نرخ رشد ملی و تولید ملی و تراز پرداختها متغیرهای هدف محسوب می شوند.

7-اجرای مدل و تحلیل‌های سیاستی

با استفاده از مدل پوياي سيستمي ذکر شده، مي‌توان تاثیر تغییرات نرخ ارز را بر نرخ رشد توليد ناخالص داخلي ارزيابي کرد. سال مبنا، 1396 در نظر گرفته شده است.²² مدل را براي بازه زماني 1396-1420 با استفاده از نرم‌افزار ونسيم اجراء مي‌کنيم.

سناریوی اول: تثبیت نرخ ارز در مقایسه با جهش چند برابری

با فرض اینکه نرخ ارز اولیه 32000 ریال²³ است. روند تراز تجاری و تولید ناخالص داخلی را با فرض ثبات نرخ ارز تا سال 1420 اجرا می‌کنیم. سپس نرخ ارز را در جهش چند برابری به 100000 ریال افزایش می دهیم.

نمودار( 7)- روند تراز تجاری با فرض ثبات نرخ ارز و جهش چند برابری

$E:\SD\VENSIM\macro model\MACRO ME\GDP Exch. graph\CA 0- 3200 JUMP 10000.png$

با توجه به نمودار (7) در صورت تثبیت نرخ ارز در چند سال اول اجرای مدل به دلیل اینکه صادرات بیش از واردات است تراز پرداختها مثبت ولی در ادامه به دلیل اینکه واردات بیش از صادرات می شود تراز پرداختها منفی می شود. همچنین با توجه به نمودار فوق با افزایش نرخ ارز از 32000 ریال به 100000 ریال تراز پرداختها بهبودی نسبی خواهد داشت . مطالعات پیشین نیز بیان شد²⁴ نوسانات شدید نرخ ارز نتیجه منفی بر صادرات خواهد داشت به گونه ای که تاثیر منفی حاصل از نااطمینانی و نوسانات نرخ ارز بر تراز پرداختها، تاثیر مثبت افزایش نرخ ارز را تا حدی خنثی می کند.

نمودار( 8)- روند تولید ناخالص ملی با فرض ثبات نرخ ارز و جهش چند برابری

$E:\SD\VENSIM\macro model\MACRO ME\GDP Exch. graph\GDP 0-3200 & 10000.png$

سناریوی دوم: تضعیف20 درصدی نرخ ارز

تضعیف پول ملی سبب افزایش قیمت کالاهای وارداتی و ارزان شدن کالاهای داخلی نسبت به مدت مشابه تثبیت نرخ ارز می‌شود. این امر موجب افزایش قدرت رقابت کالاهای تولید داخلی نسبت به مشابه خارجی آن می‌شود بنابراین حجم صادرات افزایش و واردات کاهش می‌یابد. در نتیجه انتظار داریم تراز پرداختها بهبود یابد نرخ ارز را 20 درصد افزایش می دهیم و تاثیر آن را بر تراز تجاری و تولید ناخالص داخلی در مقایسه با شرایط ثبات نرخ ارز بررسی می‌نماییم (نمودار 9).

نمودار( 9)- مقایسه روند تراز تجاری در دو حالت تثبت و افزایش 20 درصدی نرخ ارز

$E:\SD\VENSIM\macro model\MACRO ME\GDP Exch. graph\ca fix & ch initialy.png$

همانطور که در نمودار (9) مشاهده می شود با توجه به تاثیر مثبت افزایش نرخ ارز بر صادرات و تاثیر منفی آن بر واردات، تراز تجاری در بیشتر دوره مورد بررسی مثبت است و فقط در چند سال انتهای دوره شبیه سازی منفی می شود ولی نسبت به تثبیت نرخ ارز وضعیت مناسبتری دارد. از طرف دیگر با توجه به نمودار (10) نرخ رشد تولید ملی به واسطه افزایش نرخ ارز بیش از تثبت آن می شود.

