سیاست دولت‌ها و تغییرات الگوی مصرف غذایی؛ مطالعه خانوارهای شهر رشت طی سال‌های 1384 تا 1399: نتایج یک تحلیل کیفی
محورهای موضوعی :مهیا آزمایش آسیابسری 1 , نادر مطیع‌حق‌شناس 2 * , ولی الله رستمعلی زاده 3
1 - 0
2 - 0
3 - عضو هبات علمی.،گروه مهاجرت و شهرنشینی، موسسه تحقیقات جمعیت کشور.تهران.ایران
کلید واژه: واژگان کلیدی: سیاستهای دولت, دولت, مصرف متظاهرانه, الگوی مصرف غذایی, رشت.,
چکیده مقاله :
در طول تاریخ، غذا و تامین آن همواره مهمترین نگرانی انسانها بوده است. بدیهی است نظام غذایی هرکشوری متاثر از سیاست های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی آنها می باشد که دولت تاثیر مستقیم در اجرای این امر دارد. هدف این مقاله، مطالعه کیفی سیاستهای دولت ها و تاثیرات آن بر تغییرات الگوی مصرف غذایی در میان خانوارهای شهر رشت می باشد. این پژوهش بصورت کیفی و با رویکرد پدیدارشناسی انجام گرفته و جمع آوری داده ها از طریق مصاحبه عمیق و مشاهده صورت پذیرفت. روش نمونه گیری هدفمند بوده و با 21 نفر از شهروندان شهر رشت مصاحبه بعمل آمد. داده های بدست آمده از مصاحبه ها با استفاده از نرم افزار مکس کیودای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته های بدست آمده از تحلیل نظرات مصاحبه شوندگان در رابطه با سیاست های دولت ها نشان می دهد پیامدهای منفی سیاستهای دولت در دهه ی 80 و90 بر پیامدهای مثبت آنها مستولی گشته است. اگر چه سیاست های اعمال شده ی اقتصادی و اجتماعی مشکلات زیادی را برای مردم در سطوح مختلف جامعه ایجاد کرده است، اما از طرفی مردم را به سمت مصرف بهینه ی اقتصادی کالاهای مصرفی سوق داده است. بررسی ها در رابطه با تغییرات الگوی مصرف غذایی شهروندان شهر رشت نشان می دهد مقوله های ساختار جمعیتی و فرهنگی، تغییر سبک زندگی، متمایز دانستن خود از دیگران، گستردگی مراکز تهیه غذا و خدمات متعدد و رسانه ها در گرایش شهروندان به مصرف غذای بیرون نقش اساسی داشته اند و مسائل مالی و ظرفیت اقتصادی، امنیت غذایی نسبتا بالا و پایبند بودن به فرهنگ سنتی از علل گرایش به غذاهای سنتی بوده است.
Throughout the history, food and its supply has been the most important concern of human beings. It is obvious that the food system of any country is affected by the cultural, economic and social policies in which the states have a direct influence. The aim of this article is to conduct a qualitative study of the state policies and their effects on the changes in food consumption patterns among the households in Rasht city. It is conducted by a qualitative method and phenomenological approach and the data were collected through an in-depth interview and observation. The sampling method was purposeful and 21 citizens of Rasht city were interviewed. The data obtained from the interviews were analyzed using MAXQDA software. The findings show that the negative consequences of state policies in the 2000s and 2010s dominated the positive consequences. Although the economic and social policies caused many problems for the people with different levels, they also led people towards the optimal economic consumption of the goods. Investigations of the changes occurred in the food consumption pattern among the Rasht citizens show that the categories of demographic and cultural structure, lifestyle change, self distinguishing, the availability of food centers, and the media play a key role in the tendency of citizens towards eating outside. On the other hand, the financial challenges and economic capacity, relatively high food security and adherence to the traditional culture are the reasons tending people towards having the traditional foods.
منابع
- اسفندیاری، ساسان، و سپهوند، احسان، و نبی بیان، صدیقه (1395)، "بررسی تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر امنیت غذایی خانوارهای شهری ایران". همایش اقتصاد کشاورزی ایران.
- امجدی، حوریه، و مطلبی، مسعود، و گنجی، قربانعلی (1399)، "تحلیل مقایسه ای سیاست های اجتماعی رفاهی در دولت های احمدی نژاد و روحانی". مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 12(3)، 191-177
- امیدی، علی، و قلمکاری، آرمین (1398)، "تحلیل رابطه سیاست خارجی و توسعه اقتصادی: مقایسه دولت های خاتمی، احمدی نژاد و روحانی (1376-1396) ". فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، 13(46)، 72-47.
- آزاد ارمکی، تقی، و ظهیری‌نیا، مصطفی (1389)،"بررسی سنخ‌های ارزشی و تغییرات فرهنگی در خانواده"، نشریه خانواده‌پژوهی، 6(23)، 297-279.
