• صفحه اصلی
  • عوامل موثر بر تولید و عرضه مسکن تحت تاثیر نرخ ارز و تحریم

اشتراک گذاری

آدرس مقاله


کد مقاله : tscr-49710 بازدید : 212 صفحه: 61 - 92

نوع مقاله: پژوهشی

عوامل موثر بر تولید و عرضه مسکن تحت تاثیر نرخ ارز و تحریم

محورهای موضوعی :

مهرداد محمودیان زمانه 1 * , محمد جعفری 2 , مرتضی عزتی 3

1 - دکتری اقتصاد، دانشگاه لرستان
2 - دانشیار گروه اقتصاد، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران
3 - پژوهشکده اقتصاد/تربیت مدرس

تاریخ دریافت : 1402/08/25 تاریخ پذیرش : 1402/10/23 تاریخ انتشار : 1403/12/26

کلید واژه: کلید واژه¬ها: تولید, عرضه مسکن, ارز, تحریم اقتصادی, تورم,

چکیده مقاله :

بخش مسکن در بسیاري از کشورها از جمله ایران یکی از ارکان اصلی اقتصاد است. این بخش نقش مهمی در توسعه اقتصادي، اشتغال و سطح رفاه خانوارها دارد. در پی تحریم¬ها، با محدودیت در بخش خارجی، نرخ ارز تغییر کرده و در پی آن بازار دیگر دارایی¬ها از جمله عرضه مسکن تغییر می¬کنند. ارتباط متقابل میان بازار مسکن، نرخ ارز و تحریم¬های اقتصادی باعث شده، به بررسی عوامل موثر بر تولید و عرضه مسکن تحت تاثیر نرخ ارز و تحریم بپردازیم. روش مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل داده¬ها رگرسیون به ظاهر نامرتبط (SUR) است. مدل با داده-های فصلی استانی سال¬های 1390 تا 1400 برآورد شده است. یافته¬های این پژوهش نشان می-دهد تولید ناخالص داخلی، قیمت مسکن و تعداد پروانه¬های ساختمانی صادرشده بر عرضه مسکن اثر مثبت و نرخ ارز و تحریم برعرضه مسکن اثر منفی داشته¬اند. تورم و تحریم، نرخ ارز را افزایش و صادرات، نرخ ارز را کاهش داده است. بر این پایه تحریم هم اثر مستقیم و هم از مسیر نرخ ارز اثر غیر مستقیم بر کاهش عرضه مسکن داشته است.

چکیده انگلیسی:

Mehrdad Mahmoudian Zamaneh Mohammad Jafari Morteza Ezzati Abstract Aim and Introduction: The housing sector is one of the main pillars of the economy in many countries, including Iran. This sector plays an important role in economic development, employment and the welfare level of households. As a result of the sanctions, with restrictions on the foreign sector, the exchange rate changes, and as a result, the market of other assets, including the supply of housing, changes. The interrelationship between the housing market, exchange rate and economic sanctions has made us investigate the factors affecting the production and supply of housing under the influence of the exchange rate and sanction. The method used for data analysis is the seemingly unrelated regression (SUR). The findings of this research show that the price of housing, the number of issued building permits and inflation have a positive effect on the supply of housing, and the exchange rate, sanctions and the price of construction materials have a negative effect on the supply of housing. Imports and embargoes have increased the exchange rate and exports have decreased the exchange rate. On this basis, the embargo has both a direct effect and an indirect effect on the reduction of housing supply through the exchange rate. Methodology: Different methods can be used to estimate the model of the equations of this study, such as single equation methods or methods of solving simultaneous equations, whose estimates are different. The most common methods of solving simultaneous equations are the two-stage and three-stage least squares regression methods, as well as apparently unrelated regression, which is used when there is a relationship between the error part of the equations Or there is a simultaneous correlation. The method discussed in this research is the model of apparently unrelated regressions (SUR) or apparently unrelated regression equations (SURE), which was proposed in 1962 in econometrics. It is used in this review. Findings: The findings of this research show that housing price variables, the number of building permits issued, and inflation have a positive effect on the housing supply, while the exchange rate, sanctions, and the price of construction materials have a negative effect on the housing supply. Imports and embargoes have increased the exchange rate and exports have decreased the exchange rate. On this basis, the embargo has both a direct effect and an indirect effect through the exchange rate on the reduction of housing supply. Discussion and Conclusion: In the preliminary results, the estimate for the first equation of the average effect of labor wages as a part of the production cost was not significant. But in estimates, the effect of the price of construction materials is significant. This variable was removed from the model. It can be said that one of the reasons for the non-significance of the wage variable is its low relative growth compared to the growth of housing prices and the growth of construction materials. On the other hand, the share of wages in housing construction costs is much lower than the costs of materials and other costs. This causes the wage rate in Iran to be less effective in housing supply. It can also be said that an increase in the provincial GDP, housing prices and the number of building permits issued increases housing supply. The results of the second equation show that exports, imports, sanctions index, liquidity volume and provincial gross domestic product explain 99% of exchange rate changes. It is worth mentioning that the increase in exports and the sanctions index increases the exchange rate, but with the increase in imports, the exchange rate decreases, which shows the negative relationship between the exchange rate and imports. Since the exchange rate increases under the influence of the sanctions and the exchange rate has a negative effect on the housing supply, it can be said that the sanctions have a direct effect on the economic activities of supply and demand due to the disruption of security, certainty and economic stability. Housing has an effect on the supply of housing due to the change in the exchange rate.

منابع و مأخذ:

- Abolhasani, A. Ebrahimi, I. Pour Kazemi, M. H. & Bahrami Nia, E (2017). "The Effect of Oil Shocks and Monetary Shocks on Production and Inflation in The Housing Sector of The Iranian Economy: New Keynesian Dynamic Stochastic General Equilibrium Approach", Economic Growth and Development Research, 25:109-128.(In Persian).
- Abolhasani, P. (2021). "Estimating and comparing the utilization of production capacity in Iran's factory industries in the private and public sectors, master's thesis", Allameh Tabatabai University.(In Persian).
- Alavi, S. y. (2016). "Typology of unilateral US sanctions against Iran during Obama's presidency", Islamic Revolution Studies Quarterly, 45:51-70.(In Persian).
- Al-Mawali, N. Hasim, H. M. & Al-Busaidi, K. (2016). Modelling the impact of the oil sector on the economy of sultanate of Oman. International Journal of Energy Economics and Policy, 6(1), 120-127.
- Ashraf Ganjoui, R. & iranmanesh, S. (2022). "Extraction of a quantitative index of economic sanctions against the Islamic Republic of Iran", Econometric modeling, 26:67-94.(In Persian).
- Aslani, P. & Asdalahi, A. (2015). "Evaluation of the impact of economic sanctions channels on housing prices in Iran", Housing Economics Quarterly, 52: 107-134.(In Persian).
- Badcock, B. (2018). "Urban Planning and the Housing Market". International Perspectives for Policy and Practice.
- Baniasadi, M. (2022). "An analytical look at the effect of economic sanctions on Iran's trade in agricultural products", Quarterly Journal of Development Strategy, 69:181-213.(In Persian).
- Bastin, H. Thabet, S.A. Salehi, M. & Hosseinpour, A. (2019). "Comparative analysis of monetary policy transmission channels in Iran's economic sanctions: quantile regression approach". Applied Economics, 34 and 35:31-46.(In Persian).
- Blackley, D. M. (1999). "The long-run elasticity of new housing supply in the United States: Empirical evidence for 1950 to 1994"; Journal of Real Estate Finance and Economics, 18: 25-42.
- Caruso, Raul, 2003, The impact of international economic sanctions on trade: An empirical analysis. Peace Economics, Peace Science and Public Policy, 9 (2).
- Cullingworth, John Barry. (1960), 5 BMC Public Health Housing Needs and Planning Policy. London: Routledge and Kegan Paul, Ltd.
- Dizaji, S. F. & Farzanegan, M. R. (2018). "Do sanctions reduce the military spending in Iran? " (No. 31-2018). MAGKS Joint Discussion Paper Series in Economics.
- Dizaji, S. F. & Farzanegan, M. R. (2021). "Do sanctions constrain military spending of Iran? ". Defence and Peace Economics, 32(2), 125-150.
- Eyler, R. (2007). Economic sanctions: international policy and political economy at work: Springer.
- Ezzati, M. & Salmani, U. (2015). "Estimating the effect of economic sanctions on Iran's economic growth", Basij Strategic Studies Quarterly, 67, 69.(In Persian).
- Ezzati, M. & Salmani, U. (2017). "The welfare effects of economic sanctions on final consumers of goods and services in Iran", International Journal of Environmental And Science Education, 7 (2) .(In Persian).
- Ezzati, M. (2016). "Analyzing Direct and Indirect Effects of Economic Sanctions on I. R. Iran Economic Growth: Focusing on the External Sector of the Economy", Open Journal of Marine Science, 6: 457-471.(In Persian).
- Ezzati, M. Heydari, H. & Moridi, p. (2020). "Investigating the effect of economic sanctions on the production and employment of Iran's industrial sector", Strategic and Macro Policy Quarterly, 1: 38-65.(In Persian).
- Ezzati, M. kazemi Mehrabadi, A. (2017). "The Effect of Economic Sanctions from the Banking Channels (Monetary) On the Industrial Production of Iran", International Journal of Economic Perspectives, 11(3): 801-809.(In Persian).
- Ezzati, Morteza.; Heydari, Hassan., & Moridi, Parvin. (2019). Investigating the effect of economic sanctions on the production and employment of Iran's industrial sector. Strategic and Macro Policy Quarterly, 8(29), 38-65.(in Persian).
- Fazalali, Z. Portaheri, M. & Ruknuddin Iftekhari, A. (2018). "Survey of Rural Housing Changes in Mazandaran Province", Human Geography Research Quarterly, 104:354-339.(In Persian).
- Gholizadeh, A. A. & Ghanbari, S. (2017). "Investigating the effect of housing assets on household consumption expenditure components in Iran", Housing Economics Quarterly, 61:51-76.(In Persian).
- Gholizadeh, A. A. Manochehri, S & Jafariseresht, D. (2022), "Time-varying effects of factors influencing speculation in Iran's housing market: state-space models", Econometric Modeling Quarterly, 28:119-142.(In Persian).
- Golliard, M. M. (2013). Economic Sanctions: Embargo on Stage. Theory and mpirical Evidence. Ph.D. thesis. Tampere University. Finland.
- Greene, W. H. (2002). Econometric Analysis (5th Ed.). Prentice Hall. New Jersey. ISBN: 0-13-066189- 9.
- Ha, L.T. & Hoang, D.P. (2021). Economic Sanctions and Environmental Performance: The Moderating Role of Financial Market Development and Institutional Quality, Environmental Science and Pollution Research, 29, 19657-19678.
- Ha, L.T. & Nam, P.X. (2021). An Investigation of Relationship between Global Economic Sanction and Life Expectancy: Do Financial and Institutional System Matter?, Development Studies Research, 9.
- HasanGoodarzi, S. & Armanmehr, M. R.(2019). "Market analysis and forecasting of housing prices in Tehran".
- Iranian economic issues, 2:79-103.(In Persian).
- Hatfi-Majumard, M. & Mehrara, M. (2020), "Bubble migration between currency market and housing market", Economic Research Quarterly, 77: 67-102.(In Persian).
- Hatipoglu, E. Considine, J. & AlDayel, A. (2022). Unintended Transnational Effects of Sanctions: A Global Vector Autoregression Simulation. Defence and Peace Economics, 1-17.
- Havasbeigi, F. Asgari, H. & Oshni, M. (2021). "The effect of economic sanctions on the size of the informal economy in Iran", Journal of Development and Capital, 6:1-18.(In Persian).
- Heydari, H. & Soori, A. R. (2011)". Analyzing the Relation between Bank Deposit Rates and House Prices in Iran"
- , Economic Research, 92:65-92.(In Persian).
- Housing & Urban Development (HUD) (2017). Affordable Housing. Portal.HUD.gov.
- https://portal.hud.gov/hudportal/HUD?src=/program_offices/comm_plan ning/affordablehousing/.
- Hufbauer, Gary Clyde, Jeffrey J. Schott, Kimberly Ann Elliott, & Barbara Oegg (2007). economic sanctions reconsidered, 3rd ed., Peterson institute for international economics, Washington DC.
- Iranmanesh, S. Salehi Asfiji, N. & Jalaii Esfandabadi, S. M. (2021). "Ranking of economic sanctions against the Islamic Republic of Iran using the opinion of selected activists and graduates of international economics", Majles and Strategy Quarterly, 108: 257-296.(In Persian).
- Jiboye, A. D. (2011). "Urbanization challenges and housing delivery in Nigeria: The need for an effective Policy framework for Sustainable Development". International Review of Social Sciences and Humanities, 2(1), 176-185.
- Karimi, E. Faturechi, Z. & Hasanzadeh Mahmudabad. M. (2021). "Examining the effect of time and severity of United Nations and United States sanctions on the misery index of the target countries", Economic Research Quarterly, 2: 151-180.(In Persian).
- Kazrouni, S. A. & Khazri, E. (2017), "Investigation of the effect of economic sanctions on the import of capital, intermediate and consumer goods in Iran during the period 1360-1392", Majles and Strategy Quarterly, 93:393-420.(In Persian).
- Khalili Iraghi, M. (2012). "An Introduction to Housing Economics", University of Tehran Printing and Publishing Institute.(In Persian).
- Kyomorthi, M. Ahmadi Shadmehri, M. T. Salimifar, M. & Abrishmi, H. (2019). "Investigating the effect of financial and energy sanctions on the production gap in Iran's economy", Iranian Economic Research Quarterly, 79:33-66.(In Persian).
- Laman, K. (2020). "Comparative Analysis of Financial Sanctions Against Russia And Iran". Bachelor’s Studies. Institute Department of Political Studies.DOI:10.13140/RG.2.2.18654.46408.
- Laudati, D. & Pesaran, M. H. (2021). Identifying the Effects of Sanctions on the Iranian Economy Using Newspaper Coverage.
- Mahdilo, A. Abolhasani, A. & Rezaei, M. (2019), "Ranking of types of economic sanctions and estimation of sanctions risk index using fuzzy hierarchical analysis method", Quarterly Journal of Applied Economic Theories, 2:47-72.(In Persian).
- Maleki, B. (2016). "Analysis of Iran's Housing Market", Tehran, Publisher: Industrial Management rganization.(In Persian).
- Malpezzi, S.(1990). Urban Housing And Financial. Markets: Some International, Funding Communiy Initiatives, London: Earthscan
- Manzarzadeh Tamam, H. Abbaszadeh, M. R. Hesarzadeh, R. & Malek Al-Saadati, S. S. (2022). "Effects of some macroeconomic variables on the performance indicators of selected industrial companies of the Tehran Stock Exchange during the sanctions periods (before and after the JCPOA)", Monetary and Financial Economics, 24:37-60.(In Persian).
- Manzoor, D. & Mustafapour, M. (2013). "Rereading unfair sanctions: characteristics, goals and measures", Financial and Economic Policy Quarterly, 2: 21-42.(In Persian).
- Mishkin, F. (1995). "Symposium on The Monetary Transmission Mechanism". Journal of Economic Perspectives, 9(4), 3-10.
- Moeeni, S. Sharifi, A. Mozafari Shamsi, H. & Mohammadi, V. (2021). "The Impact of Iran Oil Sanctions on the Exchange Rates: An Analysis Using Google Search Index". Iranian Economic Review, 25(3), 397-417.
- Mohebati, Y. (2018). "Investigating economic sanctions and their effect on Iran's economy", Quarterly Journal of Management and Accounting Studies, special issue, 46-63.(In Persian).
- Moradi, M. Ahangari, A. M. & Arman S. A. (2018). "Co-movement and causality between asset markets (housing market and financial assets) in the Iranian economy: a wavelet analysis approach", Iranian Journal of Applied Economic Studies, 28:163-181.(In Persian).
- Moradi, N. & Parsi, S. (2018), "Study of current issues of Iran's economy", Center for Economic Research and Studies.(In Persian).
- Murshed, S. (2020). Macroeconomic effects of trade and financial sanctions (No. 657).
- Nademi, Y., Jalili kamjoo, P., & Khochiany, R. (2018). Econometric Modeling the Impact of Sanctions on the Foreign Exchange Market and Its Transmission mechanism to macroeconomic variables Iran. Quarterly Journal of Econometric Modeling. 2(2). 61-87. [In Persian]
- Naji Maidani, A. A. Fallahi, M. A. & Zabihi, M. (2010), "Investigation of the dynamic effect of macroeconomic factors on housing price fluctuations in Iran (1369-1386)", Science and Development Journal, 31:160-186.(In Persian).
- Nazmfar, H. Eshghi, A. & Alavi, S. (2017). "Spatial Analysis of Housing Prices in Tabriz City", Modares Humanities Quarterly (Space Planning and Arrangement), 21:183-208.(In Persian).
- Nefiu, Richard (2018). "The art of sanctions, a view from inside the field, Tehran (2018): Deputy of Economic Research", Islamic Council Research Center.(In Persian).
- Pahlavani, M. Heydarian, S. & Mirjalili, S. H. (2021). “Investigating the Impact of Financial Sanctions on Income Inequality in Iran: Model (TVP-FAVAR)”. Economic policy. 13(25): 239-213.(In Persian).
- Parivar, O & hasani, M. (2017). "Evaluation of the Dynamic Relationship between Foreign Exchange Market, Stock Market and the Housing Market in Iran Using a Multivariate GARCH Model", Economics and business research ,14:17-29.(In Persian).
- Parvin, S. & Shakeri, A. & Naseri, S.(2022). "Welfare Effects of Economic Sanctions :The Case of Iran", Economic Research, 84:11-38.(In Persian).
- Pour'Abadalhan Kovich, M. Panahi, H. & Javadzadeh, L. (2020). "the effect of international sanctions on the export of Iran's industrial sub-sectors", Industrial Economics Research Quarterly, 9: 61-74.(In Persian).
- Qadri, J. & Izadi, b. (2016). "Investigating the effect of economic and social factors on housing prices in Iran (1350-1391)", Economic Quarterly, 1:73-93.(In Persian).
- Rahmani T. & Esfahani, P. (2015). "An analysis of the effect of supply and demand factors on housing prices in Iran", Housing Economics Quarterly, 55: 11-30.(In Persian).
- Rezaiee Adaryani, S. & Ahmadi, H. (2020). "Analysis and Evaluation of Quantitative and Qualitative Indicators of Housing in Isfahan Province", Environment Preparation, 49:23-44.(In Persian).
- Royin Tan, S. A. R. & Maadikhah, M. R.(2015). "The role of efficient financing in reducing the costs of providing economic housing", Housing economy, 52:11-36.(In Persian).
- Rudari, S. Tehranchian, A. M. Arabi, S. H. & Adeli, O. A. (2023). "Investigating the threshold role of sanctions on the effect of oil revenues on liquidity in Iran: new evidence from the TSVAR model", Quarterly Energy Economics Review, 76:1-27.(In Persian).
- Sadat Akhavi, S. M. & Hosseini S. Sh.(2016). "Evaluating the impact of economic sanctions on the inflation of Iran's economy", Applied economics, 21:33-50.(In Persian).
- SafarAlizadeh, I. (2020). "Analysis of quantitative and qualitative indicators of housing in Urmia city", Human Settlements Planning Studies, 15:529-544.(In Persian).
- Salehi Esfahani, J. (2020). "Iran under sanctions; The impact of sanctions on household welfare and employment", translated by Mohammad Reza Farhadipour, Iran Chamber Research Center, 1-50.(In Persian).
- Sandoghdar, R. (2018). "Investigating the effect of international sanctions on exchange rate fluctuations in Iran", Faculty of Economics, Management and Administrative Sciences, Semnan University.(In Persian).
- Sarzaeem, A. (2023). "A Review of Economic Policies in Iran to Confront Sanctions during Trump", Middle East studies, 1.(In Persian).
- Shakeri, A. (2016). "An Introduction to Iran's Economy", Tehran: Rafee Publications.
- Sharbati, M. Zeraatkish, Y. Mohebi, M. & Negahdari, E. (2021). "The Prediction of the Relationship between Moral Corruption, Sanctions and Economic Fluctuations on Foreign Direct Investment in Iran", Macroeconomics Research Letter, 15(30), 232-251. (in Persian)
- Smith, Susan J. (2012). "International Encyclopedia of Housing and Home". Elsevier Science.
- Somerville, C.T. (1999). "Residential Construction Costs and the Supply of New Housing. Endogeneity and Bias in Construction Cost Indexes". Journal of Real Estate Financeand Economics.18(1), 43- 62.
- Soori, A. (2014). "Getting out of the recession and the role of the housing sector", Housing economy, 50:97-113.(In Persian).
- Soori, A. R. Heydari, H. & Afzali, H. (2011). "Investigating the relationship between demand and supply side variables affecting the housing sector on housing prices in Iran", economic research, 12:113-140.(In Persian).
- Tadini Kazrouni, A & Tavakoli, N.(2011). "Sanction developments in the light of the fundamental developments of recent decades", Political and international approaches, 26:91-114.(In Persian).
- Taherpour, J. (2017). "The effects of the JCPOA on the monetary and financial sphere of the country, Presidential Strategic Research Center". http://css.ir/xopnik.(In Persian).
- Tayibi, S. K. & Sadeghi, A. R. (2017). "Effects of international sanctions and other factors affecting the exchange rate in Iran", Economic Research Quarterly, 3:641-661.(In Persian).
- Teshkini, A. (2014). "Applied econometrics with the help of Microfit", Noor Alam Publications.(In Persian).
- Wang, Y., Wang, K., & Chang, C. P. (2019). "The impacts of economic sanctions on exchange rate volatility". Economic Modelling, 82, 58-65.
- Wasfi Asfestani, Sh. Abolhasani Hastiani, A. Shaygani, B. & Amini Milani, M. (2022). "Investigation of the effects of trade sanctions on Iran's economy using the calculable general equilibrium method: with an emphasis on production and prices", Economic Research and Policy Quarterly, 103:7-47.(In Persian).
- Zamani, O. Farzanegan, M. Loy, J. P. & Einian, M. (2021). "The Impacts of Energy Sanctions on the Black-Market Premium: Evidence from Iran". Economics Bulletin, 41(2), 432-443.
- Ziari, K. Pourahmad, A. Hataminejad, H. & mohamadi, A. (2016). "Housing Planning for Urban Low-Income Groups with an Emphasis on Their Financial Capabilities and Housing Line of Poverty in Urban Population of Kurdistan Province", Researches of human geography, 96:211-226.(In Persian).
- Ziari, S. Farhodi, R. Pourahmad, A & Hataminejad, H. (2018)."Patterns for Providing Low Income Groups with Housing (Case Study: Karaj City)", Researches of human geography, 102:869-883.(In Persian).
- Factors affecting the production and supply of housing under the influence of exchange rates and sanction.

متن کامل:
مكانيزم پاسخگويي

فصلنامه راهبرد توسعه/ سال بیستم/ شماره 3 (پیاپی79)/ پاییز 1403/ 92-61

Quarterly Journal of Development Strategy, 2024, Vol. 20, No.3 (79), 61-92

 

 

 

 

      عوامل موثر بر تولید و عرضه مسکن

         تحت تاثیر نرخ ارز و تحریم

 

مهرداد محمودیان زمانه1

محمد جعفری 2

مرتضی عزتی 3

 (تاريخ دريافت25/8/1402  ـ  تاريخ تصويب 23/10/1402)

نوع مقاله: علمی پژوهشی

چكيده

بخش مسکن در بسیاري از کشورها از جمله ایران یکی از ارکان اصلی اقتصاد است. این بخش نقش مهمی در توسعه اقتصادي، اشتغال و سطح رفاه خانوارها دارد. در پی تحریم­ها، با محدودیت در بخش خارجی، نرخ ارز تغییر کرده و در پی آن بازار دیگر دارایی­ها از جمله عرضه مسکن تغییر می­کنند. ارتباط متقابل میان بازار مسکن، نرخ ارز و تحریم­های اقتصادی باعث شده، به بررسی عوامل موثر بر تولید و عرضه مسکن تحت تاثیر نرخ ارز و تحریم بپردازیم. روش مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل داده­ها رگرسیون به ظاهر نامرتبط (SUR) است. مدل با داده­های فصلی استانی سال­های 1390 تا 1400 برآورد شده است. یافته­های این پژوهش نشان می­دهد تولید ناخالص داخلی، قیمت مسکن و تعداد پروانه­های ساختمانی صادرشده بر عرضه مسکن اثر مثبت و نرخ ارز و تحریم برعرضه مسکن اثر منفی داشته­اند. تورم و تحریم، نرخ ارز را افزایش و صادرات، نرخ ارز را کاهش داده است. بر این پایه تحریم هم اثر مستقیم و هم از مسیر نرخ ارز اثر غیر مستقیم بر کاهش عرضه مسکن داشته است.

 

کلید واژه­ها: تولید، عرضه مسکن، ارز، تحریم اقتصادی، تورم

 

1- مقدمه

مطالعات و تحقيقات بين­المللی در حوزه مسکن به اواسط قرن بيستم ميلادی بر می­گردد. تا پيش از آن، چالشی تحت عنوان تأمين مسکن در دنيا مطرح نبود. به دنبال جنگ­های جهانی و با افزایش نياز به بازسازی­های گسترده، مهاجرت و افزایش جمعيت شهرها، بالا رفتن استانداردهای زندگی و تقاضای فزاینده مسکن، تأمين مسکن به یکی از دغدغه اصلی دولت­ها تبدیل شد (Cullingworth, 1960; Smith, 2012). مسکن یکی از اصلی­ترین (زیاری و همکاران، 1394) ابتدایی­ترین و در عین­حال حیاتی­ترین نیاز هر موجود زنده­ای در طبیعت است (نظم­فر و همکاران، 1396). به­عبارتی مسکن نهادی با ابعاد عملکردی متعدد است که دارای ابعاد مکانی، کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، مالی و روان­شناختی است (صفرعلیزاده، 1399؛ زیاری و همکاران، 1397؛ سوری و همکاران، 1391). که در شکل­گیری هویت فردی، روابط اجتماعی و اهداف جمعی نقش تعیین­کننده­ای دارد (زیاری و همکاران، 1390؛ فضلعلی و همکاران 1397). مسکن ازنظر اقتصادی یک كالا با ویژگي­های خاصي است كه آن را از سایر كالاها متمایز و تحليل بازار آن )عرضه و تقاضا) را پيچيده مي­كند. از یک جهت، مسکن یک كالای مصرفي است كه یکي از مهم­ترین نيازهای اساسي انسان است. از جهت دیگر مسکن یک كالای ضروری بوده و گران­ترین و پرهزینه­ترین كالای خانوار تلقي مي­شود و همچنين، به­عنوان كالای بادوام، بزرگ­ترین سرمایه­گذاری و دارایي خانوار است و علاوه بر این، برای بنگاه­های اقتصادی نيز دارای اهميت ویژه­ای است. به­ویژه در شرایط تورمي بازده سرمایه­گذاری در بخش­های اقتصادی دیگر پایين است، مسکن، سرمایه­گذاری مطمئني به حساب می­آید كه در بلندمدت پربازده­تر از سایر سرمایه­گذاری­ها است. همچنين، باتوجه به عدم اطمينان و نبود سيستم تأمين اجتماعي مناسب، مسکن به منبع درآمد خانوار در دوران بازنشستگي تبدیل مي­شود (ناجی­میدانی و همکاران، 1389).