نمودار (10)- مقایسه روند نرخ رشد تولید ناخالص ملی در دو حالت تثبیت و افزایش 20 درصدی نرخ ارز

$E:\SD\VENSIM\macro model\MACRO ME\GDP Exch. graph\growth GDP fix & initial ch..png$

سناریوی سوم: تضعیف مداوم نرخ ارز

نرخ ارز را به طور متوالی طی سالیان مختلف افزایش می دهیم. به گونه ای که در سال اول 20 درصد و طی سالیان مختلف هر سال بر اساس مابه التفاوت تورم داخلی از تورم جهانی نرخ ارز را افزایش داده می شود. با توجه به نمودار (11) همواره تراز پرداختها در کل دوره شبیه سازی روند مثبت دارد

نمودار( 12)- مقایسه روند تراز تجاری در سه حالت تثبیت ، تضعیف یکباره و تضعیف متوالی نرخ ارز

$E:\SD\VENSIM\macro model\MACRO ME\GDP Exch. graph\CA fix & init CH & EV yr.png$

با توجه به اینکه تراز تجاری، یکی از اجزاء تشکیل دهنده تولید ناخالص ملی است اثرات متفاوت تغییرات نرخ ارز را بر تولید ملی بررسی می‌نماییم. با توجه به تاثیرپذیری متفاوت صادرات و واردات از تغییرات نرخ ارز و بهبود نسبی تراز تجاری در افزایش مداوم نرخ ارز،‌ انتظار بر این است که تولید ناخالص ملی بهبود یابد (نمودار 13).

نمودار( 13)- مقاسیه روند نرخ رشد تولید ناخالص ملی در سه حالت تثبیت ، افزایش یکباره و افزایش متوالی نرخ ارز

$E:\SD\VENSIM\macro model\MACRO ME\GDP Exch. graph\GDP rate fix & init CH & EV yr...png$

نتیجه گیری

با توجه به اهميت نرخ ارز در اقتصاد و انتخاب صحيح نظام ارزي مناسب، تلاش شده است تا با معرفي و برآورد مدل پویایی سیستمی ارتباط بين نوع سیاستهای ارزی با توليد ملی بررسي شود و سپس نظام ارزي مطلوب براي اقتصاد ايران معرفي و پيشنهاد شود. با استفاده از مدل پوياي سيستمي ذکر شده، مي‌توان تاثیر کاهش نرخ ارز را بر تراز پرداختها و توليد ناخالص داخلي ارزيابي کرد. سال مبنا، 1396 در نظر گرفته شده است. برای تحلیل حساسیت، مدل را براي بازه زماني 1396-1420 با استفاده از نرم‌افزار ونسيم در چهار حالت متفاوت نرخ ارز اجراء شد.

با فرض اینکه نرخ ارز اولیه 32000 ریال²⁵ است. روند تراز تجاری و تولید ناخالص داخلی را با فرض ثبات نرخ ارز تا سال 1420 اجرا می‌کنیم. سپس نرخ ارز را در جهش چند برابری به 100000 ریال افزایش می دهیم. در صورت تثبیت نرخ ارز در چند سال اول اجرای مدل به دلیل اینکه صادرات بیش از واردات است تراز پرداختها مثبت ولی در ادامه به دلیل اینکه واردات بیش از صادرات می شود تراز پرداختها منفی می شود. همچنین با افزایش نرخ ارز از 32000 ریال به 100000 ریال تراز پرداختها بهبودی نسبی خواهد داشت . تغییرات شدید نرخ ارز نتیجه منفی بر صادرات خواهد داشت به گونه ای که تاثیر منفی حاصل از نااطمینانی و نوسانات نرخ ارز بر تراز پرداختها، تاثیر مثبت افزایش نرخ ارز را تا حدی خنثی می کند.

ارز را 20 درصد افزایش می دهیم و تاثیر آن را بر تراز تجاری و نرخ رشد تولید ناخالص ملی در مقایسه با شرایط ثبات نرخ ارز بررسی می‌نماییم. با توجه به تاثیر مثبت افزایش نرخ ارز بر صادرات و تاثیر منفی آن بر واردات، تراز تجاری در بیشتر دوره مورد بررسی مثبت است و فقط در چند سال انتهای دوره شبیه سازی منفی می شود ولی نسبت به تثبیت نرخ ارز وضعیت مناسبتری دارد. از طرف دیگر نرخ رشد تولید ملی به واسطه افزایش نرخ ارز بیش از تثبت آن می شود.

نرخ ارز را به طور متوالی طی سالیان مختلف افزایش می دهیم. به گونه ای که در سال اول 20 درصد و طی سالیان مختلف هر سال بر اساس مابه التفاوت تورم داخلی از تورم جهانی نرخ ارز را افزایش داده می شود. نتایج مدل نشان می دهد همواره تراز پرداختها در کل دوره شبیه سازی روند مثبت دارد. با توجه به تاثیرپذیری متفاوت صادرات و واردات از تغییرات نرخ ارز و بهبود نسبی تراز تجاری در نظام ارزی مدیریت شناور شده ، ‌نتایج مدل نشان می دهد نرخ رشد تولید ناخالص ملی نسبت به دیگر سیاستهای ارزی بهتر شود.

