کد مقاله : tscr-49709 بازدید : 205 صفحه: 38 - 60

نوع مقاله: پژوهشی

نقش تجارت الکترونیک بر بهبود رفاه مردم ایران‌

محورهای موضوعی :

سید حسن قوامی ^{1
*} , سید عبدالرحیم شیرزادی ²

1 - عضو هیئت علمی و استادیار دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران
2 - گروه اقتصاد بازرگانی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی

تاریخ دریافت : 1402/10/24 تاریخ پذیرش : 1403/05/01 تاریخ انتشار : 1403/12/26

کلید واژه: کلیدواژه: تجارت الکترونیک, رفاه اجتماعی, رفاه اقتصادی, رفاه عاطفی.,

چکیده مقاله :

یکی از مهمترین فرصت‌هاي به وجود آمده براي تسهیل تجاري و افزایش رقابت‌ در سطح جهان استفاده از فناوري نوین اطلاعات و ارتباطات است. تجارت الکترونیکی به عنوان مهمترین محصول و زاییده این فناوري‌هـاي نـوین می‌توانـد فرصت مناسبی را براي کشورها در مبادلات داخلی و بـین‌المللـی فـراهم نمایـد. امـروزه بـا پیشـرفت روزافـزون و رشـد چشمگیر ابزارها و تکنولوژي‌هاي ارتباطی مدرن و جایگزینی بسیاري از فعالیت‌هاي سـنتی در بخـش تجـارت، حرکـت از سوي تجارت سنتی به سوي تجارت نوین (الکترونیکی) آغاز شده است. از سوي دیگر افزایش رفاه یکی از مهمترین تمایلات کـه بشـر همواره در پی آن بوده است. به طوري‌که یکی از اصول اولیه علـم اقتصـاد، افـزایش رفـاه در قالـب افزایش مطلوبیت افراد می‌باشد. بنابراین بررسی تاثیر و رابطه بین تجارت الکترونیک به عنوان یکی از امکانات فناوری جدید و رفاه افراد یک جامعه حائز اهمیت می‌باشد. در این راستا این مطالعه به بررسی اثر تجـارت الکترونیکـی بر رفـاه مردم (سطح اجتماعی، سطح اقتصادی و سطح عاطفی) مـی‌پـردازد یا به‌عبارتی به‌دنبال پاسخ به این سوال است که آیا تجارت الکترونیک بر رفاه مردم تاثیر دارد؟ فرضیه تحقیق این است که تجارت الکترونیک بر رفاه مردم تاثیر معنی‌داری دارد. جامعه آماری تحقیق شامل اساتید دانشگاهی،کارشناسان و خبرگان حوزه تجارت الکترونیک در دانشگاه علامه طباطبائی می‌باشد که به علت محدود بودن جامعه آماری از روش نمونه‌گیری تمام شماری به تعداد ۷۰ نفر نمونه انتخاب شدند. به‌منظور جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه محقق ساخته و برای ارزیابی مدل پژوهش، از تکنیک مدل‌یابی معادلات ساختاری از نرم افزار Smart PLS استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد تجارت الکترونیک بر رفاه تاثیر معنی داری دارد، بر این اساس نتایج پژوهش فرضیه تحقیق را تایید کرده است. بنابراین توصیه تحقیق این است که بر اساس یافته‌های تحقیق دولت از محل درآمدهای تجارت الکترونیک خدماتی را برای شهروندان فراهم آورد تا احساس رضایت بیشتری از زندگی داشته باشند و سطح زندگی و رفاه آنها بهبود یابد.

چکیده انگلیسی:

S.H.ghavami S.A.R. Shirzadi Abstract One of the most important opportunities to facilitate trade and increase competition in the world is the use of new information and communication technology. E-commerce as the most important product and product of these new technologies can provide a good opportunity for countries in domestic and international exchanges. Today, with the ever-increasing progress and the significant growth of modern communication tools and technologies and the replacement of many traditional activities in the trade sector, the movement from traditional trade to new (electronic) trade has begun. On the other hand, increase well-being one of the most important inclinations that mankind has always sought. So that one of the basic principles of economics is increasing welfare in the form of increasing people's desirability. Therefore, it is important to examine the impact and relationship between electronic commerce as one of the new technology facilities and the well-being of people in a society. In this regard, this study examines the effect of electronic commerce on people's welfare (social level, economic level, and emotional level) or, in other words, it seeks to answer the question of whether Does e-commerce impact people's welfare? The research hypothesis is that e-commerce has a meaningful impact on people's well-being. The statistical population of the research includes university professors, experts and experts in the field of e-commerce in Allameh Tabatabai University, due to the limited statistical population, 70 people were selected by complete sampling method. In order to collect data, a researcher-made questionnaire and to evaluate the research model, the structural equation modeling technique of Smart PLS software was used. The results of the research showed that e-commerce has an effect on economic well-being with a path coefficient of 0.97 and a t-statistic of 194.48, on social well-being with a path coefficient of 0.98 and a t-value of 490.42, and on emotional well-being with a path coefficient of 0.96 and a t-statistic of 0.96. 191.07 has a meaningful impact and the greatest impact of e-commerce is on the social welfare of people, and in a significant case, the greatest impact of e-commerce is on social welfare, so, the research results have confirmed the research hypothesis. Therefore, the recommendation of the research is that based on the findings of the research, the government should provide services to citizens from e-commerce revenues so that they feel more satisfied with lives and take measures to improve living standards and well-being.

منابع و مأخذ:

- بابازاده خراسانی بهزاد(1396). شاخص های اندازه گیری رفاه، تازه های اقتصاد، سال هشتم، شماره 128.
- بابالویان شهرام و بخشیانی اصغر(1388). نسبت سود تقسیمی، قیمت نظری و قیمت واقعی بعد از مجمع، بورس اردیبهشت ۱۳۸۷ شماره ۷۲.
- رحیمی زاده، میثم؛ سجادی، سیدنصراله، گودرزی، محمود، جلالی فراهانی، مجید(1397). ارائـه یک مدل سه بعدی از چالش‌های توسعه تجارت الکترونیک در صنعت ورزش کشور.
- صاره بالساکر(2015). التجاره االلکترونیه و آفاق تطورها فی البلدان العربیه "دراسه حاله الجزایر"، کلیه العلوم االقتصادیه و التجاریه و علوم التسییر، قسم العلوم التجاریه.
- صنایعی، علی (۱۳۸۳). "تجارت الکترونیک در هزاره سوم". نشر جهاد دانشگاهی واحد اصفهان.
- قاسمی وحید، مهربان مرضیه و طاهری زهرا (1395). تبیین رفاه اجتماعی و تأثیر آن بر احساس امنیت (مطالعه موردی شهر اصفهان)، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره 5، شماره 17 (پیاپی 17) صفحه 176-131.
- محمودزاده محمود، قویدل صالح، چاوشی سیده فاطمه. (1397). آثار تجارت الکترونیکی در ایران بر اشتغال و بهره‌وری. پژوهشنامه اقتصادی، 18(68), 153-185.
- نیکولاس بار مترجم سرزعیم علی، حاجی‌قربانی‌دولابی مریم، نظریه اقتصادی دولت: مبانی اقتصادی دولت رفاه. انتشارات کرگدن. 1399.