بخش مسکن در ایران به­عنوان یک کشور درحال توسعه با توجه به افزایش سهم بودجه خانوارها، اشتغال، ارزش افزوده کشور، عدم تعادل عرضه و تقاضا تبدیل به مشکل و معضل گردیده است؛ موضوع بازار مسکن در حال حاضر سیاست­مداران و سیاست­گذاران متعددی را به خود جلب کرده است؛ به­طوری که می­توان بیان کرد بازار مسکن یکی از مهم­ترین شاکله­های اصلی اقتصاد ایران را تشکیل می­دهد (قادری، 1382). از آن­جایی که شرایط و عوامل گوناگون می­تواند بر مسکن تاثیرگذار باشد بازار مسکن متناسب با شرایط و زمان از مکانی به مکان دیگر متفاوت خواهد بود (رهنما و همکاران، 1390). در سال­های اخیر تحریم­های اقتصادی یکی از مسائل مهم روز ایران بوده است. به­طوری­که آمریکا به بهانه غنی­سازی اورانیوم و ماجرای انرژی هسته­ای، توانست متحدانی بین کشورهای اروپایی جهت تحریم­های مالی و تجاری پیدا کند و شدت تحریم­های گذشته را افزایش دهد. همین امر سبب شد نوساناتی در نرخ ارز ایجاد شود. که در نتيجه آن جهش و تغييرات شديد نرخ ارز، متغيرهاي كلان اقتصادي كشور دچار بي­ثباتي شده­اند. از جمله بخش­های مهم اقتصادی تاثیرپذیر از نوسانات نرخ ارز، بازار مسکن است. در یک نگاه کلان، نااطمینانی نرخ ارز می­تواند هم با منحرف کردن منابع از بازار مسکن، عرضه و تقاضای مسکن را تحت تاثیر قرار دهد و هم می­تواند با اثراتش بر نهاده­های تولید مسکن، قیمت تمام شده مسکن را متاثر کند.

روشن است که مسکن اهمیت بسیار بالایی در بعد اقتصادی و اجتماعی داشته است که آن را از سایر کالاها متمایز می­کند (Badcock, 2018). این اهمیت تا آن­جا است که تصمیمات کلان اقتصادی را تحت تاثیر شدید خود قرار می­دهد (حسن­گودرزی و آرمان­مهر، 1397). و با توجه به اثرگذاری فعالیت­های بخش مسکن بر کلیه متغیرهای اقتصادی و همچنین اثرپذیری قابل ملاحظه آن از رفتار متغیرهای اقتصادی، بررسی عوامل موثر بر تولید و عرضه مسکن، اهمیت قابل ملاحظه­ای برای دولت و کارگزاران بخش مسکن برخورداراست، زیرا دولت همواره در بازار مسکن، سیاست­گذاری­ها و مداخلاتی به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم داشته است.

در ادامه پژوهش، در بخش دوم و سوم، پیشینه پژوهش و مبانی نظری بیان شده، در بخش چهارم به روش­شناسی تحقیق و متغیرها، در بخش پنجم یافته­ها و در نهایت بخش ششم نتیجه­گیری ارایه گریده است.


 

2- پیشینه پژوهش

جستجوی منابع نشان می­دهد بررسی منتشر شده­ای درباره اثر تحریم­های اقتصادی بر عرضه مسکن نیست. تنها بررسی انجام شده درباره اثر تحریم بر بخش مسکن، ارزیابی اثرگذاري کانال­هاي تحریم­هاي اقتصادي بر قیمت مسکن ایران است (اصلانی و اسدالهی (1394) که به بررسي آثار تحريم­های اقتصادی بر قيمت مسکن در قالب مدل خود توضيح برداری ساختاری (SVAR) پرداخته است. این بررسی كانال­های اثرگذاری تحريم بر قيمت مسكن را درآمد نفتي، نرخ ارز و نرخ تورم در نظر گرفته است. نتايج نشان می­دهد شوک­های نرخ ارز و درآمدهای نفتي ناشي از تحريم اقتصادی از عوامل ايجاد سيکل تجاری در قيمت مسکن ايران بوده­اند. در ادامه برای آشنایی بیشتر با اثر تحریم­ها، نگاهی به نمونه­ای از بررسی­ها در زمینه اثر اقتصادی تحریم­ها می­کنیم.

رودری و همکاران (1402) در مطالعه­ای نشان مي­دهند اثرگذاري درآمدهاي نفتي بر نقدينگي به سطح و ميزان تحريم بستگي دارد و افزايش درآمدهاي نفتي تحت هر شرايطي منجر به افزايش نقدينگي نشده است. بنی اسدی (1401) نشان می­دهد تحریم­ها بر صادرات کشاورزي اثر مثبت داشته ولی شرکاي تجاري کشور را تغییر داده است. تحریم­ها برخلاف انتظار منجر به کاهش واردات محصولات کشاورزي و مواد غذایی نشده است، همچنین بعد از شروع تحریم­ها، تراز تجاري بخش کشاورزي رو به بهبود بوده است. منظرزاده­تمام و همکاران (1401) نشان داده­اند تحریم­ها در همه صنایع منتخب به­جز صنعت خودرو، بر رابطه بین حجم سرمایه­گذاری خارجی و فعالیت­های سرمایه­گذاری شرکت­ها و نیز بر رابطه بین شاخص بهای تولیدات و سودآوری شرکت­ها نقش تعدیل­کننده داشته است. همچنین تحریم­ها در کل نمونه و در صنعت شیمیایی، بر رابطه بین واردات مواد اولیه کالاهای واسطه­ای و سرمایه­ای و فعالیت­های عملیاتی شرکت­ها نقش تعدیل­کننده داشته است. اشرف­گنجوی و ایرانمنش (1401) نشان می­دهند که در طی سال­های 2011 و 2012 تحریم­ها وضع شده علیه ایران و شاخص تحریم­ها دارای بیشترین مقدار بوده است. همچنین در طی سال­های توافقنامه برجام شاخص کاهش چشم­گیری داشته است و با خروج ایالات متحده آمریکا از برجام در سال 2018 مجددا شاخص تحریم­های اقتصادی رشد داشته است. پروین و همکاران (1401) به این نتیجه رسیده­اند، برآيند اثرات درآمدی، هزينه­ای و نيز کاهش ارزش پول ملي در قالب دو گزينه اعمال نرخ ارز رسمي و نرخ ارز موثر، تشديد تحريم­ها با افزايش احتمال فقر همراه است. قلی­زاده و همکاران (1401) نشان می­دهند شوک ناشی از سفته­بازی در بازارهای موازی بازار مسکن (بازار ارز و سهام) باعث افزایش سفته­بازی در بازار مسکن شده است. وصفی­اسفستانی و همکاران (1401) بیان می­کنندکه تحریم واردات، اثرات اقتصادی شدیدتری در مقایسه با صادرات بر اقتصاد ایران داشته است. عيسي­زاده و همكاران (1400) نشان داده­اند كه در شرايط تشديد تحريم توليد ناخالص داخلي سرانه مي­تواند به ميزان 33 درصد نسبت به وضعيت بدون تحريم كاهش يابد و بيشترين كاهش توليد ناخالص داخلي سرانه به ميزان 44 درصد براي سال 2020 برآورد شده است.

هواس­بیگی و همکاران (1400) نشان می­دهند که ابعاد مختلف تحریم شامل طول دوره تحریم، تعداد تحریم­ها و یا چندجانبه بودن آنها تأثیر مثبت و معناداری بر اندازه اقتصاد غیررسمی ایران گذاشته است. پهلوانی و همکاران (1400) نشان می­دهند افزایش تحریم­های مالی موجب بدتر شدن وضعیت شاخص ضریب جینی و افزایش نابرابری درآمد در کشور شده است. هاتفی­مجومرد و مهرآرا (1399) نشان داده­اند در شرایط محدودیت­های ارزی احتمال ایجاد حباب ارز و مهاجرت آن به بازار مسکن و برعکس بالا است. باستین و همکاران (1399) بیان می­کنند نرخ ارز تأثیر منفی و معناداری بر رشد اقتصادی داشته است که در کوانتایل­های بالای رشد اقتصادی نیز تقویت شده است. همچنین با لحاظ تحریم­ها در مدل مورد بررسی اثرات منفی نرخ ارز بر رشد اقتصادی بیشتر نیز شده است. عزتی و همکاران (1398) نشان می­دهند با توجه به توانمندی­ها در خودکفايي، تحريم­ها در بخش کشاورزی اثر مثبت داشته و منجر به رشد اشتغال در اين بخش شده است. صندوقدار (1398) نشان می­دهد که تحریم­های سال­های 1394-1390 اثر مستقیم و قوی بر نوسانات نرخ ارز داشته و موجب تشدید نوسانات نرخ ارز شده است. همچنین در کوتاه­مدت، تحریم­ها از کانال درآمد نفتی و در بلندمدت، از مجرای درآمد غیرنفتی، نوسانات نرخ ارز را تحت تاثیر قرار می­دهد. مرادی و همکاران (1397) نشان می­دهند نرخ ارز، همبستگی قوی­تری به­صورت هم­فاز و در کوتاه­مدت با قیمت مسکن دارد، سیاست­گذاران برای کنترل قیمت مسکن، به کنترل نرخ ارز در کوتاه­مدت توجه بیشتری نمایند.

ابوالحسني و همکاران (1395) نشان داده­اند افزايش نرخ رشد حجم پول باعث افزايش موقت توليد و تورم در بخش مسکن و غيرمسکن شده است. به­علاوه بروز يک تکانه نفتي باعث افزايش موقت توليد و تورم در بخش مسکن و غيرمسکن مي­شود. با اين تفاوت که اثر تورمي اين شوک بيشتر از توليد مي­باشد. عزتی و سلمانی (1394) نشان می­دهند تحريم­هاي اقتصادي، تأثیر معناداری بر رشد اقتصادی ندارد و ریشه و علت مشکلات فعلی اقتصاد ایران، مشکلات داخلی و سوء­تدبیرهای اقتصادی است. هاتيپ­اوغلو و همكاران4 (2022) نشان مي­دهند تحميل تحريم بر يک كشور، اقتصاد كشورهاي همسايه آن را نيز تحت تاثير قرار مي­دهد و موجب ايجاد اختلال در اقتصاد ديگر كشورهاي همسايه نيز مي­شود. زماني و همكاران5 (2021) نشان داده­اند كاهش درآمدهاي نفتي به عنوان نتيجه تحريم تاثير افزايشي بر نرخ ارز غيررسمي دارد. لائوداتي و پسران (2021) نشان می­دهند تحريم تاثير معنادار بر نرخ ارز، تورم و رشد توليد دارد. تحريم منجر به افزايش نرخ ارز و تورم و كاهش توليد در ايران شده است. همچنين تحريم تاثير معكوس بر اشتغال، نرخ مشاركت نيروي كار و تحصيل دوره متوسطه داشته است. معيني و همكاران6 (2021) نشان داده­اند شاخص سرچ گوگل تاثير مثبت و معنادار بر نرخ ارز غيررسمي و همچنين نرخ ارز غيررسمي واقعي داشته است. شربتی و همکاران (2021) نشان می­دهند سرمایه انسانی بیشترین اثرگذاری و رشد اقتصادی کمترین اثرگذاری را بر سرمایه­گذاری دارند و اثرگذاری بقیه متغیرها، بین این دو پارامتر قرار دارند. وجود زنجیره مطمئن اقتصادی گام را به سوی افزایش سرمایه­گذاری بیشتر در کشور سوق می­دهد که خود باعث فضای توسعه­ای و رقابتی کشور می­شود. ها و هانگ7 (2021) نشان داده­اند تحريم­هاي اقتصادي داراي اثر منفي بر شاخص عملكرد زيست­محيطي در ميان كشورهاي مورد مطالعه بوده است. همچنين آنها اثبات مي­كنند كه بهبود شاخص كيفيت نهادي مي­تواند رابطه منفي ميان اين دوشاخص را در ميان كشورهاي مورد نظر كاهش دهد و از اين جهت مي­تواند اثرات زيست محيطي تحريم­ها را كم كند. ديزجي و فرزانگان8 (2021) بیان می­کنند افزايش شدت تحريم­ها با كاهش بیشتر هزينه­هاي نظامي در كوتاه­مدت و بلندمدت، همراه است. افزايش شدت تحريم­ها در بلندمدت تقريباً 33 درصد، هزينه­هاي نظامي را كاهش مي­دهد. ها و نام9 (2021) نشان داده­اند اعمال تحريم­هاي اقتصادي داراي اثر منفي معنادار بر سلامت ملي در كشورهاي هدف است. مرشد10 (2020) نشان می­دهند تحريم­هاي تجاري به اقتصاد هدف آسیب مي­رساند: نخست با كاهش عرضه كلي در كشور هدف و دوم با بدتر شدن رابطه مبادله آن. تحريم­هاي مالي در آسیب رساندن به اقتصاد هدف، صراحت بیشتري دارند. فیلیپنکو و همکاران11 (2020) نشان داده­اند تحریم­های اقتصادی ضمن ایجاد کاهش چشمگیر در نرخ رشد اقتصادی در کشور هدف، منجر به ایجاد دوره­های رکودی در این کشورها شده است. لامان12 (2020) بیان می­کند که تحلیل شاخص­های اقتصاد کلان ایران، ثابت می­کند که تحریم­های سبک اولیه بین سال­های 2005 و 2012، تأثیر قابل­توجهی بر اقتصاد ایران نداشته است، در حالی که تحریم­های سخت سال 2012، به کاهش چشمگیر اقتصادی در بدتر شدن شاخص­های اقتصاد کلان منجر شده است. با وجود کاهش چشمگیر اقتصاد روسیه از سال 2014 به دلیل رکود چشمگیر قیمت نفت، اقتصاد آن کشور در چند سال گذشته ثابت مانده است. تحریم­های بخشی اعمال­شده بر روسیه تا حد زیادی نتوانسته است روسیه را از سیاست خارجی منحرف کند. عزتی و همکاران (2019) نشان داده­اند تحریم­های اقتصادی از کانال کاهش تولید صنعتی، سطح اشتغال در بخش صنعت را هم کم کرده است. شاکلينا و اسكريپنيک13 (2019) نشان می­دهند که افزايش توليد داخلي قادر به جبران کاهش واردات کالاهای اساسي نبوده و هزينه خانوار برای اقلام اساسي افزايش يافته است. در نتيجه فقر در بين خانوارهای روسي کم­درآمد افزايش پيدا کرده است. وانگ و همکاران14 (2019) نشان می­دهند تحريم­هاي اقتصادي به­طور قابل توجهي بر نوسانات نرخ ارز كشورهاي هدف تأثیر مي­گذارد. عزتی و کاظمی مهرآبادی (2017) با به کارگیری داده­های ایران و استفاده از روش اقتصاد سنجی به بررسی اثر تحریم­های اقتصادی از کانال تحریم بانکی بر تولیدات صنعتی ایران پرداخته­اند و نشان داده­اند که این اثر از مهمترین اثرهای تحریم­های اقتصادی علیه ایران بوده است. عزتی و سلمانی (2017) با محاسبه شاخص­های رفاه مصرف کننده، اثرات مستقیم و غیر مستقیم تحریم­ها بر رفاه مصرف کنندگان نهایی کالاها و خدمات را برآورد کرده­اند. نتیجه این بررسی نیز روشن است که اثر منفی تحریم بر رفاه مصرف کننده نهایی در ایران بوده است. الموالی و همکاران15 (2016)، نشان داده­ند که شوک­های بخش نفت بیشترین تاثیر را بر شوک­های مسکن و کشاورزی دارد.

