اثر شوک‌های نفتی بر بی‌ثباتی سیاسی، مالی و اقتصادی در اقتصاد ایران

محورهای موضوعی :

سیده زهرا بهروزی ¹ , دکتر هادی کشاورز ^{2
*} , پرویز حاجیانی ³

1 - دانش آموخته دانشگاه خلیج فارس
2 - 0
3 - گروه اقتصاد دانشگاه خلیج فارس

تاریخ دریافت : 1402/01/28 تاریخ پذیرش : 1402/08/16 تاریخ انتشار : 1402/10/14

کلید واژه: واژه‌های کلیدی: شوک‌های نفتی, بی‌ثباتی اقتصادی, بی‌ثباتی مالی, بی‌ثباتی سیاسی, مدل SVAR,

چکیده مقاله :

از مهم‌ترین اهداف هر دولت و کشوری رسیدن به پایداری و ثبات در زمینه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، مالی و سیاسی است. مطالعه حاضر اثر شوک‌های نفتی بر ریسک سیاسی، مالی و اقتصادی در اقتصاد ایران با استفاده از چارچوب مدل خود رگرسیون برداري ساختاري (SVAR) در بازه زمانی 1398:4-1379:1 را بررسی می کند. نتایج توابع واکنش آنی نشان می‌دهد که شوک مثبت قیمت نفت منجر به افزایش شاخص ریسک سیاسی در دوره‌ی کوتاه‌مدت شده است که مطابق انتظارات تئوریک بوده است. همچنین شوک مثبت تقاضای کل نفت واکنش مثبت شاخص ریسک را به دنبال داشته و منجر به کاهش ریسک ‌شده است. متغیر مجازی تحریم بیشترین اثر را بر ریسک سیاسی ثبت کرده است. شوک مثبت عرضه و تقاضای کل نفت منجر به کاهش معنادار ریسک مالی شده است. ریسک اقتصادی نیز به مقدار ناچیزی به شوک تقاضای کل و شوک تحریم واکنش معنادار نشان می‌دهد که درنتیجه آن ریسک افزایش می‌یابد. نتایج تجزیه واریانس نشان میدهد از میان سه ریسک بیشترین تأثیرگذاری شوک‌های نفتی به ترتیب بر ریسک مالی، سیاسی و اقتصادی بوده است. ریسک مالی و اقتصادی بیشترین تأثیر خود را از شوک تقاضای کل داشته‌اند و ریسک سیاسی از شوک قیمت نفت داشته است.

چکیده انگلیسی:

One of the most important goals of any government and country is to achieve stability in various economic, social, financial and political fields. The present study examines the effect of oil shocks on political, financial and economic risk in Iran's economy using the framework of structural vector autoregression (SVAR) model in the period of 1379:4-1398. The results of the impulse response functions show that the positive oil price shock has led to an increase in the political risk index in the short term, which was in accordance with theoretical expectations. Also, the positive shock of the total demand has followed the positive reaction of the risk index and has led to the decrease of risk. Sanctions have recorded the greatest effect on political risk. The positive shock of oil supply and total demand has led to a significant reduction in financial risk. The economic risk also shows a significant reaction to the total demand shock and the sanctions shock, as a result of which the risk increases.The results of variance decomposition show that among the three risks (oil price, oil supply, and oil demand), oil shocks have the greatest impact on financial, political, and economic risks, respectively. Financial and economic risk had the greatest effect from the total demand shock and political risk from the oil price shock.