- Berentsen, A. (1998): Monetary Policy Implications of Digital Money International Review of Social Science (Kyklos), Vol.51, 1: 89-117. Bern.
- Blanchflower, D.and S.M. Burgess (1998): New Technology and jobs: Comparative Evidence from aTwo Country Study. Economics of Innovation and New Technology, vol, 5, pp.109-35.
- Falk, M. (2015), “E-Commerce Trends and Impacts Across Europe”, UNCTAD Information Economy
- Fredrickson, B. L. (2014). The broaden-and-build theory of positive emotions. Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Science, 359(1449), 1367–1378.
- Goolsbee Austan (2001): The Implications of Electronic Commece for Fiscal Policy (and vice versa), Journal of Economic Perspectives-Vol 15, No 1.
- Greenman N and D. Guellec, (1996): Technological Innovation and Employment Reallocation, INSEE-DESE, Working Paper G9608, Paris.
- Hempel, T. (2002): Does Experience Matter? Productivity Effects of ICT in the German Service Sector.Discussion Paper 02-43. Center for European Economic Research.
- Hitt, L and E. Brynjolfsson (2001), Information Technology Organisational Transformation and Business Performance, in N. Greenan, Y. Lhorty, J.
- Holly. J. R Patrick (1999): The Effect of Technology Growth on Money Supply and Demand, A Cointegration Approach,The Park Place Economies/Vol vii.
- Jorgenson, D.W.and K. J. Stiroh (2000): Raising the Speed Limit: U.S Economic Growth in The Information Age, Brookings Papers on Economic Activity, pp.451-476.
- Kiley, Michael T. (1999): Computers and Growth with Costs of Adjustment: will the future look like the past? Federal Resesrve Board, Finance and Economic Discussion Series Paper 1999-36.

- Lichtenberg FR (1995): The Output Contribution of Computer Equipment and Personal: A firm-level Analysis Economics of Innovation and New Technology 3(3):201-17.
- Malianta ,M.and P. Rouvinen, (2003): Productivity Effects of ICT in Finish Business.Elinkeinoelaman Tutkimuslations,The Research Institute of The Finish Economy ,2003,Discussion Papers No.852.ELTA:Helsinki.
- Nakayama Yuji (2002): Does E-commerce Always Increase Social Welfare in The long run? The University of Tokyo CIRJE- F-144.
- Oliner, S.D and D.E Sichel, (2000): the Resurgence of Growth in the Late 1990s: Is Information Technology the Story? Federal Reserve Board, Washington, DC.
- Oulto, Nicholas (2001): ICT and Productivity Growth in The United Kingdom, bank of England Working Paper, London.
- Pohjola M (2003):The Adoption and Diffusion of ICT across Countries: Ptterns and Determinants.The New Economy Handbook.Academic Press, Forthcoming.
- Santomero, A. and J. Seater, (1994): Alternative Monies and the Demand for Media of Exchange. Journal of Money, Credit, and Banking. Vol. 28, 4:942-964.
- Svetlov Alexander (2002): Electronic Commerce as a Means of Welfare Improvement. Veron, R (1966): International Investment and International Trade in the Product Cycle, Quarterly Journal of Economics .80, 190-207.

متن کامل:

مكانيزم پاسخگويي

فصلنامه راهبرد توسعه/ سال بیستم/ شماره 3 (پیاپی79)/ پاییز 1403/ 60-38

Quarterly Journal of Development Strategy, 2024, Vol. 20, No.3 (79), 38-60

نقش تجارت الکترونیک بر بهبود رفاه مردم ایران‌

سید حسن قوامی ¹
سید عبدالرحیم شیرزادی²

(تاريخ دريافت24/10/1402 ـ تاريخ تصويب 1/5/1403)

نوع مقاله: علمی پژوهشی

چكيده

کلیدواژه: تجارت الکترونیک، رفاه اجتماعی، رفاه اقتصادی، رفاه عاطفی.

1.مقدمه

تحولات جدید قرن بیست و یکم و جهانی شدن بازار و به دنبال آن بروز شیوه‌های جدید تجارت و بازاریابی که تحت تاثیر پیشرفت سریع و همه جانبه علم و فناوری به وجود آمده و بسیاری از اقتصاددانان، متخصصان و آینده نگران را بر این باور داشته که در سال‌های اخیر انقلابی و بلکه عمیق‌تر از انقلاب صنعتی به وقوع پیوسته است. این انقلاب، جهان را وارد عصر اطلاعات کرده و بسیاری از جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حیات بشری را دست‌خوش تحولی عمیق ساخته و با بهره‌گیری از فناوری‌هـای نوین، به سطـحی جدید و غیرقـابل تصـور از پویایی و تغییرپذیری دست یافته است. بهره‌گیری از فناوری اطلاعات یکی از حلقه‌های لازم برای افزایش کارایی تجاری در اقتصاد ملی است. یکی از ابعاد عصر اطلاعات، تغییرات عمیقی است که در روابط اقتصادی بین افراد، شرکت‌ها و دولت‌ها به وجود آمده است طوری‌که پدیده‌ی جدیدی به نام کسب و کار الکترونیک و تجارت الکترونیک را مطرح ساخته و بسیاری از مفاهیم، اصول و تئوری‌های اقتصادی را دگرگون کرده است؛ تاجایی که واژه‌ی «اقتصاد مبتنی بر اینترنت» کم‌کم جایگزین واژه‌ی «اقتصاد سنتی» شده است. اینترنت عرصه‌ی نوینی را برای نشر، تبادل و ارائه اطلاعات، فراروی بشر قرار داده است که از بسیاری جهات یک انقلاب عمیق محسوب می‌شود. انقلاب بدان مفهوم که به تدریج بنیادهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و تکنولوژیکی جوامع را دگرگون می‌کند. بدون تردید بهره‌گیری خردمندانه از فناوری تجارت الکترونیک می‌تواند ما را در بهبود کارایی تجاری و حضور فعال‌تر در عرصه تجارت جهانی یاری داده و به تقویت جایگاه کشور در بازارهای منطقه‌ای و جهانی کمک کند (بابالویان،1388).

در تحليل پيامدهاي رفاهي و توسعه‌اي تجارت الكترونيكي بايستي ارتباط آن‌را با كارآيي اقتصادي كه در اينجا از نقطه نظر توليدكنندگان و مصرف‌كنندگان و در نهايت كل جامعه به معني دستيابي به سطوح فعلي توليد و مصرف با حداقل هزينه و يا سطوح بيشتر توليد و مصرف با امكانات و درآمد موجود و نيز تأثير آن بر سطح مصرف، اشتغال و رفاه درآمد بررسي كرد. از نظر سوتلوف⁶ (۲۰۰۲) تجارت الكترونيكي موجب رسيدن اقتصاد كشورها به شرايط رقابت كامل و به تبع آن شفافيت بازارها مي‌شود. افزايش كارآيي از طريق كاهش هزينه، هزينه انبارداري و مديريت بهتر زنجيره توليد، عرضه بهتر كالا و خدمات و در نهايت، كاهش هزينه مبادله از ديگر پيامدهاي به‌كارگيري تجارت الكترونيكي است. همچنين تجارت الكترونيكي مي‌تواند منشاء پيدايش و يا توليد كالاهاي جديد در دورة گذار شده و با افزايش توليد و به تبع آن مصرف، موجبات افزايش رفاه را فراهم نمايد. از اين‌رو در سطح خرد اقتصادي، تجارت الكترونيكي دو اثرعمده مي‌تواند داشته باشد:

اولاً : موجب افزايش شفافيت بازارها و رسيدن آن به شرايط رقابت كامل مي‌شود.

ثانياً : راه را براي توليد كالاهاي جديد باز مي‌كند.

شفافيت بيشتر، به همراه كارآيي بالاتر و توليد و مصرف بيشتر، به معني اثرات رفاهي مثبت است. علاوه بر اين تجارت الكترونيكي با تقويت رقابت در بازار كالا و خدمات و كاهش تعداد واسطه‌هاي موجود بين توليدكنندگان و مصرف‌كنندگان نهايي و به تبع آن كاهش حاشيه سود عدم كارآيي را كاهش مي‌دهد.