 

3- مبانی نظری

در این بخش به مبانی نظری مسکن و تحریم­های اقتصادی می­پردازیم.

3-1- مسکن

برای بخش عمده­ای از خانوارها خرید مسکن نیاز به چندین سال برنامه­ریزی و پس­انداز قابل توجهی از درآمد دارد (HUD16, 2017). در ایران نیز سهم هزینه­های مسکن از کل هزینه خانوار طی سال­های اخیر به شدت افزایش یافته و به بیش از 35 درصد رسیده است (شاکری، 1395). تحریم­های اقتصادی از طریق نرخ ارز می­تواند بر هزینه کالاها و خدمات مورد نیاز ساخت مسکن نیز تاثیرگذار باشد. بدین ترتیب با افزایش نرخ ارز، هزینه ساخت مسکن افزایش خواهد یافت. در نهایت این افزایش هزینه، باعث افزایش قیمت و در نتیجه تاثیر بر دسترسی به مسکن خواهد شد (پریور و حسنی، 1395).

3-1-1- ویژگی­های بازار مسکن

مسکن به­عنوان یکی از مهم­ترین دارایی خانوارها (Churchill et al, 2018) و همچنین به­عنوان یک کالای اقتصادی دارای ویژگی­هایی است که آن را از سایر کالاها متمایز و تحلیل عرضه و بازار آن را پیچیده می­کند. در اين قسمت به برخی از ويژگی­های بازار مسکن می­پردازیم.

از ویژگی­های مسکن می­توان به موقعیت و مکان مسکن ثابت و منحصر­به فرد آن و اینکه مسکن در واحدهای بزرگ و تقسیم­نشدنی و گران عرضه می­شود (سوری و منیری، 1390)؛ بادوام بودن (خليلی عراقی، 1391 )؛ ناهمگن بودن (پورمحمدی، 1385)؛ مبادله ناپذیری (رفعتی، 1382)؛ ثابت بودن عرضه واحدهای مسکونی در کوتاه­مدت (خليلی عراقی، 1391)؛ هزینه معاملات در این بازار بالاست و نقدشوندگی این بازار پایین است (معادی­خواه و رویین­تن، 1394)؛ مصرفی و سرمایه­ای بودن (رضایی­آدریانی و احمدی، 1399)(رحماني و اصفهاني، 1394)، یک دارایی غیرتجاری و غیرقابل جانشین (اصلانی و اسدالهی، 1394)است، اشاره کرد.

عوامل متعددی بر عرضه و تقاضای مسکن اثر می­گذارند که می­توان آن­ها را به دو دسته درون­زا و برون­زا تقسیم کرد. عواملی که در بازار مسکن موجب تغییر در حجم و چگونگی تقاضا می­شوند را عوامل درون­زا (نظیر هزینه­های تولید) و عواملی که در اثر نوسانات بازار ناشی از شوک­های مثبت و منفی شکل می­گیرند (نظیر درآمدهای نفتی، نوسانات بازار سرمایه، سیاست­های دولت و نرخ ارز) را عوامل برون­زا می­نامند که در بخش­هایی جز مسکن تعیین می­شوند اما بر عملکرد بازار مسکن موثرند (محسنی و بت­شکن، 1397). از مهمترین عوامل درونی مؤثر بر عرضه به­طور عمده شامل بازده سرمایه، قیمت زمین و هزینه ساخت است.

3-1-2- عوامل موثر بر عرضه مسكن

عرضه مسكن به علت زمان­بر بودن ساخت در كوتاه­مدت ثابت است. عرضه کالای مسکن به علت ویژگی بادوام بودن نه­تنها از طریق سازندگان که از طریق مالکان نیز صورت می­پذیرد؛ به­گونه­ای که می­توان عرضه­کنندگان مسکن را به دو گروه عرضه­کنندگان نوساز و عرضه­کنندگان مسکن قدیمی دسته­بندی کرد. عرضه کنندگان مسکن طیف متنوعی از افراد حقیقی و یا حقوقی را شامل می­شود (فالیس، 1985). عرضه مسکن به­طور کلی تحت اثر قیمت مسکن و هزینه­های ساخت و عوامل موثر بر این دو است. افزایش قیمت مسکن و به تبع آن، سود تولیدکننده به­عنوان یک عامل همسو با عرضه مسکن به­حساب می­آید و آن را افزایش می­دهد (مروت و همکاران، 1397). پوتربا (1984) بیان می­کند قیمت مسکن مهمترین معیار براي ساخت­وساز واحدهاي مسکونی جدید است. زمین نیز به­عنوان یکی از عوامل اصلی تولید در عرضه مسکن اثرگذار است. علیرغم اینکه زمین یک نهاده تولید محسوب می­شود، خود یک کالاي سرمایه­اي تلقی می­شود و افزایش قیمت آن سبب تغییر در میزان عرضه می­شود. هزینه نهاده­هاي ساخت شامل نیروي کار، مصالح و تجهیزات به­عنوان یک عامل تعیین­کننده در عرضه واحد مسکونی محسوب می­شوند. افزون بر این نرخ بازده در بازارهای مالی دیگر مانند ارز نیز بر خروج سرمایه از بازار ارز اثر دارد (خدادادکاشی و زربان، 1393). افزایش قیمت­ها و تورم ناشی از افزایش نرخ ارز موجب افزایش هزینه­های مصالح و مواد اولیه نیز می­شود که خود می­تواند موجب کاهش عرضه شود. افزون بر این، افزایش نرخ ارز بازده مالی بازار ارز را افزایش می­دهد و می­تواند موجب انتقال سرمایه از بخش عرضه مسکن به بازار ارز شود. اینها هر دو موجب کاهش عرضه مسکن می­شوند.

3-2- تحریم

تحریم دارای سابقه­ای طولانی در تاریخ است و به شکل­های گوناگون مورد استفاده دولت­ها قرار گرفته است. تحریم از زمان یونانیان قدیم وجود داشته و این نشان می­دهد که پیوسته در روند سیاست خارجی مورد توجه بوده است (نفیو، 2018). پس از جنگ جهانی دوم و با شکل­گیری سازمان ملل متحد و تصویب منشور آن، تحریم به­عنوان یکی از راه­های غیرنظامی برای اصلاح رفتار کشورها و پایبندی به صلح، جایگاهی قانونی یافت. در نتیجه با جایگزین شدن تحریم به جای جنگ، دامنه کاربرد این پدیده در اواخر قرن بیستم به­گونه­ای افزایش یافت که برخی، تحریم­ها را همانند جنگ یکی از واقعیت­های زندگی امروز قلمداد کرده­اند و پیش­بینی جایگاه تحریم در فصل هفت منشور سازمان ملل متحد به­عنوان یکی از ابزارهای حفظ صلح و امنیت بین­المللی، خود گواه این امر است (تدینی­کازرونی و توکلی، 1390). به­عبارتی پس از جنگ سرد، تحریم­های اقتصادی به یکی از مهم­ترین ابزارهای دولت­ها در سیاست بین­المللی تبدیل شده­اند. تحريم­ها، شوک اقتصاد کلان منفي ايجاد مي­کنند که رفاه اقتصادی يک بخش يا تمام بخش­های جمعيت آن کشور را تقليل مي­دهد. طرفداران تحريم­ها باور دارند که نارضايتي عمومي ناشي از کاهش رفاه، دولت کشور تحريم­شده را تحت فشار قرار مي­دهد تا سياست­هايش را در راستای مطلوب تغيير دهد (صالحي­اصفهاني، 2020).

3-2-1- تعریف تحریم

تحریم مجموعه­ای از قوانین، الزامات و اختیارات در قالب یک نظام جامع، هماهنگ و مشخص می­داند که هدف آن­ها محدود­کردن و پیشگیری از یک رفتار غالباً اجتناب­پذیر از سوی کشور هدف است که صرفاً محدود به فعالیت­های اقتصادی نمی­شود و محدوده وسیعی از اقدامات اقتصادی، فنی و فردی را شامل می­شود (نفیو، 2018).

امروزه، رایج­ترین نوع تحریم­ها در عرصة روابط بین­الملل تحریم اقتصادی است. تحریم اقتصادی به اقدامات دارای خصلت اقتصادی در مقابل دیپلماتیک یا نظامی اطلاق می­شود که دولت­ها برای بیان مخالفت با اقدامات دولت هدف یا واداشتن آن دولت به تغییر یک خط­مشی یا رویه یا حتی ساختار حکومت اتخاذ می­کنند. با آن­که مرز­بندی همواره دقیق نیست و گاهی انگیزه­ها مختلط است، تحریم­های اقتصادی معمولا اقداماتی است که به­خاطر منفعت اقتصادی صورت نمی­گیرد و غالباً زیانی تجاری به دولت درگیر در برنامه تحریم وارد می­کند (کازرونی و خضری، 1397). از نظر نفیو (2018) تحریم­های اقتصادی با هدف آسیب به توانایی کشور هدف در دسترسی به منابع اقتصادی و ابزارهای مورد نیاز جهت تعاملات اقتصادی بین­المللی است که از دو مسیر وارد آوردن آسیب­های مالی و تجاری به اقتصاد کشور، افراد و نهادها اعمال می­شود. این تحریم­ها از پرکاربردترین و پرفشارترین نوع تحریم­ها است.

به­طور کلی تحریم­های اقتصادی به دو نوع تحریم­های تجاری و مالی تقسیم می­شوند (هافباور و همکاران، 2007؛ ایلر، 2007). تحریم­های تجاری محدودیت­های صادراتی و وارداتی برای کشور هدف ایجاد می­کنند که می­تواند به­صورت جزئی و محدود­کردن قسمتی از تجارت کشور هدف باشد و یا به­صورت کلی و محدود کردن کل تجارت کشور هدف اعمال شود (گولیارد، 2013). تحریم­های مالی به­طور کلی جریان سرمایه کشور هدف را محدود می­نماید و به­عبارتی روند سرمایه­گذاری، وام­گیری و اعطای کمک­های مالی کشور هدف را محدود و یا ممنوع می­نماید و نیز محدودیت­هایی را برای پرداخت­های بین­المللی قرار می­دهد تا از تضعیف تحریم­ها به­خصوص تحریم­های تجاری جلوگیری نماید. نوع دیگر تحریم­های مالی، منجمدکردن دارایی­های کشور هدف می­باشد که از انتقال دارایی­های مالی از خارج کشور هدف به دولت و تجار و نیز از دولت و تجار کشور هدف به خارج کشور جلوگیری می­نماید (کاروسو، 2003؛ گولیارد، 2013؛ هافباور و همکاران، 2007).

تحريم­هاي مالي باعث قطع ارتباطات مالي و اعتباري با بخشي از اقتصاد خارج مي­شود و از­اين­رو، بر متغيرهايي مانند توليد، واردات، سرمايه­گذاري و مصرف اثر منفي مي­گذارد. به­طور مشخص، با تصويب تحريم­هاي مالي، به­ويژه تحريم بانك مركزي دسترسي كشور به درآمدهاي حاصل از فروش نفت و نظام مالي بين­المللي محدود يا به­طور كلي قطع و ازاين­رو، انتقال منابع به­منظور توليد و سرمايه­گذاري با مشكل مواجه مي­شود. در چنين حالتي، تمام طرح­هاي توليدي و سرمايه­گذاري محدود مي­شوند و روندي نزولي به خود مي­گيرند (کیومرثی و همکاران، 1398).