منابع و مأخذ:

- اصغرپور, حسین و برادران خانیان, زینب. (1397). "اثرات نامتقارن درآمد‌های نفتی بر کسری بودجه دولت در ایران: رویکرد رگرسیون کوانتایل". بررسی مسائل اقتصاد ایران، دوره 5، شماره 2، صص 27-1
- امامی، کریم و ادیب‌پور، مهدی. (1390). " بررسی اثرات شوک‌های نامتقارن نفتی بر تولید". فصلنامه مدل‌سازی اقتصادی، دوره 3، شماره 4، صص 26-1
- برزگر، ابراهیم و خرمشاد، محمدباقر و پوریان، محمدتقی (1392). " علل ثبات و بی‌ثباتی در ایران بعد از جنگ (1392-1368)". وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه علامه طباطبایی
- تک‌روستا، علی و مهاجری، پریسا و محمدی، تیمور و شاکری، عباس (1398)." تأثیر تکانه‌های قیمت نفت بر رشد اقتصادی و تورم درکشورهای منتخب با تأکید بر تکانه‌های ناشی از ریسک سیاسی اوپک". پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، دوره 8، شماره 30، بهار 1398، صص 60-23
- توفیقی, حمید و یحیوی رازلیقی, حسن. (1395). تاثیر رانت نفتی بر کیفیت نهادها در اقتصادهای نفتی. سیاست گذاری اقتصاد، دوره 8، شماره 16، آبان 1395، صص40-21
- خطیب سمنانی، محمدعلی، اسماعیل نیا، علی‌اصغر و ده آبادی، مرجان 01390)." بررسی اثرگذاری عرضه نفت کشورهای غیر اوپک بر قیمت نفت خام". فصلنامه علوم اقتصادی، سال پنجم، شماره 15، تابستان 1390
- خوش‌کلام خسروشاهی، موسی (1398)." اثرات متقارن و نامتقارن تکانه‌های نفتی بر متغیرهای اقتصاد کلان در ایران طی دوره ۱۳69-1395." فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، دوره 7، شماره 1، بهار 1398، صص 162-142.
- دالمن‌پور، محمد و شفیعی، مریم (1393). " آثار پویای شوک‌های نامتقارن نفتی بر تورم در ایران". نشریه مطالعات کمی در مدیریت، دوره 5، شماره 3، پاییز 1393، صص 190-163.
- درینی، محمد و اسماعیل پورمقدم، هادی و دهباشی، وحید (1395). " تجزیه‌وتحلیل تأثیر بی‌ثباتی سیاسی با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی ایران بر تجارت بین‌الملل". فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام ". دوره 6، شماره 3، پاییز 1395، صص 119-110.
- رحمانی، مهرداد و فرید زاد، علی (1398)." نوسانات قیمت نفت در طی چهل سال: چرا قیمت نفت همچنان ممکن است ما را متعجب کند؟". فصلنامه روند، سال 25، شماره‌های 83 و 84، پاییز و زمستان 1398، صص 168-131.
- رضازاده، علی (1395). " بررسی تأثیر شوک‌های نفتی بر نرخ ارز در ایران: رهیافت غیرخطی مارکوف – سوئیچینگ". دوره 24، شماره 79، پاییز 1395، صص 144-123.
- رضایی، علی. (1391). "شوک‌های نفتی چگونه بر اقتصاد تأثیر می‌گذارند". پایگاه خبری تحلیلی جهان نیوز، آبان ماه 1391.
- رفاح کهریز، آرش و حیدری، حسن (1398). "بررسی ارتباط پویای بین شوک‌های نفتی و شاخص ریسک کشوری در ایران". مجلس و راهبرد 26، شماره 97، صص 355-325.
- روشنی, حمید. (1395). اثر درآمدهای نفتی بر نقدینگی ایران: با تأکید بر نقش صندوق ذخیره ارزی. فصلنامه علمی پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، دوره 6، شماره 23، صص74-59.