یکی از مهم‌ترین فرصت‌های به وجود آمده برای تسهیل تجاری و افزایش رقابت‌مندی در سطح جهان، استفاده از فناوری نوین اطلاعات و ارتباطات است. تجارت الکترونیکی به عنوان مهم‌ترین محصول و زاییده این فناوری‌های نوین می‌تواند فرصت مناسبی را برای کشورها در مبادلات داخلی و بین المللی فراهم نماید. امروزه با پیشرفت روزافزون و رشد چشمگیر ابزارها و تکنولوژی‌های ارتباطی مدرن و جایگزینی بسیاری از فعالیت‌های سنتی در بخش تجارت، حرکت از سوی تجارت سنتی به سوی تجارت نوین(الکترونیکی) آغاز شده است. از سوی دیگر، یکی از مهم‌ترین مطلوبیت‌هایی که بشر همواره در پی آن بوده است، افزایش رفاه می‌باشد. به طوری‌که یکی از اصول اولیه علم اقتصاد، افزایش رفاه در قالب افزایش مطلوبیت افراد می‌باشد.

با توجه به موارد پیش گفته، حال این سوال مطرح می‌شود که بکارگیری تجارت الکترونیک چه تاثیری بر مقوله های رفاه مردم(اقتصادی، اجتماعی و عاطفی) داشته است؟ بر این اساس، هدف از این تحقیق بررسی و تاثیر تجارت الکترونیک بر رفاه مردم است، با توجه به این‌که بررسی روابط میان متغیرهای فوق، موضوعی نسبتاً جدید است، مبانی نظری صریحی در رابطه با آن وجود ندارد. لذا این مطالعه، به عنوان یکی از معدود مطالعات صورت گرفته در حوزه اقتصاد تجارت الکترونیک در داخل کشور ایران مطرح است که این امر بر بُعد نوآوری این تحقیق، تأکید دارد.

2. مبانی نظری و پیشینه تحقیق

تجارت الکترونیک

Ecommerce (که گاها بصورت E-Commerce نیز نوشته می‌شود) مخفف Electronic Commerce و در لغت به معنی تجارت الکترونیک است. تجارت الکترونیک⁷ به انجام هر فعالیت تجاری با استفاده از اینترنت اطلاق می‌شود. این فعالیت تجاری می‌تواند خرید، فروش یا تبادل کالا، خدمات و اطلاعات باشد. تجارت الکترونیک اغلب به فروش محصولات فیزیکی بصورت آنلاین اشاره دارد اما می‌تواند برای توصیف هر نوع معامله تجاری که از‌طریق اینترنت انجام شود، بکار رود (صنایعی،1394). در بین تعاریف موجود از تجارت الکترونیک کاملترین آنها عبارت است از: «خرید، فروش و تبادل هر گونه کالا، خدمات و یا اطلاعات از طریق شبکه‌های کامپیوتری از جمله اینترنت که موجب انتقال مالکیت و حقوق استفاده از کالا و خدمات شود. به عبارتی دیگر به تمام ابعاد تجارت و فرایند بازار سنتی، که بتوان با اینترنت و تکنولوژی شبکه انجام داد تجارت الکترونیکی گویند. این نوع تجارت دارای بیشترین نفوذ در بین جوامع بوده و پایه‌ای برای دیگر روش‌های تجارت از راه دور می‌باشد (رحیمی زاده و همکاران، 1397).

رفاه

اصطلاح رفاه، از کلمه welfare گرفته شده است که معادل فارسی آن، به معنی خوب بودن یا خوب شدن می‌باشد و در معنی وسیع‌تر حالتی از مناسب بودن است (جیمز میجلی، ۱۳۸۷)، شاید اولین فردی که به نحوی، یک پرداخت منسجم و سیستمی از رفاه ارائه کرد ماندویل بود. اگرچه آدام اسمیت، اولین نظریه پرداز اجتماعی در خصوص فهم رفاه اجتماعی به عنوان یک محصول تقریبا تصادفی انگیزه‌های بنیادی‌تر تلقی می‌شود، اما ماندویل به شیوهای دراماتیک‌تر و شاید جالب‌تر در افسانه زنبورها نشان داده بود که ترویج فضایل سنتی ریاضت و محدودسازی خویشتن خرب رفاه عمومی است (همان:7). در طول تاریخ اقتصاد نیز واژه رفاه با واژه های نزدیک به رفاه، مثل بهروزی⁸، لذت⁹، رضایت¹⁰، تامین نیازهای اساسی¹¹، خوشی¹²، توانمندی¹³ و... مقایسه شده است (همان:۸).

اگر رفاه در مفهوم مادی و لذت‌گرایی صرف تعریف شود، در این صورت کاملا عاقلانه است که علم اقتصاد در خدمت منافع فردی، بیشینه سازی ثروت، لذات جسمی و ارضاهای مادی باشد؛ اما اگر رفاه به صورت مولفه‌های فوق مادی و لذت محور، که در برگیرنده اهداف معنوی و مرتبط با انسانیت است تعریف گردد، آنگاه علم اقتصاد ناگزیر از بحث درباره این اهداف و چگونگی شناخت آنها می‌باشد. این اهداف ممکن است که شامل مسائلی چون برادری، عدالت اقتصادی -اجتماعی، آرامش روان، شادمانی، خانواده و نظم اجتماعی باشد( همان:10 ).

به طور کلی می‌توان گفت رفاه عبارت است از، قدرت خرید و توانایی در کسب تسهیلات و امکانات زندگی، اما به منظور کمی و محاسبه پذیر شدن رفاه، آن را مترداف با بهره‌مندی یا مطلوبیت در نظر می‌گیرند (فيتز پتریک، ۱۳۸۱). رفاه را می‌توان به صورت محدود یعنی سیاست‌ها و برنامه‌های دولتی یا عمومی معطوف به تامین رفاه اجتماعی برای اقشار یا گروه‌های نیازمند و اقشار آسیب پذیر اجتماعی مانند زنان و کودکان بی‌سرپرست معلولان و از کار افتادگان، گروه های کم درآمد و نیازمند و امثال اینها تعریف کرد و یا به صورت عام و گسترده در نظر گرفت که منظور از آن مجموعه تمهیدات، تدابیر، سیاست ها، برنامه ها و فعالیت‌های اجتماعی هدفمندی است که دولت‌ها و ملت‌ها برای تامین نیازها در حل مسائل اجتماعی به منظور بهبود شرایط زندگی با افزایش رضایت و کیفیت زندگی اتخاذ می‌کنند (رستمی تقی طزری،1395).

در این مطالعه سه بعد اقتصادی، اجتماعی و عاطفی رفاه مدنظر می باشد.

1. رفاه اقتصادی¹⁴: عبارتست از افزایش سهم سرانه حجم کالاها و خدمات قابل مصرف در جامعه (طالبی،1395).

2. رفاه اجتماعی¹⁵: رفاه اجتماعی عبارتست از دامنه وسیعی از فعالیتها و برنامه هایی که تحت نظارت و با کمک دولت برای بهزیستی افراد و جامعه انجام میشود که از تلاقی عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، در سطح زندگی عینیت می یابد (قاسمی و همکاران،1393).

3. رفاه عاطفی¹⁶: به نحوه ارتباط شما با افکار، واکنش ها و احساسات خود اشاره دارد. این شامل توجه به طیف وسیعی از احساساتی است که ممکن است تجربه کنید و یاد بگیرید که با آن تجربیاتی که در زندگی شما رخ می دهد کنار بیایید. "خوب" بودن از نظر عاطفی به این معنی است که شما می توانید خود را به شیوه ای سالم و مناسب بیان کنید. (فردریکسون¹⁷،2014).