- باقری، معصومه، و رضادوست، کریم، و آوینی، محمود (1395)، "بررسی تاثیر جهانی شدن بر تغییر الگوی تغذیه"، سومین کنفرانس بین المللی پژوهش های نویت در مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی.
- بهیان، شاپور، و بیات، فاطمه، و محمدی، اصغر (1400)، "حک شدگی مصرف متظاهرانه"، فصلنامه برنامه ریزی توسعه رفاه اجتماعی، 12(48)، 269-231.
- دهقان، حوریه، و مختاری، علی، و باقری دولت آبادی، علی (1399)، "رویکرد اقتصاد سیاسی به سیاست های اقتصادی دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد"، نشریه مطالعات اقتصاد بین الملل، 3(2)، 627-595.
- راسخ، کرامت اله، و مبری، معصومه، و ماجدی، مسعود (1389)، "بررسی نگرش زنان نسبت به مدیریت بدن (مطالعه موردی دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی شیراز) ". زن و مطالعات خانواده، 3(10)، 35-59.
- رحمانی، رهام، و بخشوده، محمد، و زیبایی، منصور (1390)، "تغییرات الگوی غذایی و الگوی مصرف خانواده در ایران؛ تلفیق جدول داده- ستانده و سیستم تقاضای خانوار". نشریه اقتصاد کشاورزی و توسعه، 20(78)، 143-107.
- رضایی قهرودی، زهرا، و مصطفوی، ندا، و افتخاری، سمانه (1392)، "الگوی مصرف در چرخه زندگی خانوارهای شهری"، نشریه رفاه اجتماعی، دوره 13، شماره 49، 234-213.
- جمشیدی ها، غلامرضا، و پرستش، شهرام (1386)، "دیالکتیک منش و میدان در نظریه عمل پی یر بوردیو". نامه علوم اجتماعی، جدید(پیاپی30)، 1-32.
- حسینی، سید صفدر، و پاکروان چروده، محمدرضا، و سلامی، حبیب الله (1395)، "تاثیر اجرای سیاست های هدفمندسازی یارانه ها بر امنیت غذایی در ایران"، فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران، 21(67)، 82-53.
- سفیری، خدیجه، و آراسته، راضیه (1386)، "بررسی رابطه سرمایه اقتصادی زنان با نوع روابط همسران در خانواده". مجله علمی پژوهشی تحقیقات زنان، 2(1)، 147- 114.
- سواری، مسلم، و شعبانعلی فمی، حسین، و دانشور عامری، ژیلا (1392)، "امنیت غذایی و عوامل موثر بر ان در جامعه روستایی شهرستان دیواندره". نشریه پژوهش های روستایی، 5(2)، 311-322.
- سیدمن، استیو (1392)، کشاکش آرا در جامعه شناسی، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
- شعبان زاده خوشرودی، مهدی، وگیلان پور، امید، و جاودان، ابراهیم، و رفعتی، محسن (1401)، "تاثیر سیاست ارز ترجیحی بر مصرف مواد غذایی در مناطق شهری ایران". فصلنامه پژوهش های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، 22(3)، 129-155.
- شیری، محمد، و قاضی طباطبایی، محمود، و صادقی، رسول، و راغفر، حسین (1394)، "بررسی نقش عوامل اجتماعی و جمعیتی در تغییرات الگوی مصرف خانوارهای شهری و روستایی ایران"، فصلنامه توسعه محلی (روستایی- شهری)، 7(1)، 28-1.
- شیری، ظهمورث، و حسن استاد علی، زهرا (1392)، "عوامل موثر بر عملکرد و سیاستگذاری فرهنگی دولت نهم و دهم"، نشریه مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 6(1)، 135-121.
- طریقت، اسفنجانی، علی، و ابراهیمی ممقانی، مهرانگیز، و اصغری جعفرآبادی، محمد، و جعفری وایقان، حامد، و صالح قدیمی، سودا (1395)، "شناسایی الگوهای غذایی غالب در برزگسالان شهر تبریز"، نشریه پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز، 38(2)، 48-55.
- ضیائی، محمد باقر، و قهرمان زاده، محمد (1395)، "اندازه گیری هزینه های تورمی قیمت مواد غذایی ناشی از اجرای سیاست هدفمندسازی یارانه ها بر خانوارهای شهری استان سیستان و بلوچستان". تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم کشاورزی ایران)، 47(2)، 370-350.
- فرهمند، مهناز، و خرم‌پور، یاسین، و پارساییان، زهره، و ماندگاری، فرزانه (1393)، "تاثیر مولفه‌های نوگرایی در حمایت خویشاوندی خانواده‌های شهر یزد"، تحقیقات فرهنگی ایران، 7(3)، 177-149.
- فولادی، محمد (1392)، "بازکاوری و نقد نظریه ها و سیاست های جمعیتی با تاکید بر سیاست جمعیتی اخیر ایران". نشریه معرفت فرهنگی اجتماعی، 4(2)، 172-145.