- زارعی، پگاه؛ طهرانچیان، امیر منصور؛ ابونوری، اسمعیل و تقینژاد عمران، وحید (1399)." تأثیر نوسانات بازارهای دارایی بر بیثباتی مالی در اقتصاد ایران : رهیافت مارکوف سویچینگ موجک بنیان". نشریه علمی )فصلنامه( پژوهشها و سیاستهای اقتصادی، شماره 93، سال بیست و هشتم، بهار 1399، صص 232-203.
- زمردی، مهدیه و گلشاهی، محمود (1392). " تاثیر تغییرات قیمتی نفت بر میزان تسهیلات غیر جاری بانک‌ها: مطالعه موردی ایران". پژوهشکده پولی و بانکی، بیست و هفتمین همایش سالانه سیاست‌های پولی و ارزی، تهران مرکز همایش‌های بین‌المللی، تیرماه 1396.
- ژیلایی اقدم جعفر، دقیقی اصلی علیرضا، دامن کشیده مرجان و اسماعیل پور مقری علی (1399)." تأثیر بدهی‌های خارجی دولت بر رشد اقتصادی کشورهای درحال توسعه با درآمد سرانه متوسط به بالا (رهیافت هم‌انباشتگی در داده‌های تابلویی پویا). فصلنامه تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، سال 11، شماره 40، زمستان 1399، صص 183-159.
- شاه آبادی ابوالفضل، پورجوان عبداله. (1393) تأثیر وفور منابع طبیعی برعملکرد حکمرانی کشورهای برگزیده نفتی و توسعه‌یافته: رویکرد پانل GMM. تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، سال 5، شماره 16، صص 32-1.
- شهرکی جواد، مرادی حمید (1393)."عوامل تعیین کننده ی نرخ واقعی ارز؛ با تأکید بر قیمت نفت برای مقایسه ی کشورهای صادرکننده و واردکننده ی نفت". مطالعات‌ اقتصاد انرژی‌، بهار 1393 , دوره 10 , شماره 40، صص 95-63.
- شهیکی تاش, مهیم و خرم آبادی, طوبی. (1395). رابطه میان نرخ بیکاری با قیمت نفت و نرخ بهره در ایران. سیاست‌های راهبردی و کلانشماره 16، دوره 4، صص 134-115.
- صادقی، سید کمال؛ متفکر آزاد، محمد‌علی؛ پورعبادالهان کویچ، محسن و شهباز زاده خیاوی، اتابک 01392)." اثر بی‌ثباتی قیمت نفت بر رشد تولید ناخالص داخلی در ایران؛ تجزیه‌وتحلیل مدل چرخشی مارکوف". فصلنامه علمی مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، دوره 2، شماره 5، اردیبهشت 1392، صص 52-29.
- صالحی، اله کرم و حموله‌علی‌پور، مریم (1397). " تأثیر شوک‌های قیمت نفت خام بر بازده سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران". مجله علمی تخصصی چشم‌انداز حسابداری و مدیریت، دوره 1، شماره 3، پاییز 97 (جلد دوم)، صص 85-69.
- صبحی، ثمین؛ سامتی، مرتضی؛ قبادی، سارا و صامتی، مجید (1394)." بررسی اثر شوک‌های مؤثر بر رشد اقتصادی ایران در فضای نهادی". فصلنامه مدل‌سازی اقتصادی، سال چهاردهم، شماره 4، پیاپی 52، زمستان 1394، صص 78-53.
- صمدی، سعید و یحیی‌آبادی، ابوالفضل و معلمی، نوشین (1388)." تحلیل تأثیر شوک‌های قیمت نفت بر متغیرهای اقتصاد کلان در ایران، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی". دوره 17، شماره 52، زمستان 1388، صص 26-5.
- صمصامی، حسین و هلالی رضا (1390)." بررسی عدم تقارن اثر درآمدهای نفتی بر سطح تولید و قیمت در ایران". مجله مطالعات اقتصادی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز، سال 2، شماره 3، بهار و تابستان 1390، صص 51-25.