پیشینه موضوع

مطالعات موجود در بررسی اثر تجارت الکترونیکی بر رفاه بسیار اندک می‌باشد. در این مطالعه چون شاخص مورد استفاده برای رفاه در برگیرنده رفاه اقتصادی، رفاه اجتماعی و رفاه عاطفی می‌باشد، بنابراین می‌توان از طریق بررسی اثرات تجارت الکترونیکی بر مولفه‌های رفاه مثل رشد اقتصادی و... به مروری بر مطالعات تجربی پرداخت.

یون جی جو و همکاران¹⁸ (۲۰۲۰) در مطالعه‌ای با عنوان « تاثیر تجارت الکترونیک بر قیمت‌های نسبی و رفاه مصرف کننده» نشان دادند ورود شرکت‌های تجارت الکترونیک به طور قابل‌توجهی نرخ همگرایی قیمت بین شهری را برای کالاهایی که به‌شدت آنلاین فروخته می‌شوند افزایش می‌دهد اما نه برای سایر کالاها. تجارت الکترونیک همچنین نرخ تورم نسبی را برای کالاهایی که به‌شدت آنلاین فروخته می‌شود کاهش می‌دهد. در این مقاله با استفاده از سری داده‌های طولانی و فروش کاتالوگ تاریخی به عنوان ابزاری برای شدت فروش تجارت الکترونیک بر چالش‌های داده غلبه می‌کند. این مقاله تخمین می‌زند که کاهش در پراکندگی قیمت رفاه را ۰.۳ درصد افزایش می‌دهد. تجارت الکترونیک همچنین قیمت‌های تعدیل‌شده با تنوع را به‌طور متوسط ۰.۹ درصد کاهش می‌دهد و در شهرهایی با جمعیت تحصیل‌کرده بیشتر کاهش می‌دهد.

فرند و وینهلد¹⁹(۲۰۱۸) در مقاله‌ای با عنوان «اینترنت بر تجارت بین الملل با استفاده از شواهدی از رگرسیون‌های زمانی و مقطعی» نشان دادند که اینترنت اثر معناداري بر تجارت در سـال‌هـاي اخیـر دارد. نتایج این مطالعه نشان میدهد که ۱۰ درصد افزایش در رشد استفاده از اینترنت به حدود ۲ صدم درصد صـادرات منجر می‌شود. همچنین نتیجه گرفتند که اینترنت به رشد تجارت و الگوهاي تجاري دو جانبه کمک می‌کند.

ملتزر²⁰(۲۰۱۷) در پژوهشی با عنوان «اینترنت و تجارت بین الملل» به بررسی اهمیت اینترنت و جریانات اطلاعات فرامرزي براي تجارت بین الملل پرداخته است. این پژوهش گام‌هایی را پیشنهاد می‌کند که دولـت بایـد براي اعمال قوانین و هنجارهاي موجود تجارت بین الملل بردارد. آنها به این نتیجه رسیدند که اینترنت در حـال تبدیل به خط‌ مشی مهمی براي تجارت بین‌المللی در قرن بیست و یکم است.

جعفریان (۱۴۰۰) در پژوهشی به نقش تجارت الکترونیک در رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه صادرکننده نفت پرداختند. جامعه آماری تحقیق حاضر کشورهای منتخب صادرکننده نفت عضو اوپک می‌باشند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان از تأثیر مثبت و معنی‌دار شاخص تجارت الکترونیک بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب صادرکننده نفت دارد. در ارتباط با هزینه‌های تحقیق و توسعه، نتایج تخمین مدل نشان می‌دهد که تأثیر این متغیر بر رشد اقتصادی از لحاظ آماری معنادار نمی‌باشد؛ اما متغیر سرمایه‌گذاری به قیمت ثابت بر رشد اقتصادی تأثیر مثبت و معنادار دارد. همچنین تأثیر شاخص توسعه مالی بر رشد اقتصادی در کشورهای منتخب صادرکننده نفت تحقیق مثبت و معنادار می‌باشد.

یارمحمدی و همکاران (۱۳۹۹) در مطالعه‌ای به تأثیر تجارت الکترونیکی بر رفاه اجتماعی در کشورهای منتخب نوظهور در مقایسه با ایران (۱۹۹۸-۲۰۱۰) پرداختند. این مطالعه به بررسی اثر تجارت الکترونیکی بر رفاه اجتماعی در کشورهای نوظهور و ایران طی سال‌های ۱۹۹۸-۲۰۱۰ می پردازد. عاملی که نقش اصلی را در تجارت الکترونیکی بازی می‌کند اینترنت می‌باشد. به این دلیل در این بررسی از داده های مربوط به استفاده کنندگان اینترنتی، خدمات اینترنتی، خطوط اینترنتی، خطوط تلفن ثابت و همراه به عنوان متغیرهای اثر گذار استفاده شده است. در این مطالعه شاخص رفاه اجتماعی آمارتیاسن، به عنوان معیاری برای اندازه گیری رفاه اجتماعی استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که شاخص‌های مورد استفاده برای تجارت الکترونیک (خطوط تلفن، امنیت اینترنتی، کاربران اینترنتی) طی دوره مذکور برای کشورهای نوظهور از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است و اثر مثبتی بر افزایش رفاه اجتماعی داشته اند.

میرحسینی(1397) در مطالعه‌ای به بررسی تاثیر اینترنت بر رشد اقتصادي (مطالعه موردي: کشورهاي عضو دی 8) پرداخته و به این نتیجه رسیدند که در دوره مورد بررسی اینترنت تاثیر مثبت بر رشد اقتصادي کشورهاي عضو گروه دي8 داشته است. همچنین متغیرهاي توسعه مالی، تعداد کاربران اینترنت و درجه باز بودن تجاري تاثیر مثبت و معنی داري بر روي نرخ رشد اقتصادي کشورهاي گروه دی ۸ دارند اما متغیرهاي مخارج دولت و تشکیل سرمایه تاثیر معنی‌داري بر رشد اقتصادي این کشورها، نداشته است. بنابراین افزایش جمعیت کاربران اینترنت و نفوذ آن در کشورهاي عضو گروه دي ۸ میتواند به افزایش رشد اقتصادي منجر شود.

باسم عباس(۱۳۹۵) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود باعنوان تأثیر تجارت الکترونیک بر رشد اقتصادی در کشورهای در حال توسعه منتخب (امارات، الجزایر، لبنان، قطر؛ عربستان و ایران) به این نتایج رسید که تجارت الکترونیک و فناوری اطلاعات و ارتباطات از عوامل اثرگذار بر رشد اقتصادی است، به گونه‌ای که تمامی متغیرهای موجود دارای اثر معنادار، مثبت و مستقیم بر رشد اقتصادی هستند. کمیجانی و محمودزاده (۱۳۸۷)، در مقاله‌ای تحت عنوان اثرات زیرساخت و کاربری فناوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصادی (مطالعه‌ی موردی ایران و کشورهای منتخب در حال توسعه)، اثرهای تراکم اطلاعاتی (شاخص زیرساخت) و کاربری اطلاعتی (شاخص کاربری) بر رشد اقتصادی در حالت پایدار و با استفاده از روش داده‌های تلفیقی برای ۲۸ کشور و دوره زمانی ۲۰۰۴-۱۹۹۵ مطالعه کردند. نتایج نشان داد که شاخص شبکه تأثیر مثبت و معنادار بر رشد اقتصادی دارد. سرمایه‌ی فیزیکی بیشترین تأثیر را بر رشد داشته و سرمایه‌ی انسانی در برخی معادلات اثر مثبت و در برخی از موارد اثر منفی بر رشد اقتصادی دارد. نرخ رشد جمعیت و باز بودن اقتصاد تأثیر مثبت و غیر معنادار بر رشد دارد. تورم بر رشد اقتصادی تأثیر منفی و معنادار دارد هرچند میزان این اثر اندک است.