با توجه به ماهيت نرخ واقعي ارز و اثرات نامتقارن آن بر تراز پرداختها و به تبع آن توليد ناخالص داخلي، به شرطي افزایش نرخ ارز تاثير مثبتي بر توليد ناخالص داخلي خواهد داشت كه درصد تغييرات نرخ ارز رسمي بيش از مابه التفاوت نرخ تورم داخلي از نرخ تورم خارجي باشد. در اين صورت انتظار داريم با افزایش نرخ ارز، تراز پرداختها و توليد ناخالص داخلي نسبت به تثبيت نرخ ارز رسمي بهبودي نشان دهد.

توصیه های سیاستی:

-ایجاد سازوکار بازار جهت تعیین نرخ ارز بر اساس توان داخلی اقتصاد با حداقل مداخله بانک مرکزی (دولت)

- اعمال سیاستهای ارزی مدیریت شناور توسط بانک مرکزی و پرهیز شدید از چند نرخ کردن بازار ارز

-اعمال سياست لنگر نرخ تورم توسط بانک مرکزی برای تحقق ثبات و پایداری در بازار ارز

-تلاش برای بهبود فضای کسب و کار و حمایت از صادرات با هدف افزایش منابع ارزی و اشتغال

- با توجه به آثار بلندمدت سیاست های ارزی برتولید ناخالص داخلی، هرگونه تغییر نرخ ارز می بایست در افق بلند مدت در قالب مدلهای سیستمی و اینده نگر در اقتصاد ایران تحلیل شود تا اثار منفی اعمال سیاستها به حداقل برسد.

توجه به این نکته حائز اهمیت است که انتخاب نظام ارزی مناسب و پایبندی به آن، علت تامّه در رشد تولید ملی نیست بلکه در یک نگاه سیستمی، جهت تحقق رونق و جهش تولید، تمامی بخش‌ها و سیاستهای اقتصادی و سیاسی باید به نحو صحیح عمل نمایند و عملکرد صحیح هر بخش در تحقق آن هدف، مستقلا مهم است.

منابع

- امینی ، علیرضا، زارع ، سحر (1396) تحلیل نقش نرخ واقعی ارز و نوسانات آن بر صادرات صنعتی ایران نشریه اقتصاد مالی، سال یازدهم شماره ۳۸ صص ۹۹ -۱۲۰

- اﻳﺠﺎدي ، بهرنگ. (1388)." ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ درآﻣﺪﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ در اﻳﺮان ﺑﺎ روﻳﻜﺮدﭘﻮﻳﺎﻳﻲ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ" ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻘﻄﻊ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ اﻟﻐﺪﻳﺮ ، داﻧﺸﮕﺎه تبریز.

- ﭘﻮرﻣﻌﺼﻮﻣﻲ، سعید (1389)، "ﻳﻚ ﻣﺪل دینامیک ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮاي ﺗﺠﺰﻳﻪ وﺗﺤﻠﻴﻞ اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻴﺴﺘﻢ - اﻧﺮژي اﻳﺮان" ﺷﺮﻳﻒ ، ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ، شماره 2، 1-26.

- تمیزی، علیرضا ، شهبازی ، ساناز(1397) بررسی تاثیر نوسان نرخ ارز بر بخش گردشگری ایران نشریه گردشگری و توسعه، سال هفتم شماره ۴ صص- 1-17

- توکلیان، حسین، افضلی وجیه(1395) مقایسه عملکرد اقتصاد کلان در رژیم های مختلف ارزی ، پژوهشنامه اقتصادی، پیاپی ۶۱ (تابستان)، ص ۷۷ .