- عباسیان عزت اله، مفتخری علی، نامی یونس (1396)." اثرات غیرخطی درآمدهای نفتی بر رفاه اجتماعی در ایران". رفاه اجتماعی، جلد 17، شماره 64، صص 72-39.
- عزتی، مرتضی؛ سیف، اله مراد؛ مهرگان، نادر و ملکی شهریور، مجتبی (1395)." اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت درآمدهای نفتی بر فساد اقتصادی در ایران". فصلنامه پژوهش‌های اقتصادي (رشد و توسعه پايدار)، سال شانزدهم ، شماره دوم ، تابستان 1395، صص 98-73.
- عصاری آرانی, عباس, جعفری صمیمی, احمد و رسولی میر, میثم. (1389).بررسی تأثیر تکانه های قیمت نفت بر حساب جاری کشورهای عضو اوپک. فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد مقداری، دوره 7، شماره 3، صص 21-1
- کازرونی, سید علیرضا, اصغرپور, حسین و نفیسی مقدم, مریم.. (1398). بررسی اثر ثبات سیاسی بر رشد اقتصادی در ایران: رویکرد رگرسیون کوانتایل فصلنامه مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی, دوره 9،شماره 31، شهریور 1398، صص 58-39.
- کرم‌زادی، مسلم. (1391). " وابستگی به درآمدهای بی‌ثبات نفتی، بی‌ثباتی در سیاست و توسعه اقتصادی در ایران". رهیافت انقلاب اسلامی، شماره 21، زمستان 1391، صص 68-49.
- کشاورز، هادی و رضایی، محمد (1400)." بی‌ثباتی سیاسی، مالی و اقتصادی در اقتصاد ایران: ابعاد و عوامل مؤثر بر آن". مطالعات اقتصاد سیاسی بین‌الملل، دوره 4، شماره دوم، صص 991-724.
- کمیجانی، اکبر و گرجی، ابراهیم و اقبالی، علیرضا (1393). " برآورد مدل جدیدی از سیکل‌های تجاری سیاسی: موردمطالعه ایران". فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 71، تابستان 1393، صص 34-1.
- کمیجانی، اکبر و گودرزی فراهانی، یزدان (1394)." پایداری مالی دولت در اقتصاد ایران با رویکرد مدل هم انباشتگی". مطالعات و سیاست‌های اقتصادی، دوره 11، شماره 2، پاییز و زمستان 1394، صص 26-3.
- کمیجانی، اکبر؛ سبحانیان، سید محمد هادی و بیات، سعید (1391)." اثرات نامتقارن رشد درآمدهای نفتی بر تورم در ایران با استفاده از روش VECM". فصلنامه پژوهشنامه اقتصادي (رويكرد اسلامي - ايراني) ، سال 12، شماره 45، تابستان 1391، صص 226-201.
- گرشاسبی، علیرضا و یوسفی دیندارلو، مجتبی (1395)." بررسی اثرات تحریم بین‌المللی بر متغیرهاي کلان اقتصادی ایران". فصلنامه تحقیقات مدل‌سازی اقتصادي، شماره 25، پاییز 1395، صص 182-129.
- محمدی، احمد (1398)." بی‌ثباتی اقتصادی بر بی‌ثباتی سیاسی". هفته نامه اندیشه باز.
- معید فر، سعید ؛ حاضری، علی محمد، طالبان، محمدرضا و احمدی، حسین (1390)." آزمون نظریه نفرین منابع با رویکرد تحلیل تطبیقی بی کشوری". مسائل اجتماعی ایران، سال 2، شماره 2، زمستان 1390، صص 184-159.
- ناهیدی امیر خیز، محمدرضا (1392). " بررسی رابطه بین بی‌ثباتی اقتصادی و توسعه اقتصادی، اجتماعی ایران". نشریه مطالعات جامعه‌شناسی، دوره 5، شماره 2، پاییز 1392، صص 128-115.
- هاشمی، فهیمه سادات (1389). " اثر تغییرات قیمت نفت بر سودآوری بانک‌ها در کشور‌های اوپک". وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه الزهراء.