3-2-2- اهداف تحریم­های اقتصادی

در مطالعات مختلف اهداف و انگیزه­های برای تحریم­ها برشمرده شده که در ادامه به چند مورد از آن­ها اشار می­کنیم. کارت­رایت و لوپز (2002)، هدف از اعمال تحریم­های اقتصادی را بی­ثبات کردن رژیم سیاسی کشور هدف و یا تغییر رفتار سیاسی یا اقتصادی کشور هدف عنوان می­کند. دیزجی و فرزانگان (2019) تحریم­های آمریکا علیه ایران را اقدامی برای جلوگیری از تهدیدهای آتی ایران علیه منافع ملی آمریکا می­دانند. نفیو (2018) هدف از اعمال تحریم­ها را ایجاد درد و ناکامی و شرایط نامطلوب همراه با خشونت می­داند تا جایی که کشور هدف رفتار خود را تغییر دهد. کانلی و وال17 (2019) هدف تحریم­ها می­تواند مجازت و اجبار یک ملت به تغییر دادن رفتارهای دولتمردان­شان بدون مداخله نظامی و تصرف سرزمینی باشد. سادات­اخوی و حسینی (1396) هدف اصلی از تحریم­های اقتصادی را محدود کردن تجارت و تامین مالی خارجی عنوان می­کند که با هدف تحت فشار قراردادن یک کشور خاص و یا افراد خاصی، جهت دستیابی به اهداف سیاست خارجی و امنیت بین­الملل اعمال می­شود. مهدیلو و همکاران (1398) هدف اصلی تحریم­های اقتصادی را تغییر رژیم یا رفتار سیاسی کشور هدف می­دانند. صالحی اصفهانی (1400) تحریم­های سخت با هدف فشار وارد کردن به رهبران ایران از طریق دشوارتر کردن زندگی شهروندان اعمال می­شوند. به­عبارتی نارضایتی عمومی ناشی از کاهش رفاه، دولت کشور تحریم­شده را تحت فشار قرار می­دهد تا سیاست­هایش را در راستای مطلوب تغییر دهد.

3-2-3- تاریخچه اعمال تحریم­ها علیه ایران

اگرچه جمهوری اسلامی از همان ابتدا با انواع تحریم­های اقتصادی آمریکا روبرو بوده است. اما تحریم­های دوره اوباما و ترامپ ماهیت متفاوتی از تحریم­های پیشین داشت و از یک­سو تجارت خارجی ایران را به شکل مستقیم و دسترسی کشور به منابع ارزی و شبکه مالی جهانی را از سوی دیگر محدود کرد. همراهی دیگر بازیگران مهم اقتصادی و سیاسی جهان، نظیر برخی کشورهای اروپایی و نهادهای بین­المللی ابعاد جدی­تری به این مساله داده است(پورعبادالهان کویچ و همکاران، 1399). هدف این تحریم­ها آن بود که ایران را به زانو درآورد و به انعطاف در برابر درخواست­های سیاسی آمریکا وادار کند. اقتصاد ایران در دهه هشتاد به­واسطه برخورداری از درآمد بالای نفت به واردات زیاد کالا و خدمات عادت کرده بود و طبعا قطع ارتباط بازرگانی و مبادلاتی ایران با جهان خارج می­توانست ضربه جدی به اقتصاد و روند طبعی آن وارد کند (سرزعیم، 1402). طی دوره مورد بررسی پژوهش، افت­و خیزهای متناوب را در مسیر اعمال و گسترش تحریم­ها شاهد بوده­ایم که در ذیل به بیان آن­ها می­پردازیم.

دوره اول: دوره تحریم های شدید و فلج­کننده (1394-1390)

شامل تحریم بانک مرکزی و در ادامه تحریم نفت که از طریق تحریم­های مستقیم صادرات نفت و فراورده­های نفتی، واردات تجهیزات و فناوری مورد نیاز تولید این محصولات صادراتی و تحریم بخش مالی کشور (به­صورت خاص بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران) اتفاق افتاده است (مرادی و پارسی، 1397). در این دوره ایران با بی­سابقه­ترین تحریم­ها در طول تاریخ روبروست، به­طوری­که می­توان درباره آن اصطلاح جنگ اقتصادی را بکار برد (منظور و مصطفی­پور، 1392). تحریم­ها در این دوره با تحریم­های دوره قبل قابل مقایسه نیست. تحریم­ها در این دوره از نظر حجم به­شدت افزایش یافت و از نظر موضوع از دو جنبه تغییر یافت 1- تغییر از فاز هدفمند به تحریم­های جامع 2- تغییر از نوع سرزمینی به فراسرزمینی (علوی، 1395). از تبعات این تحریم­ها می­توان به تضعیف ارزش پول ملی و افزایش نرخ ارز و تاثیر آن بر بخش های مختلف اقتصادی اشاره نمود (منظور و مصطفی­پور، 1392). در این دوره تحریم­ها موجب کاهش تولید و صادرات نفت، ایجاد تنش و نوسان در بازار ارز، اخلال در عملکرد نظام بانکی، کاهش واردات مواد اولیه، کالاهای واسطه­ای و سرمایه­ای و افزایش شاخص بهای تولیدات را در پی داشت (مرادی و پارسی، 1397).

دوره دوم: دوره توافق و تعلیق تحریم­ها (1397-1394)

در این دوره برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بین جمهوری اسلامی ایران و اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد به­همراه آلمان منعقد گردید. با رفع تحریم­های هسته­ای تحولات مثبت قابل توجهی در حوزه پولی و مالی کشور رخ داده که نوید خروج از رکود و بهبود وضعیت رفاهی خانوارها در آینده را می­دهد. کنترل رشد نقدینگی و کاهش تورم، کاهش نرخ سود سپرده­ها و تسهیلات، افزایش سپرده­پذیری بانک­ها، افزایش تسهیلات پرداختی و روند رو به رشد شاخص بورس از جمله آثار مثبت برجام در حوزه پولی و مالی بوده­اند (طاهرپور، 1396).

دوره سوم: دوره خروج آمریکا از برجام و بازگشت دور جدید از تحریم­ها (1400-1397)

این دوره شامل روی کار آمدن ترامپ، خروج از برجام و بازگشت تحریم­هاست. با توجه به حجم وسیع و متنوع تحریم­های اعمال­شده در این دوره، می­توان این تحریم­ها را به چند دسته کلی تقسیم کرد: تحریم صنایع و معادن و فلزات گرانبها، تحریم­های مالی بانکی، تحریم داد و ستد و توقیف اموال و دارایی­های اشخاص، تحریم نفت و گاز و پتروشیمی، تحریم شبکه حمل­ونقل، تحریم­های تجاری و سرمایه­گذاری، تحریم­های دانش و تکنولوژی، تحریم­های تسلیحاتی و نظامی (ایرانمنش و همکاران، 1400).

3-3- اثرگذاری تحریم­ها از کانال نرخ ارز

تحريم­ها از طريق سه اثر مهم بر بازار ارز موجب تاثير بر متغيرهای اقتصاد کلان از جمله مسکن مي­شوند. ابتدا تحريم­ها از طريق افزايش نرخ ارز مي­تواند موجب افزايش هزينه مواد اوليه، واسطه­ای و سرمايه­ای وارداتي برای توليدکنندگان داخلي شده و در نتيجه افزايش يک­باره هزينه­های توليدکنندگان همزمان دو اثر رکودی و تورمي را بر اقتصاد برجای مي­گذارد. اثر دوم تحريم­ها بر بازار ارز تاثير بر نوسانات نرخ ارز است که به دليل ايجاد نااطميناني برای توليدکنندگان و سرمايه­گذاران داخلي و خارجي مانع افزايش سرمايه­گذاری­های در اقتصاد شده و در نتيجه تاثير منفي بر اشتغال مي­گذارد. همچنين تحريم­ها مي­تواند از طريق افزايش شكاف نرخ ارز رسمي و بازار آزاد موجب تقويت فعاليت­های رانت­جويي و سفته­بازی دربازار ارز شده و به انحراف تخصيص منابع منجر شود و تخصيص منابع بجای حرکت به سمت توليد و اشتغال، صرف سفته­بازی و رانت­جويي در بازار ارز شود وتاثير منفي براشتغال بر جای گذارد (کریمی و همکاران، 1400).

تحريم­ها از طريق ممنوعيت انتقال تكنولوژی به داخل کشور موجب تضعيف قدرت رقابتي توليدکنندگان داخلي در مقايسه با رقبای خارجي مي­شود و در نتيجه کاهش توليد و اشتغال داخل را در پي دارد (نادمي و همكاران، 1396).

در یک نگاه کلان، نوسانات نرخ ارز می­تواند هم با منحرف کردن منابع از بازار مسکن، عرضه و تقاضای مسکن را تحت تأثیر قرار دهد و هم می­تواند با اثراتش بر نهاده­های تولید مسکن، قیمت تمام شده مسکن را متأثر نماید. این دو اثر متضادِ تغییرات نرخ ارز سبب شده است تا کارشناسان در تحلیل تأثیر این متغیر بر بازار مسکن یا دچار خطا شوند و تصویر جامع­تر را از دست بدهند و یا با توجه به پیچیدگی­های آن، اثراتش را چندان قابل ارزیابی ندانند. درمجموع، تأثیر نرخ ارز بر بازار مسکن، حاکی از دو اثر متفاوت است:

1. افزایش نرخ ارز، سطح عمومی قیمت­ها را در اقتصاد کلان و اقتصاد مسکن افزایش می­دهد. این عامل، اثری هم­سو بر قیمت مسکن می­گذارد و عمدتاً از ناحیه تورم فشارهزینه بر سمت تولید و عرضه مسکن اثرگذار است.

2. بازار ارز، یکی از جایگزین­های بازار مسکن است. بنابراین، افزایش نرخ ارز، جذابیت سرمایه­گذاری در بازار مسکن را تحت تأثیر قرار می­دهد و باعث عدم تمایل سرمایه برای ورود (علی­الخصوص سرمایه های سوداگرانه) به بازار مسکن می­شود. این امر باعث می­شود تا نه تنها تقاضا برای مسکن کاهش یابد؛ بلکه با کاهش تمایل برای سرمایه­گذاری در ساخت­وساز، همراه می­باشد. این عامل اثری ناهمسو بر قیمت مسکن می­گذارد و عمدتاً از ناحیه تقاضای بازار مسکن، بر این بازار اثرگذار است(ملکی، 1395).

با جمع­بندی ادبیات موجود می­توان متغیرهای اصلی اثرگذار بر عرضه مسکن را، تعداد پروانه­های ساختمانی صادرشده دانست که نشان­دهنده تمایل به عرضه مسکن است. همچنین افزایش قیمت نهاده‌های ساختمانی مانند دستمزد کارگران و مصالح ساختمانی و افزایش هزینه تولید ساختمان اثر منفی بر عرضه دارند. البته اگر افزایش دستمزدها و قیمت مصالح از افزایش قیمت مسکن کمتر باشد، نمی­توان انتظار کاهش تولید را داشت (قادری و ایزدی، 1394). افزایش قیمت مسکن و تورم، انتظار افزایش درآمد تولیدکننده را افزایش می¬دهد و عرضه مسکن را افزایش می­دهند (خلیلی عراقی، 1391).

افزون بر اینها بر پایه بررسی­هایی که درباره اثر تحریم بر هزینه خانوار و نیز سرمایه­گذاری داشتیم ما دو متغیر تحریم و نرخ ارز را نیز وارد تابع­های عرضه می­کنیم که این نوآوری این بررسی است. برای نشان دادن اثر تحریم از کانال نرخ ارز، تابع نرخ ارز را با وارد کردن متغیر تحریم در کنار مدل عرضه قرار می­دهیم تا اثر تحریم را از کانال نرخ ارز بررسی کنیم. تحریم از طریق وارد کردن تکانه­های منفی به دریافتی­های ارزی نفت و بودجه­ی دولت، تاثیر مستقیم و قوی بر نرخ ارز داشته است (طیبی و صادقی، 1396). افزون بر این صادرات و واردات تراز تجاری نیز بر نرخ ارز اثر دارند (موهبتی، 1397). با توجه به بررسی­های انجام شده، دیدیم که درباره اثر تحریم بر عرضه مسکن پژوهشی انجام نشده است. همچنین تلاش می­شود این اثر را مستقیم و نیز از کانال اثرگذاری تحریم بر نرخ ارز (غیر مستقیم) براورد کند.

4- روش­ و متغیرهای پژوهش

روش گرداوری داده­ها در پژوهش حاضر روش اسنادی است داده­ها از درگاه ملی آمار و درگاه بانک مرکزی گرفته شده است. برای تجزیه و تحلیل نیز روش­های آماری و اقتصادسنجی استفاده شده است.

از آنجا که سیستم معادلات همزمان به لحاظ ساختاری متفاوت با رگرسیون­های چندمتغیره است، ممکن است تامین­کننده فروض کلاسیک حاکم بر رگرسیون­های چندمتغیره نباشد در چنین شرایطی استفاده از برآوردگرهای حداقل مربعات معمولی منجر به نتایجی می­شود که نه­تنها اریب است، بلکه ناسازگار نیز می­باشد. بنابراین، به­دلیل عدم وجود استقلال بین متغیرهای توضیحی درون­زا و جزء اخلال، روش OLS برای تخمین یک معادله در سیستم همزمان نامناسب بوده و کاربرد روش رگرسیون به ظاهر نامرتبط (SURE) کارایی بیشتری در این موارد دارد (Ghorbani et al, 2017). مزیت استفاده از روش SURE به­جای OLS کارایی بیشتر روش SURE است که این کارایی با افزایش ارتباط بین جملات اخلال بیشتر خواهد شد. به­عبارت دیگر، هر چه ارتباط بین جملات اخلال در معادلات متفاوت تقاضای نهاده با یکدیگر بیشتر باشد روش کاراتر خواهد بود و برعکس (Sadeghi, 2014). در الگوی رگرسیون­های به ظاهر نامرتبط هر یک از معادلات، متغیر وابسته به خود را دارد و به­صورت بالقوه نیز می­تواند مجموعه متفاوتی از متغیرهای توضیحی را در برداشته باشد (Greene, 2002).

4-1- داده­ها و متغیرها

برای داده­های مورد نیاز پژوهش از آمار منتشر­شده مرکز­ آمار ­ایران و بانک مرکزی استفاده شده است. متغیرهای این پژوهش که به­صورت فصلی و استانی طی دوره زمانی 1400-1390 به کار گرفته شده­اند، در زیر آورده شده­اند.

قیمت مسکن (P): در این پژوهش از متوسط قیمت یک متر مربع زمین یا زمین ساختمانی مسکونی منتشر شده توسط مرکز آمار ایران استفاده شده است. 

پروانه­های ساختمانی صادرشده (Tp): برای این متغیر متراژ ساختمان پروانه­های ساختمانی صادرشده توسط شهرداری­های کشور استفاده می­شود که توسط مرکز آمار ایران منتشر شده است.