فقیه نصیری و گودرزی (۱۳۸۳)، در پژوهشی تحت عنوان آثار تجارت الکترونیک بر رشد اقتصادی با روش داده‌های پانل برای ۲۰۸ کشور در دوره زمانی ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۱، به بررسی این مقوله پرداختند. در این پژوهش همبستگی میان متغیرهای تشکیل سرمایه ناخالص داخلی، میزان ثبت نام در دانشگاه‌ها و تعداد خطوط تلفن با متغیرهای میزبانی اینترنتی محاسبه شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که در مدل رشد به کار گرفته شده تأثیر مثبت و معنی داری میان شاخص سرمایه فیزیکی و انسانی بر رشد اقتصادی وجود دارد. همچنین تأثیر مثبت و معنی‌دار تجارت الکترونیک بر رشد اقتصادی نیز مورد تأیید قرار گرفته است.

4. مدل و تدوین فرضیات تحقیق

مدل مفهومی بنیانی است که تمامی پژوهش‌ها بر آن استوار است، این چهارچوب شبکه‌ای است منطقی، توصیفی و پرورده، مشتمل بر روابط موجود میان متغیرهایی که در پی اجرای فرایندهایی چون مصاحبه، مشاهده و بررسی، پیشینه تحقیق شناسایی شده است. یک مدل نظری خوب نیز در جای خود وضعیتی که مرتبط با مسأله تحقیق است را شناسایی نموده و جهت تهیه و ترتیب پژوهش فرضیه‌های آزمون‌پذیر را فراهم می‌آورد. تحقیق حاضر با موضوع تاثیر تجارت الکترونیک بر رفاه مردم می‌باشد. پیشینه متغیرهایی این تحقیق توسط برخی از محققان مورد بررسی قرار گرفته است. کاظم پالیزدار(۱۳۹۹) و باسم عباس(۱۳۹۵) در پژوهش‌های خود نشان دادند که بین تجارت الکترونیک و رفاه اقتصادی، اجتماعی بصورت مستقیم رابطه معناداری وجود دارد. همچنین طالبی(۱۳۹۵) در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که بین تجارت الکترونیکی و رشد اقتصادی و عاطفی رابطه مثبت و معنیداری وجود دارد. لذا تحقیق حاضر تلاش دارد تا نقش تجارت الکترونیک را برمقوله‌های رفاه از سه بُعد اجتماعی، اقتصادی و عاطفی مورد بررسی و مطالعه قرار دهد.

شکل(1) . مدل مفهومی تحقیق

فرضیات تحقیق

فرضیه اصلی

تجارت الکترونیک در بهبود رفاه زندگی مردم تاثیر معنیداری دارد.

فرضیات فرعی

1-تجارت الکترونیک در بهبود رفاه اجتماعی مردم تاثیر معناداری دارد.

2-تجارت الکترونیک در بهبود رفاه اقتصادی مردم تاثیر معناداری دارد.

3-تجارت الکترونیک در بهبود رفاه عاطفی مردم تاثیر معناداری دارد.

5. روش تحقیق

جامعه آماری این تحقیق از میان اساتید دانشگاهی (دانشکده هایی اقتصاد، مدیریت، حقوق و علوم سیاسی و علوم اجتماعی) و کارشناسان و خبرگان حوزه تجارت الکترونیک در دانشگاه علامه طباطبایی انتخاب شده است. علت انتخاب دانشکده هایی فوق مربوط می شود به اساس و بنیاد مولفه های رفاه که در این علوم ریشه دارد. نمونه آماری پژوهش به دلیل ماهیت و محدودیت جامعه آماری از روش نمونه‌گیری تمام شماری(سرشماری) برابر با 100 نفر انتخاب شده است. به منظور ارسال پرسشنامه به نمایندگان دانشکده ها از راهکارهای متفاوتی(جلسات حضوری، تلفنی و آنلاین) برای ارسال پرسشنامه‌ها و انجام هماهنگی برای ارسال لینک پرسشنامه الکترونیکی برخط به همراه توضیحات لازم جهت پاسخ به پرسش‌ها که در نهایت از تعداد 100 نمونه پرسشنامه با غربالگری 70 پرسشنامه مورد قبول قرار گرفت. از معیار روایی همگرا (مقایسه‌ی مقادیر AVE) و معیار واگرا که حاکی از مناسب بودن روایی واگرای مدل میباشد برای بررسی روایی مدل درونی استفاده شده است. برای اینکه مشخص شود داده های این تحقیق نرمال است یا خیر از آزمون های چولگی و کشیدگی داده ها و آزمون کولموگروف-اسمیرنوف استفاده شده است. همچنین برای تعیین پایایی پرسش نامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. ضریب آلفای کرونباخ برای عوامل پرسشنامه سطح بالایی از پایایی را به اثبات رسانده است. در این مطالعه جهت برازش مدل مفهومی پژوهش و آزمون فرضیه ها از روش تحلیل مسیر و معادلات ساختاری به کمک نرم افزار Smart PLS استفاده شده است.

نتایج بررسی آزمون آماری و برآورد مدل به شرح زیر می باشد:

جدول (1).نتایج آزمون آلفای کرونباخ

متغیرها	نمونه	ضریب آلفای کرونباخ
تجارت الکترونیک	70	93/0
رفاه اقتصادی	70	87/0
رفاه اجتماعی	70	90/0
رفاه عاطفی	70	90/0

6. تجزیه و تحلیل داده ها

پس از تعیین مدل های اندازه گیری به منظور ارزیابی مدل مفهومی تحقیق و همچنین اطمینان یافتن از وجود یا عدم وجود رابطه علی میان متغیرهای تحقیق و بررسی تناسب داده های مشاهده شده با مدل مفهومی تحقیق فرضیه های تحقیق با استفاده از مدل معادلات ساختاری نیز آزمون شدند. بر اساس سطح معناداری 05/0 مقدار بحرانی باید بیشتر از 96/1 باشد، مقدار پارامتر کمتر از این در الگو مهم شمرده نمی شود همچنین مقادیر کوچکتر از 05/0 برای مقدار P حاکی از تفاوت معنادار مقدار محاسبه شده برای وزن های رگرسیونی با مقدار صفر در سطح 95/0است. خروجی مدل مفهومی با استفاده از نرم افزار PLS در نمودار شکل 2 و 3 براساس ضرایب استاندارد و معناداری نشان داده شده است.

ارزیابی مدل ساختاری

با توجه به یک مدل اندازه گیری مناسب فرضیه های را می‌توان با بررسی مدل ساختاری آزمایش کرد. ما از روش SEM مبتنی بر SmartPLS (v. 3.2.7) برای تجزیه و تحلیل استون-گیزر Q2، ریشه میانگین مربعات باقی مانده استاندارد شد (SRMR) ، RMS_theta ، نیکویی برازش ، ضریب تعیین (R2) و ضرایب مسیر استفاده کردیم. ضرایب مسیر ، مقادیر t و مقادیر p برای متغیرهای کنترل استفاده شد که توسط بکر و همکاران. (2016) و آگینیس و برنرس(2016) پیشنهاد شده و در جدول 2 نشان داده شده است. علاوه بر این ، نیکویی برازش کلی مدل (GoF) برابر با 54/0 است. سرانجام با توجه به ضرایب R2، ساختارهای مدل سازی شده مقدار متوسط واریانس 93٪ را توضیح می دهند و به دنبال آن متغیر‌های رفاه اجتماعی (97٪)، رفاه اقتصادی (95٪) و رفاه عاطفی (94٪) تاثیرگذاری بدست آمده است. تمام آنها در سطوح رضایت بخش بالای 36/0( (R2 small = 0.02؛ (R2 medium = 0.13)؛ R2 large = 0.26)) (کوهن ، 1992) قرار دارند. از طرف دیگر ، بخش قابل توجهی از واریانس‌های توضیح داده نشده نشان می دهد که سایر عوامل فراتر از محدوده مدل مفهومی پیشنهادی می توانند توضیحات مربوط به متغیرهای وابسته را بهبود بخشند.