- جلایی، سید عبدالمجید ، نجاتی، مهدی ، ه باقری ، فرخنده(1395)بررسی تاثیر تکانه های نرخ ارز بر سرمایه گذاری و اشتغال در ایران با رهیافت مدل های تعادل عمومی قابل محاسبه فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، سال شانزدهم شماره ۲ -تابستان

- ﺣﺎﺟﻲ ﻏﻼم سریزدی، علی (1390)، " ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﻮرم ﺑﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روﻳﻜﺮد ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ ﻫﺎي ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ" ، اوﻟﻴﻦ ﻛﻨﻔﺮاﻧﺲ ﻣﻠﻲ روﻳﻜﺮد ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ در اﻳﺮان، ﺷﻴﺮاز، 7 و 8 دي

- راسخي سعيد، شهرزادي ميلاد و عبداللهي محمدرضا، (1391) اثر نامتقارن نرخ ارز و نوسان آن بر صاردات غيرنفتي ايران، پژوهش‌هاي رشد و توسعه اقتصادي، شماره 7.

- طهرانچیان ، امیر منصور، راسخی، سعید ، مصطفی پور، یلدا(1397) اثرات آستانه ای نوسانات نرخ ارز بر ارزش افزوده بخش های اقتصاد ایران فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، پیاپی ۲۸ (زمستان)، صص 61-85

- طهرانچیان، امیر منصور، راسخی، سعید و مصطفی پور یلدا ( 1397) اثرات آستانه ای نوسانات نرخ ارز بر ارزش افزوده بخش های اقتصاد ایران فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، پیاپی ۲۸ صص ۶۱ -۸۵

- عزیز نژاد صمد و کمیجانی، اکبر (1396)تغییرات نرخ ارز و اثر آن بر نوسانات متغیرهای منتخب اقتصاد کلان در ایران فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، سال هفدهم شماره ۱ ، صص ۱۲۱ –۱۴۳

- عزیزنژاد، صمد؛ هرورانی، حسین؛نادعلی، محمد (1389). بررسی تاثیر پایه پولی با تاکید بر فروش تکلیفی ارز توسط بانک مرکزی، ‌مجله مجلس و راهبرد ، پاییزوزمستان 1389 - شماره 64، ‌ص 101 – 126.

- كميجاني اكبر, سبحانيان سيدمحمدهادي, بيات سعيد (1391)، اثرات نامتقارن رشد درآمدهاي نفتي بر تورم در ايران با استفاده از روش VECM، پژوهشنامه اقتصادي، شماره45 ; ص 201 تا 226

- محمدزاده پ، اصغرپور ح، بهشتی م و رضازاده ع.( 1390). بررسی مدل پولی تعیین نرخ ارز در کشورهای منطقه MAENA: رویکرد همانباشتگی تابلویی. فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران، سال شانزدهم، شماره 49: 151-175.

- مروت ، حبیب ، شاه حسینی ، سمیه، فریدزاد ، علی(1396)، بررسی آثار تغییرات نرخ ارز بر تولید بخش های مختلف اقتصاد ایران فصلنامه مجلس و راهبرد، پیاپی ۹۱-پاییز

- مطهری، محب الله ، لطفعلی پور، محمدرضا، احمدی شادمهری محمدطاهر(1396) اثرات نرخ ارز واقعی بر رشد اقتصادی در ایران: یافته هایی جدید با رویکرد غیرخطی فصلنامه نظریه های کاربردی اقتصاد، سال چهارم شماره ۴ (زمستان)، صص ۱۷۵ -۱۹۸

- معیری، فرزاد، زاینده رودی، محسن، جلایی اسفندآبادی، سیدعبدالمجید ، محرابی ، حسین (1396)بررسی تاثیر جهش پولی نرخ ارز بر وقوع چرخه های تجاری در اقتصاد ایران (با استفاده از روش تجربی لوکاس و مدل رگرسیون خودتوضیح برداری) نشریه مدلسازی اقتصاد سنجی، سال دوم شماره ۳ (پیاپی ۶، تابستان ) صص ۹ -۳۱.

- معیری، فرزاد، زاینده رودی، محسن ، جلایی اسفندآبادی، سید عبدالحمید، مهرابی بشر آبادی ، حسین (1397)،بررسی تاثیر جهش پولی نرخ ارز بر فعالیت های عمده و اصلی اقتصاد در ایران فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، سال هجدهم شماره ۲ ، ۷صص ۱۰۵ -۱۲۴

- Ahmad Fida B, Ali Shah S.Z and M. Zakaria.(2012). Estimating Equilibriub Real Exchange Rate Through NATREX Approach: A Case of Pakistan. J. Basic. Appl. Sci. Res.، 2(4)3642-3645، 2012.