شاخص قیمت نهاده­های (مصالح) ساختمانی (Ms): از دیگر متغیرهای این پژوهش شاخص قیمت نهاده­های ساختمانی است که برای استفاده از این متغیر، از اطلاعات مرکز آمار بهره گرفته شده است.

نـرخ ارز (EX): برای بهتر نشان دادن تکانه­های ناشی از تحریم­های بین المللی بر نرخ ارز، از داده­های نرخ ارز بازار که توسط بانک مرکزی منتشر شده، استفاده می­کنیم.

صادرات و نسبت آن به تولید ناخالص داخلی(EXX,EXXGDP): صادرات عرضه ارز خارجی در بازار داخلی را افزایش می­دهد و می­تواند نرخ آن را کاهش دهد. برای این متغیر از داده­های منتشر شده بانک مرکزی استفاده می­شود.

واردات و نسبت آن به تولید ناخالص داخلی (IM,IMGDP): واردات تقاضای ارز خارجی را افزایش می­دهد و می­تواند بر قیمت آن اثرگذار باشد. برای این متغیر از داده­های منتشر شده بانک مرکزی استفاده می­شود.

شاخص سطح عمومی قیمت­ها (IN):  برای نشان دادن اثر تورم از شاخص سطح عمومی قیمت­های بانک مرکزی استفاده می­کنیم.

تولید ناخالص داخلی (GDP): در این پژوهش از داده­های تولید ناخالص داخلی استانی به عنوان نماینده درآمد استفاده شده که توسط مرکز آمار ایران منتشر می­شود.

مقدار معاملات مسکن انجام شده بر حسب متر مربع (QS): این متغیر نشان­دهنده تعداد معاملات صورت گرفته مسکن ضربدر متوسط مساحت معاملات است که در اصل مقدار عرضه مسکن را نشان می­دهد. داده­های این متغیر از گزارش­های منتشر شده مرکز آمار ایران گرفته شده است.

5- براورد مدل

برای ارایه مدل نیاز به بررسی­های مقدماتی است که در ذیل انجام می­شود.

5-1- بررسی مانایی متغیرها

انجام آزمون پایایی برای متغیرهای سری زمانی ضروری می­باشد، در این پژوهش جهت بررسی وجود یا عدم وجود ریشه واحد در متغیرها از آزمون ریشه واحد لین، لوین و چو (LLC) استفاده شده است. آزمون ریشه واحد لین، لوین و چو یکی از آزمون­های اولیه داده­های تابلویی است و بسیار رایج است. این آزمون بر اساس آزمون دیکی فولر تعمیم یافته (ADF)، و فرض همگنی پانل انجام می­شود.

 

جدول (1)- آزمون مانایی متغیرهای پژوهش

ADF test ((Levin, Lin & Chu t*)

Prob

Statistic

 

Prob

Statistic

 

0.9991

3.11747

Ex

1.0000

5.40241

Gdp

0.0000

10.0833-

D(Ex)

0.0000

22.0992-

D(Gdp)

1.0000

4.09510

In

1.0000

7.70017

P

0.0000

19.7436-

D(In)

0.0000

31.6187-

D(P)

1.0000

13.8830

Ms

0.9984

2.95074

Exx

0.0000

7.14065-

D(Ms)

0.0000

11.6738-

D(Exx)

0.0308

1.12267-

Im

0.9804

2.06111

Qs

0.0053

2.55311-

Tp

0.0000

15.2420-

D(Qs)

ماخذ: یافته­های پژوهش

 

نتایج نشان می­دهد متغیرهای واردات و تعداد پروانه­های صادر­شده مانا هستند و دیگر متغیرها با یک­بار تفاضل­گیری مانا می­شوند.

5-2- بررسی وجود همبستگی همزمان

یک آماره مناسب برای بررسی وجود و یا عدم وجود همبستگی همزمان، آماره ضریب لاگرانژ است (تشکینی، 1393). نتیجه محاسبه آماره آزمون LM به­صورت زیر است:

        img0

img0 

همانطور که مشاهده می­شود، وجود همبستگی میان جملات خطا پذیرفته می­شود و رگرسیون به­ظاهر نامرتبط کارایی بیشتری نسبت به OLS خواهد داشت.

5-3- آزمون خودهمبستگی پورتمانتو18

آزمون خودهمبستگی پورتمانتو برای مشخص شدن وضعیت خودهمبستگی متغیرها انجام می­شود (ابوالحسنی، 1400). بر پایه نتایج به دست آمده (جدول 2) دیده می شود همگی ضریب­های احتمال بزرگتر از ۵ % می­باشند که نشان از رد فرض img0 و وجود همبستگی بین متغیرها دارد.

جدول (2)- نتایج آزمون خودهمبستگی پورتمانتو

Df

Prob

Adj Q-Stat

Prob

Q-stat

Lags

4

0.1410

840.18

0.1450

839.56

1

8

0.1554

1554.91

0.1600

1553.24

2

12

0.2658

2184.92

0.2957

2181.87

3

16

0.4894

2808.44

0.5312

2803.56

4

20

0.6514

3381.50

0.6994

3374.53

5

24

0.7366

4054.47

0.7918

4044.53

6

28

0.6748

4556.81

0.7673

4544.29

7

32

0.8345

5029.71

0.8959

5014.42

8

36

0.7639

5548.60

0.8407

5529.89

9

40

0.6910

5976.45

0.7107

5954.59

10

44

0.6426

6441.36

0.6810

6415.76

11

48

0.6946

6820.14

0.7176

6791.21

12

ماخذ: یافته­های پژوهش 

 

5-4- برآورد مدل

با استفاده از معادلات به ظاهر نامرتبط، دو معادله برای عرضه مسکن و نرخ ارز با داده­های دوره زمانی 1400-1390 به صورت فصلی برآورد شده است. الگوی برآوردی شامل دو معادله زیر است. با توجه به اینکه مقادیر متغیرها همگن نیستند برای بهبود رابطه تفسیری افزون بر برآورد خطی، مدل به صورت لگاریتمی نیز برآورد شده است که نتیجه­ها در ادامه ارایه می­شود.

qs=c(1)+c(2)*gdp+c(3)*dum+c(4)*ex+c(5)*p+c(6)*in+c(7)*tp+c(8)*ms

ex=c(9)+c(10)*exx+c(11)*im+c(12)*dum+c(13)*in

 

5-4-1- برآورد خطی

در برآورد نخست برای رابطه خطی بین متغیرها، ضریب برخی متغیرها از معناداری لازم برخوردار نشد. بر این پایه متغیرهای یاد شده از مدل خارج و برآورد بار دیگر انجام شد. در برآورد نهایی متغیرهای معنادار به صورت زیر به دست آمد.

QS=C(1)+C(2)*GDP+C(3)*EX+C(4)*P+C(5)*TP

EX=C(6)+C(7)*EXX+C(8)*DUM+C(9)*IN

نتیجه برآورد در دو جدول 3 و 4 آورده شده است.

 

جدول (3)- نتیجه براورد خطی برای رابطه عرضه مسکن

Prob.

t-Statistic

Coefficient

Qs

0.2540

1.1408

47160.07

C

0.0000

16.7530

0.0016

Gdp

0.0000

5.3903-

2.0907-

Ex

0.100

1.6411

2.0842

P

0.0000

7.2889

189.661

Tp

           ماخذ: یافته­های پژوهش

 

بر پایه نتیجه برآورد در رابطه عرضه مسکن متغیرهای تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت، نرخ ارز، قیمت یک متر مربع مسکن و تعداد پروانه­های ساختمانی صادر شده اثر معنادار بر تولید و عرضه مسکن دارند. متغیرهای تحریم، تورم و قیمت مصالح ساختمانی بر تولید و عرضه مسکن اثر معنادار نداشته­اند.

 

 

جدول (4). نتیجه براورد خطی برای رابطه نرخ ارز

Prob.

t-Statistic

Coefficient

Ex

0.000

4.5030-

20937.18-

C

0.001

3.3000-

-4.2907

Exx

0.000

6.1064

8206.186

Dum

0.000

102.2471

876.0641

In

     ماخذ: یافته­های پژوهش

بر پایه نتایج براوردی برای معادله نرخ ارز نیز متغیر صادرات بر نرخ ارز خارجی(دلار) اثر منفی داشته است، ولی متغیر تحریم و نیز متغیر شاخص سطح عمومی قیمت­ها بر نرخ ارز خارجی اثر مثبت داشته­اند.

 

5-4-2- برآورد لگاریتمی

برای اطمینان بیشتر از اثرگذاری متغیرها و تحلیل بهتر اثرگذاری تغییر متغیرهای توضیح­دهنده بر متغیر وابسته، متغیرها به صورت لگاریتمی وارد مدل شدند و برآورد باردیگر انجام شد. مدل لگاریتمی اولیه به صورت زیر برآورد شد.

lqs=c(1)+c(2)* lgdp+ c(4)* lex+c(5)* lp+c(6)* lin+c(7)* ltp+c(8)* lms+ c(3)* ldum

lex=c(9)+c(10)* exxgdp+c(11)*imgdp+c(12)*dum+c(13)*lin

        

ضریب برخی از متغیرها معنادار نبود که با کنار گذاشتن این متغیرها بار دیگر مدل برآورد شد که رابطه با متغیرهای وارد شده در مدل زیر معنادار به دست آمد.

LQS=C(1)+C(2)*LGDP+C(3)*LEX+C(4)*LP+C(5)*LTP+C(8)*DUM

LEX=C(9)+C(10)*EXXGDP+C(12)*DUM+C(13)*LIN

 

        نتیجه برآورد این مدل در جدول­های 5 و 6 ارایه شده­اند. یادآوری می­شود متغیرهای تحریم (DUM) که دامی است و نسبت صادرات به تولید ناخالص داخلی (EXXGDP) و نیز نسبت واردات به تولید ناخالص داخلی که به صورت درصد هستند، لگاریتم­گیری نشده­اند. بر پایه این برآورد ضریب متغیرهای لگاریتم شاخص سطح عمومی قیمت­ها (تورم) و لگاریتم قیمت مصالح ساختمانی در رابطه تولید (عرضه) مسکن و همچنین ضریب نسبت واردات به تولید ناخالص داخلی در رابطه نرخ ارز معنادار نبوده­اند. مدل نهایی بدون این 3 متغیر برآورد شده است.

 

جدول (5)- نتیجه براوردی لگاریتمی برای رابطه عرضه مسکن

Prob.

t-Statistic

Coefficient

Qs

0.000

3.7056

3.0059

C

0.000

10.5612

0.5363

LGdp

0.000

21.676-

1.2154-

LEx

0.000

20.9183

1.1660

LP

0.000

3.7696

0.2143

LTp

0.000

4.0097-

0.2888-

Dum

          ماخذ: یافته­های پژوهش


جدول (6)- نتیجه برآورد لگاریتمی برای رابطه نرخ ارز

Prob.

t-Statistic

Coefficient

Ex

0.000

77.575

4.0368

C

0.189

1.3147

3.12-e-05

ExxGdp

0.000

7.8543

0.1070

Dum

0.000

138.846

1.4526

Lin

     ماخذ: یافته­های پژوهش

 

6- نتیجه برآورد

بر پایه یافته­ها و نتیجه برآورد با یک درصد افزایش در تولید ناخالص داخلی 53 صدم درصد عرضه مسکن افزایش یافته است. بر پایه این مدل با یک درصد افزایش نرخ ارز خارجی(دلار) 1.21 درصد عرضه مسکن کاهش یافته است. همچنین با افزایش یک درصد در قیمت مسکن، 1.16 درصد عرضه مسکن افزایش و با افزایش یک درصد پروانه­های صادر شده ساختمانی، 0.21 (21 صدم) درصد عرضه مسکن افزایش یافته است. افزون بر این با افزایش یک درصد در شاخص تحریم، عرضه مسکن 29 صدم درصد کاهش یافته است.

نکته اینکه در رابطه لگاریتمی، اثر تحریم بر عرضه مسکن منفی نشان داده شده است، ولی در رابطه خطی این اثر معنادار نبوده است. این نتیجه نشان می­دهد که اثرگذاری تحریم بر تولید و عرضه مسکن غیر خطی است. این غیر خطی بودن، ممکن است ناشی از اثر غیر مستقیم آن باشد.

در هر دو شکل برآورد، شاخص قیمت مصالح ساختمانی بر عرضه مسکن اثرگذار تشخیص داده نشده است. این به معنای آن است که این قیمت­ها نه به صورت خطی و نه به صورت غیرخطی اثری بر عرضه مسکن نداشته است. این نتیجه می­تواند به این علت باشد که عرضه­کنندگان مسکن قیمت عرضه را به سرعت متناسب با هزینه­های تولید تعدیل می­کنند و از این تعدیل نفع خوبی نیز می­برند. بر این پایه عرضه­کنندگان نه تنها نگران افزایش قیمت مصالح ساختمانی نیستند، بلکه این افزایش را در قیمت فروش مسکن تولیدی به مقدار بیشتری جبران می­کنند. از این­رو افزایش قیمت مصالح اثر منفی بر عرضه مسکن نداشته است.

شاخص سطح عمومی قیمت­ها بر عرضه مسکن اثرگذار نبوده است. این نتیجه هم در مدل خطی و هم در مدل لگاریتمی مشابه به دست آمده است. می­تواند این نتیجه به این علت باشد که قیمت مسکن با نرخ تورم هماهنگ افزایش می­یابد و ورود هر دو این متغیرها موجب می­شود یکی از آنها معنادار نشود. به علت اینکه منطقی است قیمت مسکن اثر دقیق­تری را نسبت به سطح عمومی قیمت­ها بر عرضه مسکن نشان دهد، این متغیر در مدل معنادار شده است و شاخص سطح عمومی قیمت­ها معنادار نبوده است. بر پایه یافته­های برآورد سیستم معادلات، با افزایش یک درصد در سهم صادرات از تولید ناخالص داخلی 3 صدهزارم درصد نرخ ارز خارجی(دلار) کاهش یافته است. با افزایش یک درصد در شاخص سطح عمومی قیمت­ها 1.45 درصد نرخ ارز افزایش یافته است. همچنین با افزایش یک درصد در شاخص تحریم، نرخ ارز خارجی (دلار) ده صدم درصد افزایش یافته است.