جدول (2). محاسبه برازش مدل ساختاری

متغیر وابسته	متغیرهای مستقل	فرض	ضریب مسیر	t-value	P-value	نتیجه	R2	Q2	GOF
رفاه مردم	تجارت الکترونیک	H1	**984/0	42/34	000/0	تائید	97/0	92/0	076/0
رفاه اجتماعی	تجارت الکترونیک	H2	**985/0	42/490	000/0	تائید	95/0	88/0	88/0
رفاه اقتصادی	تجارت الکترونیک	H3	**976/0	48/194	000/0	تائید	97/0	91/0	76/0
رفاه عاطفی	تجارت الکترونیک	H4	**969/0	075/191	000/0	تائید	94/0	90/0	74/0

مدل تحلیلی اثر گذاری تجارت الکترونیک بر رفاه اجتماعی، رفاه اقتصادی و رفاه عاطفی را تحلیل می کند.

شکل(1). تحلیل معناداری روابط بین متغیرها در اولین مدل ساختاری پژوهش

شکل(2). تحلیل اندازة ضرایب مسیر در روابط بین متغیرها در اولین مدل ساختاری پژوهش

دومین مدل ساختاری پژوهش

این مدل اثر گذاری سطح تجارت الکترونیک را در رفاه زندگی مردم تحلیل می کند.

شکل(2) : تحلیل اندازة ضرایب مسیر در روابط بین متغیرها در دومین مدل ساختاری پژوهش

شکل(1). تحلیل معناداری روابط بین متغیرها در دومین مدل ساختاری پژوهش

جدول (3). خلاصه نتایج آزمون فرضیات

فرضیه	فرضیه	ضریب مسیر	CR	P	نتیجه
فرضیه 1	تجارت الکترونیک در بهبود رفاه زندگی مردم تأثیر معنی‌داری دارد.	**984/0	42/344	000/0	تائید
فرضیه 2	تجارت الکترونیک در بهبود رفاه اجتماعی مردم تأثیر معناداری دارد.	**985/0	42/490	000/0	تائید
فرضیه 3	تجارت الکترونیک در بهبود رفاه اقتصادی مردم تأثیر معناداری دارد.	**976/0	48/194	000/0	تائید
فرضیه 4	تجارت الکترونیک در بهبود رفاه عاطفی مردم تأثیر معناداری دارد.	**969/0	075/191	000/0	تائید

7. تحلیل نتایج مدل ساختاری پژوهش

هدف از این پژوهش بررسی و تاثیر تجارت الکترونیک بر رفاه مردم از منظر اقتصادی، اجتماعی و عاطفی بوده است. با توجه به یافته‌های پژوهش آزمون چولگی و کشیدگی و همچنین کولموگروف-اسمرنوف نرمال بودن داده ها را تایید نمود زیرا یافته های این آزمون ها ارقامی بین 2 و 2- است و همچنین نتیجه آزمون فرضيه اصلی نشان داد كه اثر تجارت الکترونیک بر رفاه مردم تاثير مستقيم و معناداری دارد. عدد معناداری مسیر مابین دو متغیر برابر(42/344) می‌باشد و چون این مقدار بزرگتر از 96/1 می باشد، از این رو فرضیه اصلی تحقیق مورد تائید قرار می گیرد. میزان ضریب اثر تجارت الکترونیک بر رفاه مردم برابر (984/0) است که نشان می دهد به ازای یک واحد ارتقاء در تجارت الکترونیک مي توان 984/0 واحد ميزان رفاه مردم را افزايش داد. نتایج این یافته با یافته‌های نتایج حاصل از بررسی این فرضیه با مطالعات قبلی یون جی جو و همکاران (2020)، فرند و وینهلد (2018) و جعفریان (1400) سازگار است. در تبیین این فرضیه می‌توان گفت در تحليل پيامدهاي رفاهي و توسعه‌اي تجارت الكترونيكي بايستي ارتباط آن را با كارآيي اقتصادي كه از نقطه نظر توليدكنندگان و مصرف‌كنندگان و در نهايت، كل جامعه به معني دستيابي به سطوح فعلي توليد و مصرف با حداقل هزينه و يا سطوح بيشتر توليد و مصرف با امكانات و درآمد موجود و نيز تأثير آن بر سطح مصرف، اشتغال و درآمد بررسي كرد. از نظر یون جی جو و همکاران(۲۰۲۰) تجارت الكترونيكي موجب رسيدن اقتصاد كشورها به شرايط رقابت كامل و به تبع آن شفافيت بازارها مي‌شود. افزايش كارآيي از طريق كاهش هزينه تهيه، هزينه انبارداري و مديريت بهتر زنجيره توليد، عرضه بهتر كالا و خدمات و در نهايت، كاهش هزينه مبادله از ديگر پيامدهاي به‌كارگيري تجارت الكترونيكي است. همچنين تجارت الكترونيكي مي‌تواند منشاء پيدايش و يا توليد كالاهاي جديد در دورة گذار شده و با افزايش توليد و به تبع آن مصرف، موجبات افزايش رفاه را فراهم نمايد. از اين‌رو در سطح خرد اقتصادي، تجارت الكترونيكي دو اثر عمده مي‌تواند داشته باشد: اولاً : موجب افزايش شفافيت بازارها و رسيدن آن به شرايط رقابت كامل مي‌شود. ثانياً : راه را براي توليد كالاهاي جديد باز مي‌كند. شفافيت بيشتر، به همراه كارآيي بالاتر و توليد و مصرف بيشتر، به معني اثرات رفاهي مثبت است.

در فرضیه دوم، ادعا شدکه تجارت الکترونیک در بهبود رفاه اجتماعی مردم تأثیر معناداری دارد؛ عدد معنی داری مسیر مابین دو متغیر برابر(42/490) می باشد و چون این مقدار بزرگتر از 96/1 می باشد، از این رو این فرضیه مورد تایید قرار می گیرد. از طرفی چون عدد معنی داری به دست آمده مثبت می باشد این اثر مستقیم می باشد. میزان تاثیر تجارت الکترونیک بر رفاه اجتماعی، برابر(985/0) است که نشان می دهد به ازای یک واحد تغییر در تجارت الکترونیک، متغیر رفاه اجتماعی 985/0 واحد و همراستا با تجارت الکترونیک خواهد یافت. در این راستا، می‌توان گفت چون شاخص رفاه اجتماعی از دو عنصر درآمد و نابرابري درآمدي تشکیل شده است، افزایش رفاه اجتماعی به منزله افزایش و غلبه درآمد بر نـابرابري درآمـدي در بین خانوارهای یک جامعه می‌باشد. بنابراین دستیابی بیشتر و آسان‌تر به خطوط اینترنتـی و تلفنـی، زمینه دستیابی به درآمد بیشتر را فراهم می‌سازد و از این طریق رفاه افـزایش خواهـد یافـت. از طـرف دیگر، هرچه تعداد مراکز امنیتی اینترنتی در یک کشور بیشـتر باشـد، امکـان سـرمایه‌گـذاري بـدون ریسک در آن کشور بیشتر خواهد بود که این به نوبه خود اشتغالزایی و ایجاد درآمد را در آن کشـور افزایش می‌دهد. با افزایش درآمد رفاه اجتماعی افراد نیز افزایش پیـدا خواهـد کـرد. همچنـین نتـایج نشان می‌دهد که هر چه تعداد کاربران اینترنتی در حوزه مورد مطالعه این پژوهش بیشتر باشـد، رفـاه اجتماعی نیز بیشتر خواهد بود. چرا که در صورت وجود تعداد کاربر بیشتر امکان داد و ستد و مبادلـه از طریق شبکه‌هاي اینترنتی که یکی از مهمترین ابزارهاي تجارت الکترونیکی می‌باشد بیشـتر خواهـد بود. نتایج حاصل از بررسی این فرضیه با مطالعات قبلی هوبرگر و کراس(۲۰۲۰)، یون جی جو و همکاران (۲۰۲۰)، فرند و وینهلد (۲۰‍۱۸) و یارمحمدی (۱۳۹۹) سازگار است.