- Ajmad, R. D, M., & Qayyum, A. (2011). Pakistan: Breaking out of stagflation into sustained growth. Pakistan instittute of development economics Islamabad Pakistan. The Lahore Journal of Economics. 16: 13-30

- Alagidede, P., & Ibrahim, M. (2017). On the causes and effects of exchange rate volatility on economic growth: Evidence from Ghana.Journal of African Business, 18(2), 169-193.

- Aman, Q., Ullah, I., Khan, M. I. & Khan, S. (2017). Linkages between approach). European Journal of Law and Economics, 44(1), 157-164.

- Asseery, A. and Peel, D.A. (1991) “The Effects of Exchange Rate Volatility on Exports: Some New Estimates”, Economic Letters, 37(2),pp. 173–177.

§ Bailey, M.J., Trvias, G.S. and Ulan, M. (1987) “The Impact of Exchange Rate Volatility on Export Growth: Some Theoretical Considerations and the Empirical Results”, Journal of Policy Modeling, 9(1), pp. 225–244.

§ Barguellil, A. Ben-Salha, O., and Zmami, M. (2018). “Exchange Rate Volatility and Economic Growth”. Journal of Economic Integration, 33, 1302-1336

- Barlas,Y,(2002) System dynamics: systemic feedback modeling for policy analysis in knowledge for sustainable development—an insight into the encyclopedia of life support systems. Paris, France, Oxford, UK: UNESCO Publishing—Eolss Publishers.

- Blinder. A. S., & Rudd. J. B. (2010).The supply-shock explanation of the great stagflation revisited. Paper presented at the NBER conference on the great inflation, Woodstock, VT, February revision.

- chen,ching ho;Liu,Wei-lin;Liaw,Shu-liang;yu,Chien-Hwa, (2005) Development of a dynamic strategy planning theory and system for sustainable river basin land use management, Science of the Total Environment, 17,pp1-21.

- Chit M.M, Rizov M and Willenbockel D, (2010). Exchange Rate Volatility and Exports: New Empirical Evidence from the Emerging East Asian Economies, The World Economy

- Chung-Rou , F., & Shih-Yi, Y. (2013). The impact of oil price shocks on the large emerging countries' stock prices: Evidence from China, India and Russia. International Review of Economics & Finance . China economic review, 34, 293-310.

§ Cooper, R. N. (1971), "Currency development in developing countries", International Finance section, Princeton University, Essay in International Finance, 86

- Dornbusch,R,(1988),"Open Economy Macroeconomics",2nd edition, New York .

- Fang, W.S., Lai, Y.H. and Miller, S.M. (2006) “Export Promotion through Exchange Rate Changes: Exchange Rate Depreciation of Stabilization?”, Southern Economic Journal, 72(3), pp. 611–626.

- Forrester, J. W. (1968) Principles of systems (Second preliminary edition). Cambridge, MA: Wright-llen

- Forrester, J. W. (1969) Urban dynamics. Cambridge, MA: The M.I.T. Press.

- Hassanain K. (2006). "Monetary Control in the UAE", United Arab Emirates University Department of Economics, P.O.Box 17555, Alain, U.A.E.

- Lane D.C &Oliva. R, (1998) The greater whole: Towards a synthesis of system dynamics and soft systems methodology, European Journal of Operational Research,no 107,pp214-235.

- Meade,J,E,(1951),"The Theory of International Economy Policy I: The Balance of Payment",
Oxford University Press

- Morecraft John(2007), Strategic Modeling and Business Dynamics, Chapter 10: Model validity, mental models and learning, John Wiley,.Press, Inc.

- Radzicki, Micheal J(1972). “Expectation Formation and Parameter Estimation in Uncertain.Phelps-Brown, E.H The Underdevelopment of Economics, The Economics, The Economic Journal, vol. 82,p.6

- Siregar R. (2011). The Concepts of Equilibrium Exchange Rate: A Survay of Literature. Staff Paper No.81.

- Sterman John(2001), System Dynamics Modeling: Tools for Learning in A Complex World, California Management Review, Vol. 43 No. 4, Summer.

- Tang, B. (2015). Real exchange rate and economic growth in China: A Cointegrated VAR Approach. Munich Personal RePEc Archive

- Thurow, L. (1983), Dangerous Currents. New York: Random House, pp 104-107 See also: Leontief, W.(1971), Theoretical Assumptions and No observed Facts., American Economic Review, vol. 61(1), pp.1-7

- Yamada, H. (2013), "Does the Exchange Rate Regime Make a Difference in Inflation Performance in Developing and Emerging Country?: the Role of Inflation Targeting", Journal of International Money and Finance, Vol. 32, PP.