نکته قابل تامل در این نتیجه این است که ضریب متغیر صادرات بر نرخ ارز به صورت خطی معنادار بوده است ولی به صورت غیرخطی از معناداری کمتری برخوردار بوده است. این نیز به آن معنا است که صادرات به صورت خطی موجب کاهش نرخ ارزهای خارجی می­شود. به سخن دیگر رابطه خطی آن اعتبار بیشتری دارد.

        افزون بر این، متغیر واردات نه در مدل خطی و نه در مدل لگاریتمی و نه به صورت درصدی از تولید ناخالص داخلی بر نرخ ارز خارجی (دلار) اثرگذاری معناداری نداشته است. ممکن است یکی از علت­های اصلی آن تامین ارز واردات از سوی دولت با نرخ­های ترجیحی و گاهی بسیار بیشتر از بازار باشد. به سخن دیگر درصد بالایی از وارد کنندگان کالاها و خدمات ارز مورد نیاز خود را از بازار تامین نمی­کنند و به ارز دولتی متکی هستند.

 

7- جمع­بندی

در چند دهه اخیر بخش مسکن یکی از پرنوسان­ترین بخش­ها در اقتصاد ایران بوده است. با توجه به ارتباط گسترده بخش مسکن با دیگر بخش­های اقتصادی این نوسانات با اثرگذاری بر رفتار مصرف­کنندگان و تولیدکنندگان باعث تغییر در تخصیص منابع اقتصادی، تشدید نقل و انتقال سرمایه در بازار دارایی­ها و تغییر در الگوی توزیع درآمد می­شود. ایران بیش از 4 دهه با تحریم­های اقتصادی آمریکا روبرو بوده است، ولی تحریم­ها در حدود 12 سال گذشته نسبت به پیش از آن بسیار شدیدتر شده است، به طوری­که با هدف قرار دادن تجارت خارجی ایران به­ویژه فروش نفت و محدود کردن دسترسی به منابع ارزی و شبکه مالی جهانی، فشارهای زیادی به اقتصاد ایران وارد کرده است. تحریم همزمان با فشار بر قیمت­ها و افزایش تورم، تکانه منفی بر بخش عرضه اقتصاد وارد کرده است. در نتیجه رکود تورمی اقتصاد ایران را شدت داده است. این اثر در بخش مسکن نیز نمایان بوده است به گونه­ای که مدل نشان می­دهد تحریم،، نرخ ارز را افزایش داده است و افزایش نرخ ارز موجب کاهش عرضه مسکن شده است. همزمان پژوهش­های مختلفی نیز نشان داده­اند که تحریم­ها قیمت­ها را نیز افزایش داده و موجب تشدید تورم در ایران شده است. در ایران پژوهشی که اثر تحریم بر عرضه مسکن را بررسی کند دیده نمی­شود. با این وجود پژوهش­هایی به این نتیجه رسیده­اند که تحریم بر افزایش قیمت مسکن اثر مثبت (اصلانی و اسدالهی، 1394) داشته است. همچنین برخی (مانند عيسي­زاده و همكاران، 1400؛ عزتی و کاظمی مهرآبادی، 2017؛ عزتی و همکاران، 2019) تحریم را علت کاهش تولید دانسته­اند. بر پایه این ادبیات تحریم، موجب افزایش نااطمینانی اقتصادی، بی­ثباتی و نوسان متغیرهای اقتصادی می­شود که علتی برای به تعویق انداختن فعالیت­های اقتصادی مانند ساخت و ساز پروژه­ها توسط سرمایه­گذاران است. از طرف دیگر در اثر تحریم و افزایش قیمت­ها در بازارهای مالی دیگر مانند بورس و ارز، بخشی از سرمایه­ها از بازار مسکن به آن بازارها منتقل می­شود و توان عرضه در بازار مسکن کاهش می­یابد (مانند قلی­زاده و همکاران، 1401). در رابطه نرخ ارز نیز تحریم موجب افزایش نرخ دلار شده است. این نتیجه هماهنگ با بررسی­های مختلف در این زمینه است (مانند صندوقدار، 1398؛ مرادی و همکاران، 1397؛ زماني و همكاران، 2021؛ لائوداتي و پسران، 2021). در مدل برآورد شده این بررسی، نرخ ارزهای خارجی بر عرضه مسکن اثر منفی معنادار داشته است و این نتیجه به علت اثر بازارهای مالی بر یکدیگر است. زیرا با افزایش نرخ ارزهای خارجی بازده در این بازارها بالا می­رود و بخشی از سرمایه از بازارهای دیگر مانند مسکن و ساختمان به آنها منتقل می­کند و این موجب کاهش عرضه در بازار مسکن می­شود. این نتیجه با برخی بررسی­ها درباره بازار مسکن هماهنگ است (مانند قلی­زاده و همکاران، 1401).

اثر مثبت افزایش تولید ناخالص داخلی استانی، قیمت مسکن و تعداد پروانه­های ساختمانی صادرشده، بر عرضه مسکن نیز بسیار هماهنگ با نظریه و پژوهش­های دیگر (مانند قادری و ایزدی، 1395 و مروت و همکاران، 1397) است. قیمت مصالح ساختمانی بر عرضه مسکن در این برآوردها اثر معناداری نداشته است که این مغایر با بررسی­های دیگر (مانند قادری و ایزدی، 1395 و مروت و همکاران، 1397) است. این ممکن است به علت تشدید شرایط تورمی در سال­های اخیر باشد که سرعت افزایش قیمت مسکن بیشتر از سرعت افزایش قیمت مصالح ساختمانی بوده است. مهمتر اینکه متغیرهای دیگر بررسی­های یاد شده با متغیرهای مدل این مقاله یکی نیستند.

یکی از نکات کلیدی در تحلیل بازار مسکن، توجه به ماهیت آن به عنوان کالایی با کارکرد دوگانه (مصرفی- سرمایه ای) است. چگونگی تخصیص ثروت افراد میان دارایی­های مختلف، بستگی به نرخ بازدهی نسبی آنان دارد. بر این اساس برای شناخت و پیش­بینی بازار مسکن نیاز است تا بازار دارایی­های موازی مسکن بررسی شوند. در اقتصاد ایران، بازار ارز به عنوان یک جانشین برای بازار سرمایه­ای مسکن عمل می­کند. به این معنا که از یک طرف با افزایش عایدی بازار ارز، بخشی از سرمایه موجود در بازار مسکن به بازار ارز منتقل می­شوند و سرمایه­گذاری در تولید مسکن کاهش می­یابد این نتیجه با یافته­های قلی­زاده و همکاران (1401) و ملکی (1395) هماهنگ است. البته این افزون بر اثر افزایش نرخ ارز بر هزینه­های تولید و نیز بر تقاضای مسکن و مانند اینها است که می­تواند موجب کاش تولید مسکن شود.

 

System: SYS01

 

 

 

Estimation Method: Least Squares

 

Date: 11/06/23 Time: 16:26

 

 

Sample: 1390Q1 1400Q4

 

 

Included observations: 1364

 

 

Total system (balanced) observations 2728

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Coefficient

Std. Error

t-Statistic

Prob.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

C(1)

47160.07

41338.82

1.140818

0.2540

C(2)

0.001559

9.31E-05

16.75298

0.0000

C(4)

-2.090715

0.387865

-5.390316

0.0000

C(5)

2.084129

1.269979

1.641073

0.1009

C(7)

189.0661

25.93887

7.288912

0.0000

C(9)

-20937.18

4649.649

-4.502960

0.0000

C(10)

-4.29E-07

1.30E-07

-3.299950

0.0010

C(12)

8206.186

1343.877

6.106354

0.0000

C(11)

876.0641

8.568104

102.2471

0.0000

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Determinant residual covariance

3.15E+20

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Equation: QS=C(1)+C(2)*GDP+C(4)*EX+C(5)*P+C(7)*TP

Observations: 1364

 

 

R-squared

0.406769

Mean dependent var

452321.9

Adjusted R-squared

0.405023

S.D. dependent var

1089401.

S.E. of regression

840307.3

Sum squared resid

9.60E+14

Durbin-Watson stat

0.338444

 

 

 

 

 

 

 

 

Equation: EX=C(9)+C(10)*EXX+C(12)*DUM+C(11)*IN

 

Observations: 1364

 

 

R-squared

0.933833

Mean dependent var

86327.41

Adjusted R-squared

0.933688

S.D. dependent var

82337.44

S.E. of regression

21202.88

Sum squared resid

6.11E+11

Durbin-Watson stat

0.715015

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 

منابع

-       Abolhasani, A.  Ebrahimi, I. Pour Kazemi, M. H. & Bahrami Nia, E (2017). "The Effect of Oil Shocks and Monetary Shocks on Production and Inflation in The Housing Sector of The Iranian Economy: New Keynesian Dynamic Stochastic General Equilibrium Approach", Economic Growth and Development Research, 25:109-128.(In Persian).

-       Abolhasani, P. (2021). "Estimating and comparing the utilization of production capacity in Iran's factory industries in the private and public sectors, master's thesis", Allameh Tabatabai University.(In Persian).

-       Alavi, S. y. (2016). "Typology of unilateral US sanctions against Iran during Obama's presidency", Islamic Revolution Studies Quarterly, 45:51-70.(In Persian).

-       Al-Mawali, N. Hasim, H. M. & Al-Busaidi, K. (2016). Modelling the impact of the oil sector on the economy of sultanate of Oman. International Journal of Energy Economics and Policy, 6(1), 120-127.

-       Ashraf Ganjoui, R. & iranmanesh, S. (2022). "Extraction of a quantitative index of economic sanctions against the Islamic Republic of Iran", Econometric modeling, 26:67-94.(In Persian).

-       Aslani, P. & Asdalahi, A. (2015). "Evaluation of the impact of economic sanctions channels on housing prices in Iran", Housing Economics Quarterly, 52: 107-134.(In Persian).

-       Badcock, B. (2018). "Urban Planning and the Housing Market". International Perspectives for Policy and Practice.

-       Baniasadi, M. (2022). "An analytical look at the effect of economic sanctions on Iran's trade in agricultural products", Quarterly Journal of Development Strategy,  69:181-213.(In Persian).

-       Bastin, H. Thabet, S.A. Salehi, M. & Hosseinpour, A. (2019). "Comparative analysis of monetary policy transmission channels in Iran's economic sanctions: quantile regression approach". Applied Economics, 34 and 35:31-46.(In Persian).

-       Blackley, D. M. (1999). "The long-run elasticity of new housing supply in the United States: Empirical evidence for 1950 to 1994"; Journal of Real Estate Finance and Economics, 18: 25-42.

-       Caruso, Raul, 2003, The impact of international economic sanctions on trade: An empirical analysis. Peace Economics, Peace Science and Public Policy, 9 (2).

-       Cullingworth, John Barry. (1960), 5 BMC Public Health Housing Needs and Planning Policy. London: Routledge and Kegan Paul, Ltd.

-       Dizaji, S. F. & Farzanegan, M. R. (2018). "Do sanctions reduce the military spending in Iran? " (No. 31-2018). MAGKS Joint Discussion Paper Series in Economics.

-       Dizaji, S. F. & Farzanegan, M. R. (2021). "Do sanctions constrain military spending of Iran? ". Defence and Peace Economics, 32(2), 125-150.

-       Eyler, R. (2007). Economic sanctions: international policy and political economy at work: Springer.

-       Ezzati, M. & Salmani, U. (2015). "Estimating the effect of economic sanctions on Iran's economic growth", Basij Strategic Studies Quarterly, 67, 69.(In Persian).

-       Ezzati, M. & Salmani, U. (2017). "The welfare effects of economic sanctions on final consumers of goods and services in Iran", International Journal of Environmental And Science Education, 7 (2) .(In Persian).

-       Ezzati, M. (2016). "Analyzing Direct and Indirect Effects of Economic Sanctions on I. R. Iran Economic Growth: Focusing on the External Sector of the Economy", Open Journal of Marine Science, 6: 457-471.(In Persian).

-       Ezzati, M. Heydari, H. & Moridi, p. (2020). "Investigating the effect of economic sanctions on the production and employment of Iran's industrial sector", Strategic and Macro Policy Quarterly, 1: 38-65.(In Persian).

-       Ezzati, M. kazemi Mehrabadi, A. (2017). "The Effect of Economic Sanctions from the Banking Channels (Monetary) On the Industrial Production of Iran", International Journal of Economic Perspectives, 11(3): 801-809.(In Persian).

-       Ezzati, Morteza.; Heydari, Hassan., & Moridi, Parvin. (2019). Investigating the effect of economic sanctions on the production and employment of Iran's industrial sector. Strategic and Macro Policy Quarterly, 8(29), 38-65.(in Persian).

-       Fazalali, Z. Portaheri, M. & Ruknuddin Iftekhari, A. (2018). "Survey of Rural Housing Changes in Mazandaran Province", Human Geography Research Quarterly, 104:354-339.(In Persian).

-       Gholizadeh, A. A. & Ghanbari, S. (2017). "Investigating the effect of housing assets on household consumption expenditure components in Iran", Housing Economics Quarterly, 61:51-76.(In Persian).

-       Gholizadeh, A. A. Manochehri, S & Jafariseresht, D. (2022), "Time-varying effects of factors influencing speculation in Iran's housing market: state-space models", Econometric Modeling Quarterly, 28:119-142.(In Persian).

-       Golliard, M. M. (2013). Economic Sanctions: Embargo on Stage. Theory and mpirical Evidence. Ph.D. thesis. Tampere University. Finland.