در فرضیه سوم ادعا شد تجارت الکترونیک در بهبود رفاه اقتصادی مردم تأثیر معناداری دارد؛ عدد معنی داری مسیر مابین دو متغیر برابر(48/194) می باشد و چون این مقدار بزرگتر از 96/1 می باشد، از این رو این فرضیه مورد تایید قرار می گیرد. از طرفی چون عدد معنی داری به دست آمده مثبت می باشد این اثر مستقیم می باشد. میزان تاثیر تجارت الکترونیک بر رفاه اقتصادی برابر(975/0) است که نشان می دهد به ازای یک واحد تغییر در تجارت الکترونیک متغیر رفاه اقتصادی 975/0 واحد و همراستا با تجارت الکترونیک خواهد یافت. نتایج حاصل از بررسی این فرضیه با مطالعات قبلی هوبرگر و کراس(۲۰۲۰)، یون جی جو و همکاران (۲۰۲۰)، فرند و وینهلد (۲۰۱۸) و جعفریان (۱۴۰۰)، محمودزاده (۱۳۹۸) سازگار است. در تبیین این فرضیه می‌توان گفت تجارت الکترونیک به عنوان یکی از مهمترین و ارزش افزاترین کاربردهاي فناوري ارتباطات و اطلاعات، نقش ویژه‌اي را در حرکت کشورهاي مختلف به سمت اقتصاد شبکه‌ای ایفا کرده است. گسترش روزافزون تجارت الکترونیکی، چه در اقتصادهاي ملی و چه در ابعاد بین‌المللـی باعـث شده است که تجارت الکترونیک از چند طریق موجب تحـول و نـوآوري در بـازار و رفاه اقتصادی مردم شود. حذف واسطه‌ها از زنجیره تامین، کاهش تقاضا برای نیروی کار در کوتاه مدت، افزایش درآمد نسبت به شغل، تنوع در سبد مصرفی شهروندان و کاهش فساد اقتصادی و در نتیجه افزایش رشد اقتصادی که رفاه اقتصادی را در بهبود زندگی مردم در پی دارد.

در فرضیه چهارم ادعا شد تجارت الکترونیک در بهبود رفاه عاطفی مردم تأثیر معناداری دارد؛ عدد معنی داری مسیر مابین دو متغیر برابر(075/191) می باشد و چون این مقدار بزرگتر از 96/1 می باشد از این رو این فرضیه مورد تایید قرار می گیرد. از طرفی چون عدد معنی داری به دست آمده مثبت می باشد این اثر مستقیم می باشد. میزان تاثیر تجارت الکترونیک بر رفاه عاطفی، برابر(969/0) است که نشان می دهد به ازای یک واحد تغییر در تجارت الکترونیک، متغیر رفاه عاطفی 969/0 واحد و همراستا با تجارت الکترونیک خواهد یافت. نتایج حاصل از بررسی این فرضیه با مطالعات قبلی ویلکووا (۲۰۲۰)، یون جی‌جو و همکاران (۲۰۲۰)، موسوی جهرمی(۱۳۹۵) ومجتهد و همکاران(۱۳۹۴) سازگار است. درتبیین این فرضیه می‌توان گفت که شاخص‌های عینی و ذهنی(عاطفی) رفاه مستقیما به خصوصیات و ویژگی‌های منطقه‌ای که فرد در آن زندگی می‌کند و فعالیت‌های شان را انجام می‌دهند مربوط می‌شود و در این زمینه تجارت الکترونیک می‌تواند به عنوان یک فعالیت در جهت ایجاد احساس رضایت و خوشبختی در زندگی خود، امیدواری به بهبود زندگی در آینده، ایجاد انگیزه و مثبت اندیشی به زندگی، افزایش شایستگی و توانایی‌های فرد نسبت به وظایف خود در جامعه و آماده کردن زمینه‌های شکوفایی استعدادها و توانایی‌های فرد را فراهم آورد.

8. نتیجه گیری

با توجه به یافته های تحقیق داده ها نورمال و نتایج فرضیه های پژوهش به ترتیب زیر بیان شده است:

فرضیه اصلی : تجارت الکترونیک در بهبود رفاه زندگی مردم تاثیر معنیداری دارد. در نتیجه یافته ها تحقیق فرضیه اصلی مورد تایید قرار گرفته و تجارت الکترونیک بر رفاه مردم اثر مستقيم و معناداری دارد.

فرضیات فرعی

1-تجارت الکترونیک در بهبود رفاه اجتماعی مردم تاثیر معناداری دارد. در نتیجه یافته ها تحقیق فرضیه فرعی اول مورد تایید قرار گرفته و تجارت الکترونیک بر رفاه اجتماعی مردم اثر مستقيم و معناداری دارد.

2-تجارت الکترونیک در بهبود رفاه اقتصادی مردم تاثیر معناداری دارد. در نتیجه یافته ها تحقیق فرضیه فرعی دوم مورد تایید قرار گرفته و تجارت الکترونیک بر رفاه اقتصادی مردم اثر مستقيم و معناداری دارد.

3-تجارت الکترونیک در بهبود رفاه عاطفی مردم تاثیر معناداری دارد. در نتیجه یافته ها تحقیق فرضیه فرعی سوم مورد تایید قرار گرفته و تجارت الکترونیک بر رفاه عاطفی مردم اثر مستقيم و معناداری دارد.