- Abdel-Latif, H. and M. El-Gamal (2019). "Antecedents of war: The geopolitics of low oil prices and decelerating financial liquidity." Applied Economics Letters 26(9): 765-769
- Aimer, N. and A. Lusta (2022). "Asymmetric effects of oil shocks on economic policy uncertainty." Energy 241: 122712.
- Aisen, A. and F. J. Veiga (2013). "How does political instability affect economic growth?" European Journal of Political Economy 29: 151-167.
- Alenoghena, R. O. (2020). "OIL PRICE SHOCKS AND MACROECONOMIC PERFORMANCE OF THE NIGERIAN ECONOMY: A STRUCTURAL VAR APPROACH." Facta Universitatis, Series: Economics and Organization.
- Antonakakis, N., I. Chatziantoniou and G. Filis (2014). "Dynamic spillovers of oil price shocks and economic policy uncertainty." Energy Economics 44: 433-447.
- Apostolakis, G. N., C. Floros, K. Gkillas and M. Wohar (2021). "Financial stress, economic policy uncertainty, and oil price uncertainty." Energy Economics 104: 105686
- Aslam, N. and S. Shastri (2019). "Relationship Between Oil Revenues and Gross Domestic Product of Oman: An Empirical Investigation." International Journal of Economics and Financial Issues 9(6): 195.
- Aydın, L. and M. Acar (2011). "Economic impact of oil price shocks on the Turkish economy in the coming decades: A dynamic CGE analysis." Energy Policy 39(3): 1722-1731.
- Bala, U. and L. Chin (2018). "Asymmetric impacts of oil price on inflation: An empirical study of African OPEC member countries." Energies 11(11): 3017.
- Chen, W., S. Hamori and T. Kinkyo (2014). "Macroeconomic impacts of oil prices and underlying financial shocks." Journal of International Financial Markets, Institutions and Money 29: 1-12.
- Chen, X., X. Sun and J. Li (2020). "How does economic policy uncertainty react to oil price shocks? A multi-scale perspective." Applied Economics Letters 27(3): 188-193.
- Gnimassoun, B., M. Joëts and T. Razafindrabe (2017). "On the link between current account and oil price fluctuations in diversified economies: The case of Canada." International Economics 152: 63-78.
- Gottschalk, J. (2001). An introduction into the SVAR methodology: identification, interpretation and limitations of SVAR models, Kiel working paper.
- Hailemariam, A., R. Smyth and X. Zhang (2019). "Oil prices and economic policy uncertainty: Evidence from a nonparametric panel data model." Energy economics 83: 40-51.
- Hasanov, F. and L. Dagher (2021). Oil Market Shocks and Financial Instability in Asian Countries.
- Ikbal, J. (2017). "The dynamic relationship between oil rent corruption and political stability: an empirical study on determined sample of African countries, proceeding of seven European Academic Research on Global Business." Economic, Finance and Banking.
- Ishak, P. W. and M. R. Farzanegan (2022). "Oil price shocks, protest, and the shadow economy: Is there a mitigation effect?" Economics & Politics 34(2): 298-321.
- Ivanovski, K. and A. Hailemariam (2022). "Time-varying geopolitical risk and oil prices." International Review of Economics & Finance 77: 206-221.
- Jo, S. (2014). "The effects of oil price uncertainty on global real economic activity." Journal of Money, Credit and Banking 46(6): 1113-1135.
- Khanna, A. A. (2021). "Heading towards a welfare curse? The interplay of oil ownership and institutions in oil-rich developing countries." Energy Research & Social Science 72: 101887
- Kilian, L. (2009). "Not all oil price shocks are alike: Disentangling demand and supply shocks in the crude oil market." American Economic Review 99(3): 1053-1069.
- Kirikkaleli, Dervis (2016). "Interlinkage between economic, financial, and political risks in the Balkan countries: Evidence from a panel cointegration", Eastern European Economics, 54(3)
- Kirikkaleli, Dervis (2019). Time–frequency dependency of financial risk and economic risk: evidence from Greece. Journal of Economic Structures, 8(1), 37.