- Yamaguchi, K. (2003), "Principle of accounting systems", presented at the 21nd international conference of SYSTEM DYNAMICS Socity, Newyork city, USA, July 20-24.

§ Yamaguchi, K. (2004), " Money supply and creation of deposits", presented at the 22nd international conference of SYSTEM DYNAMICS Socity, University of Oxford, England, July 25-29.

- Yamaguchi, K. (2012), "Does money matter on the formation of business cycles and economics recession?", presented at the 30nd international conference of SYSTEM DYNAMICS Socity, st. Gallen, Swithcherland, July 22-26.

- Yamaguchi, K. (2012), "On the monetary and financial stability under a public money system", presented at the 30nd international conference of SYSTEM DYNAMICS Socity, st. Gallen, Swithcherland, July 22-26.

- Yamaguchi, K. (2013) money and macroeconomics dynamics, Japan futures research center, AWAJI. Island, Japan.

- Yamaguchi, Kaoru, (2011), “ working of a public money system of open macroeconomies – modeling the American monetary act completed – ( a Revised version)”, Doshisha University Kyoto 602-8580, Japan.

- Yamaguchi, Kaoru,(2007), “ balance of payments and foreign exchange dynamics–SD macroeconomic modeling”, Doshisha University Kyoto 602-8580, Japan.

[1] - استادیار علوم اقتصادی، دانشگاه بین المللی اهل بیت (ع)، تهران(نویسنده مسئول) mghaffaryfard@abu.ac.ir

[2] - استادیار، گروه اقتصاد، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

[3] - Guitian,1976

[4] -Durnbusch,1986

[5] - mendoza

[6] - Meade,J,E,1951

[7] - tang

[8] - Chikeziem, F., Ikenna, U

[9] - Aman, Q., Ullah, I., Khan, M. I. & Khan, S

[10] - Alagidede, P., & Ibrahim, M

[11] - Barguellil, A. Ben-Salha, O., and Zmami, M

[12] -Fang, w.s., lai, y.h. and miller, s.m. (2006)

[13] - Barlas,Y,(2002

[14] - Forrester, J. W. (1969)

[15] - Forrester, J. W. (1968)

[16] - chen,ching ho;Liu,Wei-lin;Liaw,Shu-liang;yu,Chien-Hwa, (2005)

[17] -. ﻧﺮخ ارز واقعی ﻣﺆﺛﺮ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﺴﺒﺖ وزﻧﻲ ﻧﺮخ ارز ﻳﻚ ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻧﺮخ ارز در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻃﺮف ﺗﺠﺎري آن ﻛﺸﻮر ﺿﺮﺑﺪر ﻧﺴﺒﺖ ﺷﺎﺧﺺ ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪه درآن ﻫﺎ. وزن این شاخص علارت است از سهم متوسط تجارت با آن کشور.

[18] - آمار بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

[19] - منبع : بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

[20] - منبع : بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

[21] - داده های سری زمانی بانک مرکزی ایران طی سالهای مختلف

[22] - با توجه به اینکه آخرین آمار منتشر شده بانک مرکزی سال 1396 است به همین دلیل سال 1396 سال شروع مدلسازی درنظر گرفته می شود.

[23] - نرخ ارز در سال شروع مدل

[24] -Fang, w.s., lai, y.h. and miller, s.m. (2006)

[25] - نرخ ارز در سال شروع مدل

1-1	TD= Cex+Gex+Iex.+Tca	Billion rial
1-2	Cex= α (NI)+Ds	Billion rial
1-3	NI= INTEG)NIIN r,NI(0))	Billion rial
1-4	Gex= Gcu+G In	Billion rial
1-5	Iex=DI+FI	Billion rial
1-6	DI=(I(0)Ir)+ste	Billion rial
1-7	FI=Dfi	Billion rial
1-8	Ir= constant	percent
1-9	s.e r= constant	percent
1-10	ste= INTEG( s er(o) s. e. r,s er(o((	Billion rial
1-11	rTD= TD/(1+f.r.TD)	Billion rial
1-12	r.TDg= (r TD-rTD(-1))/rTD(-1)	percent
1-13	rTD(-1)=DELAY FIXED(r TD, 1, r TD(	Billion rial
1-14	Ir= constant	percent
1-15	s.e r= constant	percent

Share To

Article Url