این مطالعه چندین محدودیت را به همراه دارد. ابتدا، اینکه بررسی مقطعی و خودگزارشی (خود اظهاری) این مطالعه با توجه به ارتباط سببی اجازه هیچ گونه جمع‌بندی را نمی‌دهد و تأثیرات زمان‌های مختلف سال را نیز در نظر نمی‌گیرد. دوم، داده‌های ما از اساتید دانشگاهی و کارشناسان در حوزه تجارت الکترونیک دانشگاه علامه طباطبایی در شهر تهران تهیه شده‌اند؛ مطالعات آینده می‌تواند دامنه منطقه را گسترش دهد تا تعمیم پذیری یافته ها را ارتقا بخشد. همچنین ویژگی‌هایی مانند جمعی گرایی عالی، فاصله زیاد دانشگاه‌ها از لحاظ چارت سازمانی، و همچنین فرهنگ ممکن است تأثیر شدیدی بر روابط و تعاملات بویژه در بستر سازمانی داشته باشد. با در نظرگیری این تفاوت‌ها، برای تحقیقات آتی باید تعمیم پذیری نتایج، جانب احتیاط را رعایت کرد. سوم، محدودیت دسترسی به اساتید دانشگاهی و خبرگان و کارشناسان در حوزه تجارت الکترونیک: به دلیل مشکلات کاری و شرایط ناشی شیوع کووید 19 و چهارم، ماهیت پویا و تغییر پذیر و کمبود منابع متغیرهای پژوهش هم یکی از مهمترین محدودیت‌های نتیجه گیری در این پژوهش بود. بنابراین، این تحقیق پیشنهادات و مباحث مختلفی را برای مطالعات آینده ارائه می دهد: ابتدا اینکه توسعه راهبرد ملی تجارت الکترونیکی و از نظر عملیاتی چالش برانگیز است. لازم است کشورها از بهترین تجارب کشورهای دیگر یاد بگیرند و بدانند که «یک اندازه مناسب برای همه» برای به کارگیری تجارت الکترونیکی وجود ندارد. همچنین هر کشوری باید رویکردی را به کار گیرد که ظرفیت‌ها، اولویت‌ها و نیازهای خود را پوشش دهد. و دولت باید توجه خاص به شرکت‌های خرد، کوچک و متوسط داشته باشد؛ این شرکت‌ها کانون رشد مبادله بنگاه با مصرف کننده هستند که به لحاظ رشد و توسعه اقتصادی آثار مهمی بر رفاه و زندگی مردم دارد. همچنین به بنگاه‌های خاص در صنایع خاص (برای نمونه صنعت خرده فروشی) یا منطقه ویژه در کشور (تهران و شهرهای پیشرو از قبیل خراسان، اصفهان، شیراز و تبریز) توجه ویژه داشته باشند، زیرا در عمل، کانون تجارت الکترونیکی فقط محدود به برخی شهرها است و امکان گسترش تجارت الکترونیکی در همه بخش‌ها میسر نیست و لازم است در مورد کاربری تلفن همراه، شبکه‌های اجتماعی و روش‌های پرداخت جایگزین، بازاندیشی شود؛ همچنین پرداخت الکترونیکی آسان نقش محوری در مبادله بنگاه با مصرف کننده دارد و پیشنهاد می‌شود که دولت از محل درآمدهای تجارت الکترونیک خود، خدماتی را برای شهروندان فراهم آورد تا آنها احساس رضایت بیشتری از زندگی خود داشته باشند و با یک نظرسنجی از خواسته‌های مشکلات شهروندان آگاه شود و برای بهبود سطح زندگی و رفاه آنها اقداماتی را به عمل آورد تا مردم بویژه جوانان بتوانند قدم‌های مثبتی در مسیر توانایی و تخصص خود بردارند و توانایی‌های بالقوه خویش را بالفعل سازند و به شکوفایی توانایی‌ها و استعدادهای خود بپردازند.

منابع

- بابازاده خراسانی بهزاد(1396). شاخص های اندازه گیری رفاه، تازه های اقتصاد، سال هشتم، شماره 128.

- بابالویان شهرام و بخشیانی اصغر(1388). نسبت سود تقسیمی، قیمت نظری و قیمت واقعی بعد از مجمع، بورس اردیبهشت ۱۳۸۷ شماره ۷۲.

- رحیمی زاده، میثم؛ سجادی، سیدنصراله، گودرزی، محمود، جلالی فراهانی، مجید(1397). ارائـه یک مدل سه بعدی از چالش‌های توسعه تجارت الکترونیک در صنعت ورزش کشور.

- صاره بالساکر(2015). التجاره االلکترونیه و آفاق تطورها فی البلدان العربیه "دراسه حاله الجزایر"، کلیه العلوم االقتصادیه و التجاریه و علوم التسییر، قسم العلوم التجاریه.

- صنایعی، علی (۱۳۸۳). "تجارت الکترونیک در هزاره سوم". نشر جهاد دانشگاهی واحد اصفهان.

- قاسمی وحید، مهربان مرضیه و طاهری زهرا (1395). تبیین رفاه اجتماعی و تأثیر آن بر احساس امنیت (مطالعه موردی شهر اصفهان)، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره 5، شماره 17 (پیاپی 17) صفحه 176-131.

- محمودزاده محمود، قویدل صالح، چاوشی سیده فاطمه. (1397). آثار تجارت الکترونیکی در ایران بر اشتغال و بهره‌وری. پژوهشنامه اقتصادی، 18(68), 153-185.

- نیکولاس بار مترجم سرزعیم علی، حاجی‌قربانی‌دولابی مریم، نظریه اقتصادی دولت: مبانی اقتصادی دولت رفاه. انتشارات کرگدن. 1399.

- Berentsen, A. (1998): Monetary Policy Implications of Digital Money International Review of Social Science (Kyklos), Vol.51, 1: 89-117. Bern.

- Blanchflower, D.and S.M. Burgess (1998): New Technology and jobs: Comparative Evidence from aTwo Country Study. Economics of Innovation and New Technology, vol, 5, pp.109-35.

- Falk, M. (2015), “E-Commerce Trends and Impacts Across Europe”, UNCTAD Information Economy

- Fredrickson, B. L. (2014). The broaden-and-build theory of positive emotions. Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Science, 359(1449), 1367–1378.

- Goolsbee Austan (2001): The Implications of Electronic Commece for Fiscal Policy (and vice versa), Journal of Economic Perspectives-Vol 15, No 1.

- Greenman N and D. Guellec, (1996): Technological Innovation and Employment Reallocation, INSEE-DESE, Working Paper G9608, Paris.

- Hempel, T. (2002): Does Experience Matter? Productivity Effects of ICT in the German Service Sector.Discussion Paper 02-43. Center for European Economic Research.

- Hitt, L and E. Brynjolfsson (2001), Information Technology Organisational Transformation and Business Performance, in N. Greenan, Y. Lhorty, J.

- Holly. J. R Patrick (1999): The Effect of Technology Growth on Money Supply and Demand, A Cointegration Approach,The Park Place Economies/Vol vii.

- Jorgenson, D.W.and K. J. Stiroh (2000): Raising the Speed Limit: U.S Economic Growth in The Information Age, Brookings Papers on Economic Activity, pp.451-476.

- Kiley, Michael T. (1999): Computers and Growth with Costs of Adjustment: will the future look like the past? Federal Resesrve Board, Finance and Economic Discussion Series Paper 1999-36.

- Lichtenberg FR (1995): The Output Contribution of Computer Equipment and Personal: A firm-level Analysis Economics of Innovation and New Technology 3(3):201-17.

- Malianta ,M.and P. Rouvinen, (2003): Productivity Effects of ICT in Finish Business.Elinkeinoelaman Tutkimuslations,The Research Institute of The Finish Economy ,2003,Discussion Papers No.852.ELTA:Helsinki.

- Nakayama Yuji (2002): Does E-commerce Always Increase Social Welfare in The long run? The University of Tokyo CIRJE- F-144.

- Oliner, S.D and D.E Sichel, (2000): the Resurgence of Growth in the Late 1990s: Is Information Technology the Story? Federal Reserve Board, Washington, DC.

- Oulto, Nicholas (2001): ICT and Productivity Growth in The United Kingdom, bank of England Working Paper, London.

- Pohjola M (2003):The Adoption and Diffusion of ICT across Countries: Ptterns and Determinants.The New Economy Handbook.Academic Press, Forthcoming.

- Santomero, A. and J. Seater, (1994): Alternative Monies and the Demand for Media of Exchange. Journal of Money, Credit, and Banking. Vol. 28, 4:942-964.

- Svetlov Alexander (2002): Electronic Commerce as a Means of Welfare Improvement. Veron, R (1966): International Investment and International Trade in the Product Cycle, Quarterly Journal of Economics .80, 190-207.

[1] - عضو هیئت علمی و استادیار دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

h.ghavami@atu.ac.ir

[2] -دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد تجارت الکترونیک دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

[3] - Sun et al

[4] - Buzalim

[5] - Shadkam and Ohara

[6] -Svetlov

[7] 1- Electronic Commerce

[8] -Well-bing

[9] - Pleasure

[10] -Satisfaction

[11] -Fulfillment of Substantive Needs

[12] -Happiness

[13] - Capability

[14] - Economic Well-being

[15] -Social Well-being

[16] - Emotional Well-being

[17] - Fredrickson

[18] - Yoon J. Jo et al

[19] -Frend & Vinheld

[20] -Meltzer

اشتراک گذاری

آدرس مقاله

نقش تجارت الکترونیک بر بهبود رفاه مردم ایران‌