- Kirikkaleli, Dervis, Onyibor Kelvin (2020). "The Effects of Financial and Political Risks on Economic Risk in Southern European Countries: A Dynamic Panel Analysis", International Journal of Financial Research, Vol. 11, No. 1; 2020
- Korotayev, A., S. Bilyuga, I. Belalov and J. Goldstone (2018). "Oil prices, socio-political destabilization risks, and future energy technologies." Technological Forecasting and Social Change 128: 304-310.
- Lee, C.-C., C.-C. Lee and S.-L. Ning (2017). "Dynamic relationship of oil price shocks and country risks." Energy Economics 66: 571-581.
- Lee, C.-C., C.-C. Lee and S.-L. Ning (2017). "Dynamic relationship of oil price shocks and country risks." Energy Economics 66: 571-581.
- Li, B., C.-P. Chang, Y. Chu and B. Sui (2020). "Oil prices and geopolitical risks: What implications are offered via multi-domain investigations?" Energy & environment 31(3): 492-516.
- Malik, F. and Z. Umar (2019). "Dynamic connectedness of oil price shocks and exchange rates." Energy Economics 84: 104501.
- Masi, T. and R. Ricciuti (2019). "The heterogeneous effect of oil discoveries on democracy." Economics & Politics 31(3): 374-402
- Mendoza, O. and D. Vera (2010). "The asymmetric effects of oil shocks on an oil-exporting economy." Cuadernos de economía 47(135): 3-13.
- Mukhtarov, S., S. Aliyev and J. Zeynalov (2020). "The Effect of Oil Prices on Macroeconomic Variables: Evidence from Azerbaijan." International Journal of Energy Economics and Policy 10(1): 72-80.
- Musavi, S. and A. Bagheri Dolatabadi (2021). "The impact of economic sanctions on political and economic rights and the health of North Korean citizens." World Politics 10(1): 221-254.
- Nusair, S. A. (2020). "The asymmetric effects of oil price changes on unemployment: Evidence from Canada and the US." The Journal of Economic Asymmetries 21: e00153.
- Nwokolo, A. (2018). "Oil Price Shocks and Civil Conflict: Evidence from Nigeria." Households in Conflict Network.
- Okiemy, M. and K. G. Mbongo (2021). "Effects of the Oil Shocks, Interest Rate, and Current Account Balance on the Sovereign Debt of CEMAC Member Countries." Modern Economy 12(01): 194.
- Okiemy, M. and K. G. Mbongo (2021). "Effects of the Oil Shocks, Interest Rate, and Current Account Balance on the Sovereign Debt of CEMAC Member Countries." Modern Economy 12(01): 194.
- Rahma, E., N. Perera and K. Tan (2016). "Impact of oil price shocks on Sudan’s government budget." International Journal of Energy Economics and Policy 6(2): 243-248.
- Su, C.-W., K. Khan, R. Tao and M. Nicoleta-Claudia (2019). "Does geopolitical risk strengthen or depress oil prices and financial liquidity? Evidence from Saudi Arabia." Energy 187: 116003.
- Vadlamannati, K. C. and I. De Soysa (2020). "Oil price volatility and political unrest: Prudence and protest in producer and consumer societies, 1980–2013." Energy Policy 145: 111719.
- Wen, F., K. Zhang and X. Gong (2021). "The effects of oil price shocks on inflation in the G7 countries." The North American Journal of Economics and Finance 57: 101391
- Barrales-Ruiz, J., & Mohammed, M. (2021). Financial regimes and oil prices. Resources Policy, 74, 102299.
- Zhao, W. L., Fan, Y., & Ji, Q. (2022). Extreme risk spillover between crude oil price and financial factors. Finance Research Letters, 46, 102317.
- Chen, H., Liao, H., Tang, B. J., & Wei, Y. M. (2016). Impacts of OPEC's political risk on the international crude oil prices: An empirical analysis based on the SVAR models. Energy Economics, 57, 42-49.
- Feng, Y., Sun, X., & Li, G. (2022). Oil Price, Economic Policy Uncertainty and Tourism Development: Evidence from China. Procedia Computer Science, 214, 560-564.

اشتراک گذاری

آدرس مقاله

اثر شوک‌های نفتی بر بی‌ثباتی سیاسی، مالی و اقتصادی در اقتصاد ایران