-       Greene, W. H. (2002). Econometric Analysis (5th Ed.). Prentice Hall. New Jersey. ISBN: 0-13-066189- 9.

-       Ha, L.T. & Hoang, D.P. (2021). Economic Sanctions and Environmental Performance: The Moderating Role of Financial Market Development and Institutional Quality, Environmental Science and Pollution Research, 29, 19657-19678.

-       Ha, L.T. & Nam, P.X. (2021). An Investigation of Relationship between Global Economic Sanction and Life Expectancy: Do Financial and Institutional System Matter?, Development Studies Research, 9.

-       HasanGoodarzi, S. & Armanmehr, M. R.(2019). "Market analysis and forecasting of housing prices in Tehran".

-       Iranian economic issues, 2:79-103.(In Persian).

-       Hatfi-Majumard, M. & Mehrara, M. (2020), "Bubble migration between currency market and housing market", Economic Research Quarterly, 77: 67-102.(In Persian).

-       Hatipoglu, E. Considine, J. & AlDayel, A. (2022). Unintended Transnational Effects of Sanctions: A Global Vector Autoregression Simulation. Defence and Peace Economics, 1-17.

-       Havasbeigi, F. Asgari, H. & Oshni, M. (2021). "The effect of economic sanctions on the size of the informal economy in Iran", Journal of Development and Capital, 6:1-18.(In Persian).

-       Heydari, H. & Soori, A. R. (2011)". Analyzing the Relation between Bank Deposit Rates and House Prices in Iran"

-       , Economic Research, 92:65-92.(In Persian).

-       Housing & Urban Development (HUD) (2017). Affordable Housing. Portal.HUD.gov.

-       https://portal.hud.gov/hudportal/HUD?src=/program_offices/comm_plan ning/affordablehousing/.

-       Hufbauer, Gary Clyde, Jeffrey J. Schott, Kimberly Ann Elliott, & Barbara Oegg (2007). economic sanctions reconsidered, 3rd ed., Peterson institute for international economics, Washington DC.

-       Iranmanesh, S. Salehi Asfiji, N. & Jalaii Esfandabadi, S. M. (2021). "Ranking of economic sanctions against the Islamic Republic of Iran using the opinion of selected activists and graduates of international economics", Majles and Strategy Quarterly, 108: 257-296.(In Persian).

-       Jiboye, A. D. (2011). "Urbanization challenges and housing delivery in Nigeria: The need for an effective Policy framework for Sustainable Development". International Review of Social Sciences and Humanities, 2(1), 176-185.

-       Karimi, E. Faturechi, Z. & Hasanzadeh Mahmudabad. M. (2021). "Examining the effect of time and severity of United Nations and United States sanctions on the misery index of the target countries", Economic Research Quarterly, 2: 151-180.(In Persian).

-       Kazrouni, S. A. & Khazri, E. (2017), "Investigation of the effect of economic sanctions on the import of capital, intermediate and consumer goods in Iran during the period 1360-1392", Majles and Strategy Quarterly, 93:393-420.(In Persian).

-       Khalili Iraghi, M. (2012). "An Introduction to Housing Economics", University of Tehran Printing and Publishing Institute.(In Persian).

-       Kyomorthi, M. Ahmadi Shadmehri, M. T. Salimifar, M. & Abrishmi, H. (2019). "Investigating the effect of financial and energy sanctions on the production gap in Iran's economy", Iranian Economic Research Quarterly, 79:33-66.(In Persian).

-       Laman, K. (2020). "Comparative Analysis of Financial Sanctions Against Russia And Iran". Bachelor’s Studies. Institute Department of Political Studies.DOI:10.13140/RG.2.2.18654.46408.

-       Laudati, D. & Pesaran, M. H. (2021). Identifying the Effects of Sanctions on the Iranian Economy Using Newspaper Coverage.

-       Mahdilo, A. Abolhasani, A. & Rezaei, M. (2019), "Ranking of types of economic sanctions and estimation of sanctions risk index using fuzzy hierarchical analysis method", Quarterly Journal of Applied Economic Theories, 2:47-72.(In Persian).

-       Maleki, B. (2016). "Analysis of Iran's Housing Market", Tehran, Publisher: Industrial Management rganization.(In Persian).

-       Malpezzi, S.(1990). Urban Housing And Financial. Markets: Some International, Funding Communiy Initiatives, London: Earthscan

-       Manzarzadeh Tamam, H. Abbaszadeh, M. R. Hesarzadeh, R. & Malek Al-Saadati, S. S. (2022). "Effects of some macroeconomic variables on the performance indicators of selected industrial companies of the Tehran Stock Exchange during the sanctions periods (before and after the JCPOA)", Monetary and Financial Economics, 24:37-60.(In Persian).

-       Manzoor, D. & Mustafapour, M. (2013). "Rereading unfair sanctions: characteristics, goals and measures", Financial and Economic Policy Quarterly, 2: 21-42.(In Persian).

-       Mishkin, F. (1995). "Symposium on The Monetary Transmission Mechanism". Journal of Economic Perspectives, 9(4), 3-10.

-       Moeeni, S. Sharifi, A. Mozafari Shamsi, H. & Mohammadi, V. (2021). "The Impact of Iran Oil Sanctions on the Exchange Rates: An Analysis Using Google Search Index". Iranian Economic Review, 25(3), 397-417.

-       Mohebati, Y. (2018). "Investigating economic sanctions and their effect on Iran's economy", Quarterly Journal of Management and Accounting Studies, special issue, 46-63.(In Persian).

-       Moradi, M. Ahangari, A. M. & Arman S. A. (2018). "Co-movement and causality between asset markets (housing market and financial assets) in the Iranian economy: a wavelet analysis approach", Iranian Journal of Applied Economic Studies, 28:163-181.(In Persian).

-       Moradi, N. & Parsi, S. (2018), "Study of current issues of Iran's economy", Center for Economic Research and Studies.(In Persian).

-       Murshed, S. (2020). Macroeconomic effects of trade and financial sanctions (No. 657).

-       Nademi, Y., Jalili kamjoo, P., & Khochiany, R. (2018). Econometric Modeling the Impact of Sanctions on the Foreign Exchange Market and Its Transmission mechanism to macroeconomic variables Iran. Quarterly Journal of Econometric Modeling. 2(2). 61-87. [In Persian]

-       Naji Maidani, A. A. Fallahi, M. A. & Zabihi, M. (2010), "Investigation of the dynamic effect of macroeconomic factors on housing price fluctuations in Iran (1369-1386)", Science and Development Journal, 31:160-186.(In Persian).

-       Nazmfar, H. Eshghi, A. & Alavi, S. (2017). "Spatial Analysis of Housing Prices in Tabriz City", Modares Humanities Quarterly (Space Planning and Arrangement), 21:183-208.(In Persian).

-       Nefiu, Richard (2018). "The art of sanctions, a view from inside the field, Tehran (2018): Deputy of Economic Research", Islamic Council Research Center.(In Persian).

-       Pahlavani, M. Heydarian, S. & Mirjalili, S. H. (2021). “Investigating the Impact of Financial Sanctions on Income Inequality in Iran: Model (TVP-FAVAR)”. Economic policy. 13(25): 239-213.(In Persian).

-       Parivar, O & hasani, M. (2017). "Evaluation of the Dynamic Relationship between Foreign Exchange Market, Stock Market and the Housing Market in Iran Using a Multivariate GARCH Model", Economics and business research ,14:17-29.(In Persian).

-       Parvin, S. & Shakeri, A. & Naseri, S.(2022). "Welfare Effects of Economic Sanctions :The Case of Iran", Economic Research, 84:11-38.(In Persian).

-       Pour'Abadalhan Kovich, M. Panahi, H. & Javadzadeh, L. (2020). "the effect of international sanctions on the export of Iran's industrial sub-sectors", Industrial Economics Research Quarterly, 9: 61-74.(In Persian).

-       Qadri, J. & Izadi, b. (2016). "Investigating the effect of economic and social factors on housing prices in Iran (1350-1391)", Economic Quarterly, 1:73-93.(In Persian).

-       Rahmani T. & Esfahani, P. (2015). "An analysis of the effect of supply and demand factors on housing prices in Iran", Housing Economics Quarterly, 55: 11-30.(In Persian).

-       Rezaiee Adaryani, S. & Ahmadi, H. (2020). "Analysis and Evaluation of Quantitative and Qualitative Indicators of Housing in Isfahan Province", Environment Preparation, 49:23-44.(In Persian).

-       Royin Tan, S. A. R. & Maadikhah, M. R.(2015). "The role of efficient financing in reducing the costs of providing economic housing", Housing economy, 52:11-36.(In Persian).

-       Rudari, S. Tehranchian, A. M. Arabi, S. H. & Adeli, O. A. (2023). "Investigating the threshold role of sanctions on the effect of oil revenues on liquidity in Iran: new evidence from the TSVAR model", Quarterly Energy Economics Review, 76:1-27.(In Persian).

-       Sadat Akhavi, S. M. & Hosseini S. Sh.(2016). "Evaluating the impact of economic sanctions on the inflation of Iran's economy", Applied economics, 21:33-50.(In Persian).

-       SafarAlizadeh, I. (2020). "Analysis of quantitative and qualitative indicators of housing in Urmia city", Human Settlements Planning Studies, 15:529-544.(In Persian).

-       Salehi Esfahani, J. (2020). "Iran under sanctions; The impact of sanctions on household welfare and employment", translated by Mohammad Reza Farhadipour, Iran Chamber Research Center, 1-50.(In Persian).

-       Sandoghdar, R. (2018). "Investigating the effect of international sanctions on exchange rate fluctuations in Iran", Faculty of Economics, Management and Administrative Sciences, Semnan University.(In Persian).

-       Sarzaeem, A. (2023). "A Review of Economic Policies in Iran to Confront Sanctions during Trump", Middle East studies, 1.(In Persian).

-       Shakeri, A. (2016). "An Introduction to Iran's Economy", Tehran: Rafee Publications.

-       Sharbati, M. Zeraatkish, Y. Mohebi, M. & Negahdari, E. (2021). "The Prediction of the Relationship between Moral Corruption, Sanctions and Economic Fluctuations on Foreign Direct Investment in Iran", Macroeconomics Research Letter, 15(30), 232-251. (in Persian)

-       Smith, Susan J. (2012). "International Encyclopedia of Housing and Home". Elsevier Science.

-       Somerville, C.T. (1999). "Residential Construction Costs and the Supply of New Housing. Endogeneity and Bias in Construction Cost Indexes". Journal of Real Estate Financeand Economics.18(1), 43- 62.

-       Soori, A. (2014). "Getting out of the recession and the role of the housing sector", Housing economy, 50:97-113.(In Persian).

-       Soori, A. R. Heydari, H. & Afzali, H. (2011). "Investigating the relationship between demand and supply side variables affecting the housing sector on housing prices in Iran", economic research, 12:113-140.(In Persian).

-       Tadini Kazrouni, A & Tavakoli, N.(2011). "Sanction developments in the light of the fundamental developments of recent decades", Political and international approaches, 26:91-114.(In Persian).

-       Taherpour, J. (2017). "The effects of the JCPOA on the monetary and financial sphere of the country, Presidential Strategic Research Center". http://css.ir/xopnik.(In Persian).

-       Tayibi, S. K. & Sadeghi, A. R. (2017). "Effects of international sanctions and other factors affecting the exchange rate in Iran", Economic Research Quarterly, 3:641-661.(In Persian).

-       Teshkini, A. (2014). "Applied econometrics with the help of Microfit", Noor Alam Publications.(In Persian).

-       Wang, Y., Wang, K., & Chang, C. P. (2019). "The impacts of economic sanctions on exchange rate volatility". Economic Modelling, 82, 58-65.

-       Wasfi Asfestani, Sh. Abolhasani Hastiani, A. Shaygani, B. & Amini Milani, M. (2022). "Investigation of the effects of trade sanctions on Iran's economy using the calculable general equilibrium method: with an emphasis on production and prices", Economic Research and Policy Quarterly, 103:7-47.(In Persian).

-       Zamani, O. Farzanegan, M. Loy, J. P. & Einian, M. (2021). "The Impacts of Energy Sanctions on the Black-Market Premium: Evidence from Iran". Economics Bulletin, 41(2), 432-443.

-       Ziari, K. Pourahmad, A. Hataminejad, H. & mohamadi, A. (2016). "Housing Planning for Urban Low-Income Groups with an Emphasis on Their Financial Capabilities and Housing Line of Poverty in Urban Population of Kurdistan Province", Researches of human geography, 96:211-226.(In Persian).

-       Ziari, S. Farhodi, R. Pourahmad, A & Hataminejad, H. (2018)."Patterns for Providing Low Income Groups with Housing (Case Study: Karaj City)", Researches of human geography, 102:869-883.(In Persian).

-       Factors affecting the production and supply of housing under the influence of exchange rates and sanction.

 

 

[1] . دکتری اقتصاد، دانشگاه لرستان، ایران (نویسنده مسئول)Mahmoudian.mehrdad@gmail.com

[2] . دانشیار، گروه اقتصاد، دانشگاه لرستان، ایران          

[3] . دانشیار، گروه اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، ایران

[4] - Hatipoglu et al (2022)

[5] - Zamani et al (2021)

[6] - Moeeni et al (2021)

[7] - Ha & Hoang (2021)

[8] - Dizaji & Farzanegan (2021)

[9] - Ha & Nam (2021)

[10] - Murshed (2020)

[11] - Filipenko (2020)

[12] - Laman (2020)

[13] - Shakleina, D. & Skrypnik, M. Dmitriy (2019)

[14] - Wang et al (2019)

[15] - Al-Mawali et al (2016)

[16] - Housing & Urban Development (HUD) (2017)

[17] - Conley & Waal (2019)

[18] 1- portmanteau autocorelattion test

 


حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات رایمگ است.
حق نشر © 1404-1396

صفحه اصلی| عضویت/ ورود| درباره رایمگ| تماس با ما|
[English] [العربية] [en] [ar]