- عبدی، فاطمه، و عطاردی کاشانی، زهرا، و میرمیران، پروین، و استکی، ترانه (1394)، "بررسی و مقایسه الگوی مصرف غذایی در ایران و جهان؛ یک مقاله مروری". مجله دانشگاه علوم پزشکی، 2(5)، 167-159.
- علیزاده اقدم، محمد باقر (1389)، "تحلیل جامعه شناختی سبک غذایی شهروندان تبریزی"، نشریه رفاه اجتماعی، 12(44)، 318-285.
- گیدنز، آنتونی (1377)، پیامد¬های مدرنیته، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر مرکز.
- معاونت پژوهشهای اقتصادی (1396)، تصویری از عملکرد اقتصاد کلان در دولت های مختلف (ویرایش دوم)، دفتر مطالعات اقتصادی.
- محسني، منوچهر (1385)، جامعه شناسي پزشكي، چاپ هشتم، نشر طهوري.
- مهدی زاده ملاباشی، و تورج، آمون، مصطفی (1393)، مبانی شبکه¬های اجتماعی، اردبیل: انتشارات محقق اردبیلی.
- مهاجری، محمد، و حیدرآبادی، ابوالقاسم، و علی رحمانی، فیروزجاه (1399)، "بررسی تأثیر سرمایه‌های اجتماعی و اقتصادی بر انتخاب الگوهای غذایی شهروندان تهرانی". نشریه پژوهش های جامعه شناسی معاصر، 9(16)، 143-160.
- ﻣﯿﺮﺳلیمانی، ﺣﺴﯿﻦ، و ﻣﺨﺘﺎريﻻﮐﻪ، ﻧﺴﺮﯾﻦ، و ﻣﯿﺮﻫﺎدﯾﺎن، لیلا، و ﮐﺎﻇﻢ ﻧﮋاد ﻟﯿﻠﯽ، اﺣﺴﺎن (1394)، "ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻨﻨﺪهﻫﺎي اﺿﺎﻓﻪ وزن وﭼﺎﻗﯽ در ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺪو ورود ﺑﻪ دﺑﺴﺘﺎﻧﻬﺎي ﺷﻬﺮرﺷﺖ". ﭘﺮﺳﺘﺎري و ﻣﺎﻣﺎﯾﯽ جامع نگر، 25(77)، 62-55.
- نبوی، سید حمید، و امینی رارانی، مصطفی (1389)، "سیاست های اقتصادی و مشکلات اجتماعی در ایران". فصلنامه رفاه اجتماعی، 10(38)،291-269.
- نوابخش، مرداد، و مثنی، ابوذر (1389)، "بررسی جامعه شناختی تحولات تغذیه درجوامع معاصر". نشریه علوم غذایی و تغذیه، 9(1)، 49-33.
- Al-Jawaldeh, A., Mandy Taktouk, & Lara N. (2020), "Food Consumption Patterns and Nutrient Intakes of Children and Adolescents in the Eastern Mediterranean Region: A Call for Policy Action". Nutrients, 12(11), https://doi.org/10.3390/nu12113345
- Bourdieu, P. (1986), the forms of Capital .New York: Greenwood Press.
- Eby, J. G., Colditz, G. A. (2008), Obesity/Overweight, Prevention and Weight Management.
- Breisinger, Clemens, & Ecker, Olivier (2014), "Simulating economic growth effects on food and nutrition security in Yemen: A new macro–micro modeling approach", Economic Modeling, 43, 100-113.
- Drèze, Jean & Khera, Reetika (2017), "Recent Social Security Initiatives in India", World Development, Elsevier, 98, 555-572.
- Haysom, G. and Tawodzera, G. (2018). "Measurement drives diagnosis and response": Gaps in transferring food security assessment to the urban scale. Food Policy, 74:117-125.
- Farzanegan Mohammad et al. (2015), "Effect of oil sanctions on the macroeconomic and household welfare in Iran: New evidence from a CGE model", MAGKS Joint Discussion Paper Series in Economics.
- Karshenas, Massoud & Moghadam, Valentine M. & Alami, Randa (2014), "Social Policy after the Arab Spring: States and Social Rights in the MENA Region", World Development, vol. 64(C), 726-739.
- Shamah-Levy, Teresa; Mundo Rosas, Verónica; Margarita Flores-De la Vega, María; Luiselli-Fernández, Cassio (2017), "Food security governance in Mexico: How can it be improved", Journal of Management, DOI:10.1016/j.gfs.2017.05.004
- Tunde, O. A., Kuek, T. Y., Mohan, N., G. Rastogi, G., Bhatt, G., Singh, H., Kee, D. M. H. (2023), "Fast food consumption patterns among university students: A case study of McDonald’s in Malaysia". Asia Pasific Journal of Management and Education, 6(2), 104-115.